Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: BOLANIE

Następne hasło: BOLĄCZKA »

BOLĄCY (155) part praes act impf

o jasne.

Fleksja

sg
m	N	bolący	f	N	bolącå	n	N	boląc(e)
	G	boląc(e)go		G	bolącéj, bolący		G
	D	boląc(e)mu		D	bolącéj, bolący		D
	A	bolący		A	bolącą		A	boląc(e)
	L	bolącym		L			L

pl
N	subst	boląc(e)
G		bolących
D		bolącym
A	subst	bolące
inne formy
sg n G skostn - do boląca

sg m N bolący (6). ◊ G boląc(e)go (2). ◊ D boląc(e)mu (1). ◊ A bolący (23). ◊ L bolącym (3). ◊ f N bolącå (9). ◊ G bolącéj (1) SarnStat, bolący ZapKościer (4). ◊ D bolącéj (5) SienLek (2), SarnStat (3), bolący (1) ZapKościer; -éj (3), -(e)j (2). ◊ A bolącą (17). ◊ n N boląc(e) (2). ◊ A boląc(e) (32). ◊ pl N subst boląc(e) (6). ◊ G bolących (3). ◊ D bolącym (1). ◊ A subst bolące (38); -e (1) -(e) (37). ◊ G sg n skostn do boląca (1).

Sł stp s.v. 2. boleć, Cn brak, Linde XVII w. s.v. boleć.

Znaczenia

1. Bolesny, sprawiający ból, chory, przykry, dotkliwy (143)
2. Bolejący (1)
3. praw. Skrzywdzony, pozywający (11)

1. Bolesny, sprawiający ból, chory, przykry, dotkliwy; dolens Mącz (143): Gdy korzeń gorcżycżny włożyſz na bolączy ząb/ vſpokoia bol. FalZioł I 124d; Ty wſzytki rzecży zmieſzawſzy: wpuſć na bawełnie w maciczę chorą á bolączą. FalZioł V 28v, I 21b, 30b, 33b, 34d, 46a (64); GlabGad D2v [2 r.]; Mącz 332d; Niektorzy ząb bolący leczą/ zębem zmartwey człowieczey głowy SienLek 77, 17v, 23, 40v, 51 [2 r.], 76 [2 r.] (25); RejZwierc 79v [2 r.], 165, 267, Aaa4v; Oczko 17, 17v, 25.

Wyrażenia: »bolączka boląca; boląca bolączka« (6 : 1): Wſadz na bolącżkę bolączą Bańkę wielką FalZioł V 70v, ‡‡3c, I 33a, 34d, 74a, 82d (7).

»mies(t)ee bolące; bolące mie(j)s(t)ce« (23 : 8): tem zielem chori cżłowiek bedzie ſobie mieſcza bolącze naparzał. FalZioł I 54d, I 5b, 26b, 30b, 65b, 65c (21); Scarificare dolorem id est locum dolentem, Puſzczádłkiem pośiekáć bolące mieyſce. Mącz 371a; Gorczyce náwierć á na bolące mieſtce przyłoż SienLek 87v, 88, 94, 120,, 122, 122v [2 r.] (10).

Wyrażenie przyimkowe: »do boląca«: Tu ſtárość káźi ciáłá źimná y gorącá/ Ze więc cżáſem przepali áż y do boląca. RejWiz 136v.

W przen (3): W koſciele Páná Kryſthuſowvm/ á w tym ćiele iego/ więcey záwżdy záráźliwych a bolących Krzeſćian/ niż prawdziwych á zdrowych cżłonkow. RejPos 92 marg.; Ano cnothá/ áno ſtráſzna przyſięgá/ áno bolącze ſumnienie/ áno pocżćiwa powinność iáko młotem pocżćiwego cżłowieká tłucże RejZwierc 41v.

Zwrot: »trefić w bolące miejsce«: niechay oſtrożnie mowi/ áby miáſto zátrefnowánia/ nie obráźił: álbo chcąc k ſmáku czo powiedzieć/ áby nie trefił w bolące mieyſce. GórnDworz K6v.

2. Bolejący (1): Passibilis, in Bibliis tantum legitur, Lutośćiwy/ Bolący/ Vżálayący ſie. Mącz 284b.

3. praw. Skrzywdzony, pozywający (11):

Wyrażenie: »strona boląca; boląca strona« (6 : 5): a tak bolączą strona nyebronyela thego przeſz ten czaſz ZapKościer 47v, 7v, 47v [2 r.], 48 [2 r.], 64v; byłby pozwan przed ſąd źiemſki od ſtrony bolącéy SarnStat 497, 497 [2 r.], 809.

Synonimy: 1. chorujący, chory, chorzejący.

Cf 1. BOLEĆ, BOLEJĄCY, BOLESNY