[zaloguj się]
[pdf]

CIEPLICA (165) sb f

sg BartBydg (3), prawdopodobnie pl t (162).

e jasne, a prawdopodobnie jasne.

Fleksja
sg pl
N cieplica cieplice
G cieplic, cieplić
D cieplicåm
A cieplice
I cieplicami
L cieplicách

sg N cieplica (3) ◊ pl N cieplice (69). ◊ G cieplic (36), cieplić (2); -ć GórnRozm; -c : ć RejZwierc (2 : 1). ◊ D cieplicåm (7). ◊ A cieplice (19). ◊ I cieplicami (5). ◊ L cieplicách (24); -ach (15), -åch (9); -ach KrowObr (2), BielKron (1); -åch RejZwierc; -ach : -åch Oczko (12 : 7).

Sł stp notuje, Cn: cieplice, Linde XVI (XVIII) – XVIII w.: cieplice.

1. Ciepłe źródła lecznicze lub miejscowość lecznicza nad nimi położona; niekiedy też miejsce kąpieli, łaźnia; thermae Murm, Mymer, Mącz, Calep, Cn; sudatorium Murm; therma, locus calidus BartBydg; balneae Mącz; aquae Cn (162): Thermae. eyn warm bad. Cyeplyce. Sudatorium idem. Murm 135; Mymer1 31; Murtetum, aqua calida de terra manans, scilicet balneum, czyeplicza. BartBydg 95, 158b; niema wielkiego budowania iedno cieplice, á Collegium nauki poſpolitey MiechGlab 70; Ktora duſzá powiádáłá/ iákoby męki wielkie w onych Cieplicách ćierpiáłá. KrowObr 75v, 75v; tám ſą ćieplice przyrodzone przed miáſtem. BielKron 266v, 264v, 283 [2 r.], 286, 286v, 311v (10); Lautulae, id est, thermae, Cieplice Mącz 185d; RejZwierc 26v [3 r.]; BudBib Ios 13/6; We Skle v Cieplic/ Dźieśiątego dniá Lipcá: Roku Páńſkiégo 1578. Oczko B; CIEplice ięzykiem naſzym przeto ſą názwáné/ iż z meatow źiemnych idąc/ párę ciepłą z śiebie wypuſzczáią Oczko 1; gdyż iuż iákobyſmy pozwolili/ Cieplice być lekarſtwo thak wźięte/ że wſzyſtkim chorobam pomaga Oczko 25v, kt, A2, A2v [2 r.], A3v, A4 (115); Calep 1064b; SkarKaz 41b.

W połączeniu z przymiotnikiem lub G od nazwy miejscowej (4): O Cieplicách Bádeńskiego Márſzálſtwá. BielKron 286v, 469v; Iáworowſkie ćieplice ſzkápy párſzywé vkazáły. Oczko [41]v, [42]v.

Zwroty: »jechać do cieplic« [szyk zmienny] (3): RejZwierc 26; Oczko 18v; Wſzák gdy kto z was choruie iáką ćięſzką chorobą/ wnet iedźie do cieplić GórnRozm D3.

»w cieplicách leczyć się« (1): Nie thedy po téy Philozophijéy temu/ co ſye w ćieplicách léczyć chce Oczko 30v.

»używać, używanie cieplic« [szyk zmienny] (3 : 4): że ták wielé ludźi [...] tych to Cieplic vżywáiąc [...] ani kiedy począć/ áni iák ich vżyć/ álbo kiedy przeſtáć do tąd nieumieią. Oczko A3v; Rózné vżywánié Cieplic. Oczko [43], A4v, 15v, 33v, 38, [42].

Wyrażenie: »cieplice ciepłe, gorące« (1 : 1): Granus brát Neronow/ przyiechawſzy ná to mieyſce/ nálazł wody ćieplice gorące BielKron 285v; Oczko [41].
Szereg: »cieplice, (albo, i) łaźnia« [szyk 2 : 1] (3): Balneae, Poſpolita łáźnia álbo/ Cieplice. Mącz 23a; Thermae, Cieplice/ łáźnie zwłaſzczá które ſámy z ſiebie z ſwego przirodzenia ciepłe ſą. Mącz 454d; pomniąc/ że ćieplic y łaźien wſzelakich żaden nigdy naród nieużywał Oczko 18v.
W przen (1): Miáłám dziś wodny ſtolec/ á iście obfity/ Byłby wam był ná głowę/ káłkus známienity. Y w brodzieby od niego/ gnidy poginęły/ Bo ty źrzodłá áż s cieplic/ práwie wypłynęły. RejFig Bb7v.
a. Woda ze źródeł (2):
Zwrot: »cieplice pić; picie cieplic« [szyk zmienny] (1; 1): Pićia Cieplic ſpoſob. Oczko [42]v, [43]v.
2. Altana (1): Estuarium ‒ aestuarium, aestarium, lyethnycza vel cyeplicza BartBydg 52.
3. Upał, gorąco (1): Roznioſły áż do brzegu Murzyńſkiéy gránice/ Gdźie wiecżny znóy pánuie/ y wieczné ćieplice KochFr 95.
4. Ciepłe kraje (1): áliśći ſie on wlecże do Rzymá iákoby biocian wieſieni do cieplić RejZwierc 66.

Synonimy: 1. łaźnia; 2. chłodnica, chłodnik, letnica, letnik, szalasz; 3. gorąco, gorącość.

AL