[zaloguj się]
[pdf]

CHWALCA (124) sb m

-å- (116), -a- (6); -a- RejPs; -å- : -a- WujJud (1 : 1),SkarŻyw (1 : 3), NiemObr (6 : 1); drugie a jasne.

Fleksja
sg pl
N chwålca chwålcy, chwålce
G chwålce chwålcy, chwålc(o)w
D chwålcy chwålc(o)m
A chwålcę chwålce
I chwålcą chwålcami, chwålcy
L chwålcach
V chwålcy

sg N chwålca (116). ◊ G chwålce (2). ◊ D chwålcy (4). ◊ A chwålcę (3). ◊ I chwålcą (7). ◊ pl N chwålcy (29), chwålce (7); -e RejPs, LubPs, WujJud (2), SkarŻyw; -y : -e RejPos (1 : 1), WujJudConf (1 : 1). ◊G chwålcy (13), chwålc(o)w (11); -y CzechEp (3), CzechEpPOrz; -(o)w BielKron, SkarŻyw (2), NiemObr (2), SkarKaz, SkarKazSej; -y : -(o)w CzechRozm (9 : 4). ◊ D chwålc(o)m (10). ◊ A chwålce (19). ◊ I chwålcami (6), chwålcy (1) PowodPr 34. ◊ L chwålcach (1). ◊ V chwålcy (1).

Sł stp: falca, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XVIII w.

1. Ten, który chwali, pochlebca; probator Mącz; encomiastes, laudator Calep (4): Mącz 323d; Bo te rzecży máią ſwoie dźiwowidze y chwalce ModrzBaz 56; Calep 363a, 586a.
2. Samochwał (1): Iactator, Chwalcá/ chelpicieł [!]. Mącz 161d.
3. Czciciel, wielbiciel; wyznawca; adorator Mącz; cultor Cn (119): LubPs Z3; Wynieś ſzáty wſzythkim chwalcom Báálowem BibRadz 4.Reg 10/22, 4.Reg 10/19, 21, 23, Sap 10/9, Ioann 4/23, II 77b marg; BielKron 288v; Mącz 270a; Confeſsioniſte rzekomo chwálce duchowni chwałę pozwierznią odrzucáią. WujJud 54 marg, 237; WujJudConf 237; Bog tákich chwalcy ſzuka CzechRozm 83v; Ktore błogoſłáwieńſtwo/ y teraz ieſzcże w wiernych chwalćách [!] iego zoſtáło. CzechRozm 163, 88, 96v, 120, 163, 183 (15); SkarŻyw [282]; CzechEp 367, [410], [416]; CzechEpPOrz **4v; NiemObr 14, 53; ArtKanc Tl9; WujNT loann 4/23, s. 319; áby nie vſtawáłá: á źiemiá tá nie tráćiłá chwalcow twoich/ y vczniow zakonu twego świętego. SkarKazSej 663b.

chwalca kogo, czego (21): iż miáſto Efeſkie ieſt chwalcą wielkiey Boginiey Dyany/ y obrázu kthory ſpadł od Iowiſzá? BibRadz Act 19/35; BudBib Bar 5/38; CzechRozm 92, 184v, 185v, 200v, 203v (8); á zá nas prośi ábyſmy ſię zſtáli iego vcżeſnicy/ y chwalce Troyce niewyſławioney ná wieki wiekow Amen. SkarŻyw 231; CzechEp 55, 86; NiemObr 152; LatHar 682; WujNT 397 marg, Act 19/35; PowodPr 34; Zły człowiek/ zdrády pełen/ ten czártowſki ſynek/ A obcych bogow chwalcá GosłCast 61. Cf »chwalca imienia«.

W charakterystycznych połączeniach: chwalca Baalowy (4), bogow, bożkow, Jezusow, Jowiszow, Krystusa, Panny Maryjej, Trojce; chwalca prawdziwy (18), prawy (3), szczyry (12), wierny (33).

Wyrażenia: »chwalca boży« = cultor Dei, serviens Vulg; cultor PolAnt [szyk 54:1] (55): Leop Ioann 9/31; BibRadz I *5, Hebr 9/9; RejPos 24, 133; GrzegŚm 1; WujJudConf 8; CzechRozm 1v, 3, 5, 5v, 24 (27); między tymi ktorzy chwalcámi Bożymi być chcą CzechEp 4; Máią ſię zá chwalce Boże CzechEp 36, 42 [2 r.], 47, 56, 60, 112 (13); NiemObr 3, 12, 174; WujNT 319 marg, Ioann 9/31, Hebr 9/9, Zzzzz2; SkarKaz 157a.

»chwalca imienia (bożego)« (2): á ángeli iego rozbiáią namioty ſwe około tych/ ktorzy ſą práwi chwálce imienia iego. RejPs 49v; CzechRozm 196v.

»chwalca pański« (1): iż prawdźiwi chwalcy Páńſcy/ wedle ſłow Chriſtuſá Páná/ nie inácżey/ iedno iáko owce w pośrzod wilkow mieſzkáć muśieli. NiemObr 13.

Szeregi: »chwalca i sługa« [szyk 4 : 2] (6): CzechRozm 173v, 238; Na przod im to dáć racżył/ áby ziemie rodzay ich nápełnił/ á národzili ſług y chwálcow Bogu SkarŻyw 271, 481; NiemObr 152, 174.

Synonimy: 1. chełpiciel, dowodziciel, wysławiacz; 2. chełpiciel, chłubny; 3. czciciel.

Cf BAŁWOCHWALCA, [CHWALICIEL], FALACZ

ZZa