[zaloguj się]
[pdf]

CZERŃ (9) sb f

czerń z tekstów nie oznaczających é; czern- (4) Mącz, cżérn- (4) KochFr (Cn e pochylone).

Fleksja
sg
N czerń
G czerni
A czerń
L czerni

sg N czerń (2). ◊ G czerni (1). ◊ A czerń (1). ◊ L czerni (5).

Sł stp brak, Cn s.v. w bieli, Linde XVI – XVIII w.

1. Czarny strój, ubiór (przeważnie na oznaczenie żałoby) (7): teraz niewiem cżemu/ cżerń ſie zágęśćiłá/ dobrzeby áby y thá cżerń żáłobna máść/ znák płácżu zginęłá GórnDworz L7.
Wyrażenie przyimkowe: »w czerni« = atratus Cn (5): Więc wam w cżerni napiękniey RejWiz 40v; Pulluta turba, Gromádá ludźy w czerni/ żáłobna rotá Mącz 331a; PLáczą ćię ſtárzy/ płáczą ćię y młodźi/ Dwór wſzyſtek wczérni prze ćię/ Kryſki/ chodźi. KochFr 27; GrochKal 19; Domyślże ſię/ żeć w czerni przećię chodźić każę ZbylPrzyg B3v.
2. Brak światła, mrok, ciemność (1): Obłocżę niebioſá wcżerń [Induam caelos tenebris] á iáko wor kłádę ná nie przykryćie ich. BudBib Is 50/3.
3. Chłopstwo, pospólstwo (1):
Szereg: »czerń i prosty lud« (1): Aczkolwiek też zá czáſow poſtępkiem z teyże czerni y proſtego Ludu/ więkſza ſie część Slachty prawdźiwey Litewſkiey y Zmodźkiey/ właſną cnotą/ y przeważnymi rycerſkimi dzielnościámi rozmnożyłá StryjKron 76.

Synonimy: 2. ciemność, czarność, ćma, mrok, mrokota.

ZZa