Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: CYNNIKUS

Następne hasło: CYNOBR »

CYNOBER (12) sb m

cynober (5), cynobr (4), cenobr (1), cymber (1), cynober a. cynobr (1); cynober KlonŻal, Calep; cynobr Mymer¹, FalZioł (3); cynober : cenobr : cymber Mącz (2 : ‒ : 1), SienLek (1 : 1 : ‒).

ci- (7), cy- (5).

W formie cynober o jasne, w formie cenobr o pochylone (Cn o jasne); oba e jasne.

Fleksja

	sg
N	cynober
G	cynobru
A	cynober

sg N cynober (9). ◊ G cynobru (2). ◊ A cynober (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia

Cinnabaris (Rost); czerwona farba różnego pochodzenia, cynober, minia (12)

Cinnabaris (Rost); czerwona farba różnego pochodzenia, cynober, minia; cinnabaris Mącz, Cn; cinobrium Mymer¹; sinopis Mącz; minium Calep; cinnabari Cn (12): Cinobrium. Cinober. Cinobr. Mymer¹ 5v; CInobr bywa vdziałany z ſiarki y z żywego ſrebra á ieſth cżyrwony FalZioł IV 51d; Y też maſć pruſka. Wezmi Litargirium, to ieſt gleyt, Cinobru/ zetrzy cżyſcie á wſyp w oliwę/ [...] á ſmaż mieſzaiącz wſzytko ſzpatlem FalZioł V 112v; Cinnabaris, Cimber, Szárłátna fárbá/ Smokowá kreẃ. Mącz 54a; Sinopis, Cinober/ rubriká/ yeſt czerwona fárbá do rozmáyitich rzeczy á zwłaſzczá do piſánia á drukowánia xiąk należąca. Mącz 395c, 395c; Cenóbr SienLek Xv, 253v; Prozno cynober cżerwony y błękitny lázur/ Prozno chwaliſz biały bláywás/ tráfi w to y Mázur. KlonŻal D3v; Calep 663b.

Wyrażenie: »czyrwony jako cynobr« (1): IEſth żywicza drzewa iednego cżyrwona iako Cinobr/ w Ziemi perſkiey FalZioł III 3c.

W przen (1): Ale co myſl wſpaniłą fárbuie/ tám iuż nie ledá Cynobru potrzebá RejZwierc 22.

Synonimy: minija, minijum, rubryka, szarłat.