[zaloguj się]
[pdf]

CHŁOSTA (33) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N chłosta
G chłosty chł(o)st
A chłostę chłosty
I chłostą

sg N chłosta (3). ◊ G chłosty (4). ◊ A chłostę (14), [w tym: -e (1)]. ◊ I chłostą (7). ◊ pl G chł(o)st (1). ◊ A chłosty (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Bicie, smaganie; plagae, poena Mącz, Cn; flagellamentum Cn (33): GliczKsiąż F6v; RejWiz 105v; Plagarum verentes, Boyą ſie chłoſty. Mącz 484d, 294b; towárzyſz náſz ieden (o kthorym tá ſławá ieſt/ iákoby pácholęciem będąc/ miał kiediś miáſto chłoſti/ być w koſzu) [...] rzekł. GórnDworz Qv; Z máłych w pokoiu wielkie rzecży roſtą/ A warchoł nędze vżywa y s chłoſtą. RejZwierc 227; Anoby to drugiemu mogł odiąć y chłoſtą. RejZwierc 251v; Chłop gdy mu nákaże Włodarz [...]/ á nie poſłucha/ dom zámknąć/ co wynidźie chłoſtá cżtery plagi przez gołe ciáło GostGosp 160, 28, 76; KlonFlis H.
Zwroty: »chłostą karan(y), karać« [szyk zmienny] (2 : 1): táki káżdy Kmieć [...] o więtſzą rzecż będźie karan chłoſtą álbo ſzubienicą. GostGosp 38; Bo tákie páráſity: z odpuſzcżeniem łgarze: Nie więźieniem/ nie chłoſtą/ ale gárdłem karze KlonWor 44, 38.

»odnieść chłostę« = odebrać cięgi (1): byś záś od Stároſty Nie odnioſł chłoſty. KlonFlis F.

»chłostę podjąć« (1): Praẃże nowiny/ praẃ fliſowſkie dźieie Y przywileie. Ale żeś chłoſtę podiął v Nogatu/ Nie zwierzay áni rodzonemu brátu. KlonFlis H4v.

»chłostę wziąć« [szyk zmienny] = pendere poenas Mącz; dare poenas Cn (3): RejWiz 164; Mącz 288c; á chłoſtę od wſzyſtkich ma wźiąć/ ták áby go káżdy vderzył GostGosp 92.

»chłostę (za)da(wa)ć« [szyk zmienny] (6): szyedzial o tho w wyązyenyv Kaliſkym, alye y puſzczono dawſchi mv thayemnye chloſthą LibMal 1547/129; RejKup ee6; Ten Ammonius [...] ſyná ſwego kazał náłożyć y yemu chłoſtę dáć GliczKsiąż F8v, G3v; RejPos 331; GostGosp 44.

Wyrażenie: »chłosta brzozowa« (1): Iuż tám nie będzie chłoſtą karány brzozową: Karzą go trzećim rázem śmierćią powrozową. KlonWor 38.
Przen (8):
a) Kara, umartwienie, wyrzeczenie się; przykrości (7): A ty inſſe pićia proſte Máią to zá drobne chłoſty RejRozpr G3v; Kłade ktemo [!] wſſytky ſprawy Com czinił yako Czlek prawy Suchoty/ od puſczi/ poſty Y to yne drobne chłoſty RejKup aa8, q2v; RejZwierz 101.
Przysłowie: Pan ſiedzi iáko ſtároſtá Temu gody ſwátkom chłoſtá RejRozpr G2.
Zwroty: »chłostę dawać« (1): Kogo Pan miłuie tego karze/ y chłoſtę dáie wſzelkiemu ſynowi ktorego przyimuie. WysKaz 28.

»wziąc chłostę« (1): Wźiąć nam ledá kiedy tą miotłą śmiertelną od Bogá chłoſtę OrzQuin Y2v.

b) Wyrażenie: »dworska chłosta [= prawdopodobnie: sposób, intryga]« (1): Ale co ma pleban proſty Wgodzić w ty dworſki chłoſty RejRozpr Dv.

Synonimy: bicie, biczowanie, cięga, kara, plaga, uderzenie.

Cf CHOSTANIE

DM