[zaloguj się]
[pdf]

CHWIAĆ SIĘ (66) vb impf

chwiać się (64), chfiać się (2) MurzHist, MurzNT.

sie (43), się (23).

W formach inf oraz praet, fut i con wszystkich rodzai i liczb a pochylone. W formach praes i part e jasne.

Fleksja
inf chwiåć się
indicativus
praes
sg pl
1 chwieję się
2 chfiejesz się
3 chwieje się chwieją się
praet
sg pl
3 m chwiåł się m pers chwiåli się
f chwiåła się m an
n subst chwiåły się
fut
sg pl
2 m m pers chwiåć się będziecie
3 m będzie się chwiåł m pers
f chwiåć się będzie m an
n subst chwiåć się będą, będą się chwiåć
imperativus
sg pl
3 niech się chwieje niech się chwieją
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy się chwiåli, bysmy się chwiåli
3 m by się chwiåł m pers
n by się chwiåło subst by się chwiåły

inf chwiåć się (3). ◊ praes 1 sg chwieję się (2). ◊ 2 sg chfiejesz się (1). ◊ 3 sg chwieje się (26). ◊ 3 pl chwieją się (11). ◊ praet 3 sg m chwiåł się (1). f chwiåła się (1). ◊ 3 pl m pers chwiåli się (1). subst chwiåły się (2). ◊ fut 3 sg m będzie się chwiåł (1). f chwiåć się będzie (1). ◊ 2 pl m pers chwiåć się będziecie (1). ◊ 3 pl subst chwiåć się będą (1) BibRadz, będą się chwiåć (1) BudBib. ◊ imp 3 sg niech się chwieje (3). ◊ 3 pl niech się chwieją (1). ◊ con 3 sg m by się chwiåł (1). n by się chwiåło (1). ◊ 1 pl m pers bychmy się chwiåli (1) WujJud, bysmy się chwiåli (1) SkarKaz. ◊ 3 pl subst by się chwiåły (1). ◊ part praes act chwiejąc się (4).

Sł stp s.v. chwiać, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Kołysać się, ruszać się; falować; nutare, vacillare Mącz, Cn; moveri Calag; titubare Calep; fluctuare, labare, labascere, labasci Cn (47): Kiedy wiátr ſpołnocy wieie/ wyſoki dom ſie tedy chwieie. March1 A4; March3 V4; BierEz L3v; Komu ſie zęby chwieią FalZioł V 80v; Cżemu ſerce vſtawno ſie chwieie wciele. GlabGad E3; Gdy ſie kto chwieie, rękoma gmerze, nogami kopa bez potrzeby, znamię ieſt nie bacżnoſci GlabGad P7v; March3 V4; Szumi mu wiátr y przez ſen á morze ſie chwieie RejWiz 12, 3, 84v, 149; chwieią ſię wſzytki grunty źiemie. BibRadz Ps 81/5, Iob 13/25, Ps 59/4, Luc 21/26; Vacillo, Szwánkuyę/ drżę/ słapie/ niekrzepko ſtoyę/ chwieyę ſie Mącz 47ld, 255a; RejPos 10v marg; RejZwierc 120v; nie będą ſię chwiać kroki iego. BudBib Ps 36/32[30], Ps 45/2[3], 68/23[24], Is 40/20; HistHel C3v; A proporce roznych farb/ iák láſy ſie chwiały. StryjWjaz B2v; SkarŻyw 517; StryjKron 622; Wſzytek ſie zaſtęp to tám to ſám chwieie. KochSz B3; Lapso – Chwieiącz ſie idę. Calep 574b, 1071a.

chwiać się od czego (3): Y coſcie ſie wyſzli dziwowáć trzćinie kthora ſie od wiátru chwieie? RejPos 10v; Od wiátru/ álbo od powietrza chwiać się. Moveri vento. Calag 545a; WujNT Luc 7/24.

W charakterystycznych połączeniach: chwiać się (i)tam i sam (5), to tam to sam.

Frazy: »głowa się chwieje« [szyk zmienny] (2): Sercze drzy glowa ſię chwieczie [!] RejKup f3v, bb3.

»ziemia się chwieje« [szyk zmienny'] (2): Ziemiá. iáko piiány ták ſie chwiać będźie [movebit se terra] BibRadz Is 24/20; StryjKron 309.

W przen (11): Co cżłowieká nie minie/ gdy ſie ná ſwiát rodzi/ Będzie ſie chwiał tám y ſam/ by w ſzaloney łodzi BielKom B2; Prot B2v; A ktoby to wylicżył iáko ſie chwieie tá nieſláchetna trzćiná á to záburzenie ſwiátá tego nikcżemnego. RejPos 10v, 10v [2 r.]; á żebychmy ſie nie chwiali záwżdy iáko dzieci/ każdym wiátrem náuki. WujJud 37, A7v; RejPosWstaw [1433]; GrabowSet L2; SkarKaz 43a.
Szereg: »chwiać się a kołysać« (1): ábychmy ſie nie dziwowáli tey márney trzćinie ſwiátá tego/ kthory ſie chwieie á kołyſze nie inácżey iáko trzciná od wiátru zruſzona. RejPos 10v.
2. Być niepewnym, niestałym; znajdować się w niepewnej, ciężkiej sytuacji (9): Przeto Rzeczpoſpolita náſzá ſię nie chwieie. Prot C4v; Niech ſie chwieie fortuná BielSat N [idem BielSjem 36], G; Rozruſzáiąſię narodowie/ chwieią ſię [mota sunt] kroleſtwá BudBib Ps 45/7; Chwieią ſię [fluctuant] bowiem wſzytkie rzecży ludzkie ModrzBaz 136, 105v; BielSen 14; BielSjem 36; WujNT Hebr 12/27.
3. Wahać się, nie mieć swego zdania (10): przécz śię tak zmyſlą wodźiſz? przécz śię i tam i ſam chfieieſz? MurzHist Mv; MurzNT 191 marg; Przeto ſie dzyewcży ſtan chwieie/ Iż nie wie gdzye ſie podzyeie BielKom G4v; Krol w rádzye będąc około tey rzecży/ chwiał ſie y thám y ſám/ nie wiedząc co cżynić BielKron 389v, 260, 388v; BielSat H2; A długoż ná dwie ſtronie/ ták ſie chwiać będziecye? HistHel B4v; W tákim zamieſzániu iedni vćiekáli/ drudzy w mękách vſtawáli/ drudzy ſię chwiali/ drudzy ná ſame pogrozki odſtępowáli SkarŻyw 206; LatHar 520.

W charakterystycznych połączeniach: chwiać się na dwie stronie, i na tę i na owę stronę, i tam i sam (3).

Synonimy: 1. cholebać się, chowirać się, chybać się, kołysać się, trząść się; 3. wahać się.

Formacje pochodne: rozchwiać się, wychwiać się, zachwiać się; pochwiewać się, rozchwiewać się.

Cf CHWIANIE, CHWIEJĄCY SIĘ

KW