[zaloguj się]

2. CIEPŁO (426) av

ciepło (425), (rus.) ciopło (1) RejFig. [cf też CIEPŁY A sg n].

e oraz o jasne.

comp i sup (2 + 5) (nå)ciepléj; -éj (2), -(e)j (5); nå- (4), n(a)- (1).

stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) i XVIII w.

O temperaturze pośredniej między gorącem a zimnem; calidum in modum Cn (426): ktory pij poranu y wiecżor tziepło trunek. FalZioł I 3b; kiedy vſtha będą cziepło płokane. FalZioł I 5d; Też ſok tego ziela ſam wpuſzcżony w vcho ciepło/ boleſć zębow wielką vtula FalZioł I 15d; thedy oleykiem s koſtuſą maſz mazać ty żyły ciepło FalZioł I 35b; vcżiń płokanie vſt ciepło gargarizuiącz FalZioł I 66d; A to niemoczny niechay bierze w vſta iako na ciepley może zdzierżeć FalZioł V 95, I 1c, 3d, 4c, 5a, 7a (279); GlabGad K; Goski 13; Foveo, Ciepło nákriwam/ też żywię/ Wychowawam Bronię. Mącz 135b, 135b [2 r.], 454d; Kto tedy ieſt ſzczupły/ miękcey ma legáć/ ćiepley ſye chowáć y dłużey ſpáć. SienLek 11; A to biorąc ciepło wvſtá chárchác á w vściech poki ciepło trzymáć SienLek 15v; potym co naćiepley piy. SienLek 39; y pościel niech będźie ćiepło vgrzaná SienLek 142; przyłoż mu im na ćiepléy ściérpieć może SienLek 183v, 6v, 39v, 40v, 43v, 54 (107); RejZwierc 58v, 226v; áby wody ćiepliczné wſzędy ćiepło ćiekły Oczko 10v; camomillę/ ana pugillum vnum/ przywárzyć/ y źiółmi témi ćiepło w chuſtę ie włożywſzy/ bok prawy wolniuczko nápárzáć Oczko 31, 17, 21, 22, 27v, 31, 33, 33v; GostGosp 62; W tobie śierotá żywie/ nákarmion łáknący/ Nági ćiepło nákryty/ wźięt pielgrzymuiący. GrabowSet L2.

ciepło komu (3): Obudził ſie á w bok mu wielmi ciopło było. RejFig Cc5; Caleo, Ciepłomi. Mącz 31d, 31d.

W charakterystycznych połączeniach: ciepło charchać (4), chować (3), gargaryzować (2), (na-, w-)lać (13), (na-, po-)maz(ow) (24), naparzać (zaparzać) (7), (wa-, wy-)pić (pity) (148), (na-, w(y)-)puszczać (puścić, puszczony) (36), okładać (kłaść, przykładać, przyłożony) (83), płokać (płokany) (7), sieść (siedzieć, usadowić) (4), zagrz(ew) (9).

Przysłowie: choway ćiepło głowę RejRozpr I; RejWiz 192v; GórnRozm I2v (ogółem 3 r.).
Fraza: »ciepło jako w garncu« (1): Ták pazuchę zowie iż wniey ciepło iáko w gárncu. BudBib I 336d marg.
Zwrot: »ciepło przyodziać, ubierać się« [szyk zmienny] (1 : 1): SienLek 142; Gánią ieſzcże ci ſthárczy w nas wiele rzecży [...] iáko vbierác ſie ciepło młodemu GórnDworz Iv.
Wyrażenia: »letnio (a. letnie) ciepło« [szyk 4 : 1] (5): prziłożiſz na wątrobę letnio ciepło zwierzchu FalZioł I 14b, I 45b, III 33b, V 79, 82v.

»ciepło wolno, wolny« (1 : 1): FalZioł I 16d; Kiedy dawaſz pić/ niechay ćiepło wolne będźie SienLek 37v.

Szereg: »ciepło albo zimno« (1): á dobrze wymywać ciepło, albo theż zimno FalZioł V 107v.
a. O pogodzie (4): Także vkazuie Wrzeſnia do pełniey ciepło y iaſno LudWieś B2v; Wſzák wiemy iż ná ſwiecie ſą drugie kráiny/ Co tám w nich záwżdy ciepło/ nie máſz nigdy źimy. RejWiz 151, 149v, 150v.

Synonim: letnio.

AL