[zaloguj się]
[pdf]

BODAJ (182) pt

bodaj (168), bogdaj (14); bogdaj LubPs, PaprUp, WerKaz, PaprPan (6), ZawJeft; bodaj : bogdaj BielKron (2 : 2), Mącz (2 : 1), SkarJedn (2 : 1).

o jasne, a pochylone.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z tych samych przykładów) – XVIII w.

1. Występuje w wypowiedzeniach wyrażających życzenie, przekleństwo, zaklinanie się, pozdrowienie itp.: oby, niechby, żeby; at, ita Mącz, Cn; o tantum libeat, o utinam, sic, ut, utinam Cn (167):
A. W zdaniach (132): Boday rąku nyemyal yeſly mv tho ſczierpyſz, y na thąſch namową yeſth y ranylL LibMal 1544/88v; RejJóz B5v, N8v; RejRozm 403; RejKup d7; RejWiz 14v, 17v, 57v, 70v, 94; RejZwierz A6; iż miáſtho klątwy cżęſto mawiał/ boday mię thák myſzy ziádły. BielKron 342, 400v; bo co tidzień pirwey ſprawił/ To dziś Seym za pułroka boday ſię odprawił. KochSat B3, C; Boday káżdy rozumiał ty poważne ſłowá. Prot D; A ná morzu boday tám nikt dobry nie bywał. RejZwierc 243, 249; Wiem s tego nie nie będzie/ y boday nie było. BielSpr c2; KochMon 30; HistHel C2v; Bogday tácy Krolowie bywáli bráćiſzku. PaprPan Dd4, Y4v; KochPs 50, 60 [2 r.], 156, 206; Boday był do nas niepoſtał Ten Kryſtus co dźiś zmartwychwſtał. MWilkHist E4; NiemObr 99; KochFr 34, 74, 105, 129; KochDz 108; WisznTr 11; Boday był w ten czás/ gdy do Spárty płynął/ Ten cudzołóżnik ná morzu záginął KochPieś 19, 7, 14, 15, 22, 26; KochSob 67; PudłFr 31; GrochKal 14, 25; GórnTroas 73; WitosłLut A2v; CiekPotr A3 [2 r.], 24.

Połączenia: »a bodaj« (17): RejJóz M3v; Każdy ſię s Cżartem naſwarzi Co przewas złe Piwo warzj Abo day naniem nie ſtało Niewiem by wąm wykyſſało. RejKup t4, d6v; RejWiz 34, 77, 95, 127; RejZwierz 50, 63, 66v; OrzRozm L3v; KochSat B; KochTr 5; A boday ſtokroć záwitał Pan Iezus co dźiś zmartwychwſtał. MWilkHist F2v; KochPieś 5; KochSob 59; iużeście vbogáceni: oprocz nas kroluiećie á bodaieśćie krolowáli/ żebyſmy y my z wámi krolowáli. WujNT 1.Cor 4/8. Cf »bodaj się rodził«.

»a tak bogdaj«: Abowyem nye był w vſcyech ich [bałwanow] nigdy rozumny duch/ A ták bogday tácy byli kthorzy ye dzyáłáyą LubPs dd4v.

»bodaj tedy«: Boday tedy Krolá náſzego głowá nieboláłá OrzRozm L3v.

»bodaj więc« (2): Doſycz będzieś wſſytkiego miáł Boday wiecz jedno przechował RejKup cc7v, 16.

Frazy: »bodaj żył w biedzie«: bodaieś żył w biedźie. CiekPotr 75.

»bodaj Bog ubił, skarał«: Nie rzekł/ Boday ćię Bog vbił ábo ſkarał: ále ſkarze ćię Bog. WujNT 492.

»bodaj dyjabeł wziął« (2): czya dyabel boday wszyal ZapMaz VIIW 19/186v; RejFig Dd6v.

»bodaj powietrze porwało«: Klni ſię: Bodáy nas powietrze porwáło Námi miotáło. KlonFlis H3v.

»bodaj się (wiele, siła, wszytko, wszędzie) rodził(o), mnożył« (6): Y to ieſt ſtan nie gorſzy á boday ſie mnożył RejWiz 77; Bogday ſie nam rodziło tákich ludzi wiele. PaprPan I2v, L3v, Ff3, P2v; GrochKal 22.

»bodaj się nie (u)rodził, pod słońcem nie stawił« (8): RejKup d6v; boday ſie był nigdy nie vrodził GliczKsiąż F7v; RejZwierz 128v; boday ſie chłopem nie rodźił. BielKron 465; KochMon 20; KochTr 5, 12; GrabowSet A4v.

»bodaj szyję złamał«: bodaieś ſzyię złąmał [!] CiekPotr 75.

»bodaj usechł« (2): Boday vſechł/ iáko trawá W wiérzchu muru twárdégo. KochPs 193, 43.

»bodaj wisiał, zahibł« (4): Ia com ſlyſſał tom krotko nápiſał Ale ty cztąc nie mow boday wiſiał. RejRozpr A2; RejWiz 39v; RejZwierc 219v; KlonWor 41.

»bodaj [komu] wrzod złamał nogi«: Nato by niewazył drogy Boday mu wrzod zlamal nogy RejKup i5.

»bodaj zdechł«: Boday zdechł kto ſię naprzód złotá rozmiłował KochFr 18.

»bodaj zdrow był« (8): KromRozm I P3; BielKron 64; Mącz 474a; Ale/ bodaysćie zdrowi vbior ſwoy zmienili Prot A2; SkarJedn 235; KochFr 71; PaxLiz C3v, C4.

»bodaj (marnie, źle) zginął, poginął, przepadł« (10): kto teraźniejszego Zamieszania przyczyną, ten z rozsądku twego Bodaj dziś marnie zginął KochMon 30, 34; KochPs 15, 17, 193; KochSob 67; PaprUp E2v; CiekPotr 70, 75 [2 r.].

»bodaj [kogo] zła śmierć nie minęła«: Boday zdraycę káżdégo zła śmierć nie minęłá KochPs 81.

a. W połączeniu z partykułą „by” (17): RejRozm 396; Bodayby oni do nas ſluſſnieyſſey przyczyny nye myeli/ myeć nas zá odſſczepyeńce. KromRozm III L4v; Lękł ſie bárzyey młodzyeniec/ y rzecże do niego/ Bodaybych ia do śmierci nie znał páná twego. RejWiz 159; MycPrz II B2; bogdaybych był nigdy ná tey ſtolicy w tákim kośćiołá Bożego rozerwániu nie śiedział SkarJedn 210; ActReg 156; Znam ſpráwy twoie/ iżeś nie ieſt ani źimny/ áni gorący. bodaybyś był źimny/ ábo gorący. WujNT Ap 3/15.

Połączenia: »a bodajby«: PudłDydo A3v cf »bodajby mię ziemia pożarła«.

»bodajby więc«: Będę tu owa godował/ Bodaybych więc do tegodniá niemiał [!]/ Y chodził ſobie wącháiąc BierEz Iv.

Frazy: »bodajbym skonał, zginął« (2): Bodaybych piérwéy oſtátnie ſkonáłá/ Niżli nowiny tákiéy doczekáłá. KochPieś 19; ZawJeft 41.

»bodajbych nagle umarł«: Y bodaybych też nagle/ á zháńbą vmárłá. PudłDydo A3v.

»bodajbych zdrow (był)« (3): Ita me dii bene ament, Y bogdáy bych ták zdrów był. Mącz 24b; PudłFr 31; Tákći ieſt/ bodaybym zdrow: á cóż czynić chcewá? WyprPl A4.

»bodajby mię ziemia pożarła«: A bodayby mię ziemiá tá pirwey pożárłá PudłDydo A3v.

»bodajbych miała złe skonanie«: Ale bodajbych była miała złe skonanie KochMon 25.

»bodajbych was nie znał«: bodaybych was był nigdy nieznał SkarŻyw 183.

B. W oznajmieniach (35): Boday thám drugi raz nie ieźdźić/ áni ná tych Seymiéch bywáć. OrzQuin B4; [bałwany] Gárdłem żadnego głoſu dáć nie mogą. Boday ták y ći/ ktorzy ié dźiáłáią KochPs 174, 198; KochFr 25; Y brákiem známienitych ſłow ieſt ozdobiona [rozprawa komedyjej]; Boday ták náſz POTROYNY. CiekPotr 56.

Połączenia: »a bodaj«: połápay ptaſzki pirwey kto ie wpráwiał/ A boday zábit ná mnie teraz ie záławiał. RejFig Cc6v.

»ano bodaj«: Ano boday ták zdrowá by powoli było/ Iákoby ſie y s płatkiem w tanku nie ſkocżyło. RejWiz 38v.

»o bodaj«: Spuści páńſtwá pod twoy ſceptr/ wdźięczny / ſłáwny zdrowy/ O boday pozno w niebie twoiey godną cnoty Koronę gotowano/ SzarzRyt C3.

»bodaj tak«: RejRozpr G4v cf »bodaj psia mać«.

Frazy: »bodaj [komu] psia mać«: rzkomo poziewá. Ale boday mu [graczowi] ták pſia máć Iákoć mu ſie wten czás chce ſpáć RejRozpr G4v.

»bodaj zabit(o)« (25): RejJóz B, H4v; mowy niewſtidliwie/ boday go zabyto tak dobrze vcziniwſzy Yako czi grzeſzą/ ktorzy ymięniem bożim poſwiatczaią złe ſprawy SeklKat Fv, 13; RejKup i7; RejWiz 12v, 73v; Rzekł ieden/ wáſzá miłość bárzo iada máło/ Nie mam co boday zábit/ bo nic nie zoſtáło. RejFig Cc5v, Aa3v, Cc2v, Cc4, Cc6v, Cc8; RejZwierz 136v; Boday zábit nas ták chwalił. OrzRozm K4v; At, At tibi dii dignum factis exitium dent, Bodaycie nieſláchetnie zabito/ zá twoye vczinki złoſliwe. Mącz 18c; Boday zábit kto przećiwko temu/ vtopię Kórd w niem ſwóy do iedlec. OrzQuin F2v; GórnDworz S6, Q5; Ale boday zábit y s táką mitręgą RejZwierc 31v [idem WerKaz 300], 101; WerKaz 300; BOday go Boże zábit w to práwo wpráwował/ Ná coć inſzégo Pan Bóg Páná Rożná chował PudłFr 13; KmitaSpit A2v; KlonFlis H3v. Cf »a bodaj«.

»bodaj zdrow« (3): [Ksant] łágodnie go pozdrowił: [...] Ezop rzekł y ty boday zdrow BierEz B2v; RejWiz 38v; SkarJedn 238. Cf »ano bodaj«.

»bodaj złe dni«: BOdayći złé dni/ niechceſz mię miłowáć KochFrag 23.

2. Wyraża przypuszczenie, prawdopodobienstwo, możliwość bliższą prawdy: kto wie, czy, może, chyba, raczej (14):

Połączenia: »a bodaj« (2): Vcżynić też to niemáło Aboday ze ſtá nie było? MWilkHist C2v; CiekPotr 43.

»bodaj nie« (13): Philip potym kilko/ boday nye kilkonaſcye rázow onych commentarzow popráwiał KromRozm I ſ3v; KromRozm III E3v; Tákowąż grácią ma/ á bodaj nie więtſzą/ biała nogá w ochędożnym trzewiku/ kiedy ſie trefi/ iż ią s przygody vkaże białagłowá/ nie s chęci GórnDworz G2v, O8; MWilkHist C2v; A náoſtátek boday nie łepiey [!] zábić Szláchćicá/ niż go poimáć podług wáſzego práwá GórnRozm Hv, D4v; ActReg 48; GrabPospR L3, Nv; Ducha ś. przą/ bydź nietylko Bogiem/ ále áni perſoną ábo rzecżą przez śię będącą: ále tylko dárem Bożym/ á boday nie wiátrem. PowodPr 34, 49; CiekPotr 43. Cf »a bodaj«.

a. W połączeniu z partykułą „by” (1):

Połączenie: »bodajby nie«: Zá cżym boday by nie lepiey/ kiedy przyſpieie włos śiwy/ [...] áby [człowiek] brał záraz z ſobą/y pámięć [...] roſkoſzy ſwoich GórnDworz H6.

Cf BODAJCI, BODAJŻE

ZZie