[zaloguj się]

CZYJ (807) pron

czyj (803), czej (4); czej Calep; czyj : czej Mącz (11 : 3).

Fleksja

sg m N czyj (58).G czyjégo (18); -égo (1), -(e)go (17).D czyj(e)mu (3).A czyj (36), czyjégo (5); -égo (1), -(e)go (4).I czyim (13), czyjém (5); -im GlabGad, GórnDworz, RejPos (2), SkarJedn, CzechEp, NiemObr, ActReg, SarnStat; -ém PaprUp; -im : -ém Mącz (3 : 3), CzechRozm (1 : 1); ~ -ém (1), -(e)m (4).L czyim (10) Mącz (2), GórnDworz, KochPieś, SarnStat (5), KlonWor, czyj(e)m (1) SkarKaz.f N czyja (57).G czyjéj (107); -éj (8), ~(e)j (99).D czyjéj (22); -éj (3), -(e)j (19).A czyję (99).I czyją (35) [w tym -am (2)].L czyjéj (24); -éj (1), -(e)j (23).n N czyje (60).G czyjégo (46); -égo (2), -ego (3), -(e)go (41); -égo JanNKarn, -égo : -ego SarnStat (1 : 3).D czyj(e)mu (10).A czyje (66).I czyim (13), czyjém (10); -im SeklKat, CzechRozm (3), SarnStat (4), VotSzl; -ém Strum; -im : -ém LibLeg (1 : 2), Leop (1 : 1), Mącz (2 : 6); ~ -ém (1), -(e)m (9).L czyim (9), czyj(e)m (9); -im KrowObr, RejPos, SarnStat (2); -(e)m UstPraw (3), KarnNap, SkarŻyw; -im : -(e)m (5 : 4).pl N m pers czyi (4) BielKron, RejPos (2), SarnStat, czyj(e) (1) SkarŻyw.subst czyje (20); -e (4), -(e) (16).G czyich (16).D czyjem (3), czyim (2); -em ModrzBaz; -im WujJud; -em : -im Mącz (2 : 1).A m pers czyj(e) (1).subst czyje (32); -e (2), -(e) (30).I m czyjémi (4), czyimi (1) CzechEp; -émi : -emi SarnStat (1 : 1), -(e)mi (2).f i n czyj(e)mi (3).L czyich (5).

stp notuje, Cn brak, Linde XVIXVIII w.

Zaimek przymiotny dzierżawczy (807):
1. Zaimek pytajny; cuius Mącz, Calep, Cn (142):
a. W zdaniu (ewentualnie równoważniku zdania) pytającym, niezależnym (59): OpecŻyw 75; a tak kiedj weſma Camieniecz boze ym niepomagay a tedj Choczym czyy bvdziecz. LibLeg 11/58; HistAl B7; MurzNT Matth 22/42, Mar 12/16; KromRozm III K5; powiedzże mi tedy/ ná tzyim mieyſcu Papieſz ieſt KrowObr 181v, 78v [2 r.], 240v; ku cżyiey ſie vdaćie pomocy? Leop Is 10/3, 1.Reg 30/13, 3.Esdr 6/4, 11, Ier 44/28, Matth 22/20, 28; BibRadz Gen 24/47; pytał iey co thu działaſz á cżyiáś? BielKron 320; Cuiam vocem audio, Cziy głos tu słyſzę. Mącz 71a; In cuius domo, W cziym domu. Mącz 94b; Cziye to yeſt bydło. Mącz 71a, 441a; GórnDworz G8; Cżyiey náuki napilnyey słucháć mamy. RejPos 63v marg, 77, 250; Będzie pytał: Ten młody cżyiego ſtádá? RejZwierc 89v; BudBib Gen 32/17 [2 r.], Ruth 2/5; Wzmártwychwſtániu przeto/ cżyią z ſiedmi będzie żoną? BudNt Matth 22/28; CzechRozm 197; SkarJedn 270; SkarŻyw 241, 511; A kiedyby ich kto ſpytał: [...] ná cżyich mieyſcách záśiędli? NiemObr 48; KochFr 71 [2 r.]; Cuius – Czeij. Calep 275b; A to przy ſzańcách cżyie ſtoią wozy? GrochKal 27; W czyie powiodą ćie wrotá GórnTroas 57, 64; PRze zdrowie goſpodarz pije/ Wſtaway gośćiu: á prze czyie? KochPij C3v; KochFrag 16; LatHar 51; WujNT 87 marg, Matth 22/20, 42, Luc 20/24, s. 408 marg; Mieſczánie y wśiánié poddáni náſzy, z czyim dokłádem máią pozywáć. SarnStat 757; KlonKr F2; PowodPr 69, Coż będźiem mieć tám zá pány/ y w czyiey mocy będźiem? SkarKaz 7a; CiekPotr A3; GosłCast 67.

Połączenie: »czyjli« (2): Co ſie wam zda o Kryſtuſie? Cżiyli ſyn ieſt? [cuius filius est] Leop Matth 22/42; RejPos 229v.

b. Wprowadza zdanie pytające podrzędne (tzw. pytajne zależne) lub jego równoważnik (83): MetrKor 34/134v; dlathego V. C. M. poſlal aby sią V. C. M. kazal dovyedziecz sczyyego by ſzią dopuſczenya abo ſzwovolenysthva thy nayasdy do szyemye pana mego dzyevayą. LibLeg 7/32v, 7/33v [2 r.], 11/19v; HistAl B8; DiarDop 102; iż gdy ich [księży] kto zopyta cżyieby to były dzyeći/ wnet prząc ſye ich ſkłádáyą na pryyiacyoły [...] y ſyoſtry GliczKsiąż B5; GroicPorz kk2v; RejWiz A8v; Leop Dan 40/18, Ioan 19/24; Bo iedno tobie wſpomni/ towárzyſzu miły/ O cżyie piſmo gęby/ ledwe vchybili. RejZwierz A4; OrzRozm P3; A ták niewiem: cżyie thu winſzowánie BielKron 6, 13, 44, 115, 464; Cedo cuium puerum hic apposuisti, Powiedz cziyeś to dziecię położyłá. Mącz 43c; RejAp 35v, 93, 179v; HistRzym 18v; RejPos 10v, 84, 135v, 163, 230v (16); KuczbKat 85; RejZwierc 175v; BudBib Ier 44/28; cżyiam ſpráwam/ y mocam/ vmárli powſtánam/ [Pan nasz] oznáymiáć racży BiałKaz E; CzechRozm 149; ModrzBaz 11v; Rozumieyże iácy to y cżyie ſą káznodzieie. SkarŻyw 213, 192, 600; CzechEp 28, 222, 363, 369; KochSz C2; KochPieś 6; PaprUp K2; ZawJeft 40; ato nas w tym vprzedzono nie wiedziec zacyim powodem ActReg 30; Poslał P. Chorązy do P. Woiewody [z elipsą: pytając] czemuby tak, azaczyią by wolą tentam Miesczanin był ActReg 155, 16; A gdy powiém/ czyy piérwéy płácz mam omyć łzámi? GórnTroas 69; LatHar 7; WujNT przedm 38, s. 89, Luc 9/55, s. 275, Ioan 19/24; WysKaz 45; A ieſliby niezgodá byłá między ſtronámi cziy on grunt był [...] tedy Aktią záwieſzáią dotychmiaſt, áż ſie ſtrony rozeprą piérwéy o właſność dźiedźicztwá, [....] álbo rozmierzenia. SarnStat 1284; WitosłLut A5 [2 r.]; Niech pomni roſzczká na czyiem korzeniu ſtoi SkarKaz 353b, 5b; VotSzl B3; Przypomnę tu kąſzcżek Monárchę onego/ [...] Ktory zginął z przycżyny dánia wieſz cżyiego. CzahTr Gv; KlonWor 72.

Połączenia: »gdzie ... czyj« (3): Po wylaniu wielkim tedy im znáki potráci wodá/ iż nie wiedzą gdzie cżyiá rola BielKron 270; Pánná ſie záraz do ſzáchow rzućiłá/ Więc pilnie pyta/ gdzieby cżyiá byłá. KochSz C2; On [człowiek leniwy] wie gdźie Komedya na cżyim obiedźie KlonWor 33.

»ktory czyj« [szyk zmienny] (3): BielKron 452v; Ieſth tedy wielki pożytek wſzem ludziom Rycerſkim [...] áby miał zwycżay dobry á wiedział [...] gdzie Chorągiew iego/ co zá znák ná chorągwi/ kthore cżyie znáki BielSpr 8v; gdy ono rozſądzáią dwie niewieśćie, czyieby któréy dźiécię było, bárzo tego mądrze [Salomon] doſzedł, że wolał ono dźiećię przyſądźić miłośiernéy mátce SarnStat 1262.

»poki ... czyj« (1): A gdy ſie moia cznota na iaſnią odkrye Dopiero będziem mierzyć poki było cżye RejJóz I4v.

2. Zaimek względny; cuius Cn (114): KłosAlg F; ony powiedziely przed namy cziye owcze tam chadzayą tha ziemia nyeyeſth any przislvscha kv kroliowy polſkiemv LibLeg 11/19v; Leop 3.Esdr 3/5; Abowiem ktoby połamał/ tedy przepada trzy grzywny winy/ ná czyiey dźiedźinie połamie. UstPr Dv; BibRadz Tob 2/15; BielKron 44; KwiatKsiąż B; RejZwierc 229; Nie życząc tedy tém Kśiążkam áby thák ſámopás po świecie tułáć ſye miáły/ zdáło mi ſye kómu ié zálécić/ pod czyiém imienim y obróną beśpieczniéyby ná świát vkázáć ſye mogły. Strum A4v; SkarŻyw 493; A ty ſye czuy/ czyiá koléy/ Nie maſzli mię wydáć woléy. KochSob 58; Mieſczánie y Legierowie, którégo máiętność ſtoi zá 1000 złotych, ſzácując iezdnégo. A czyiá zá 500. pieſzégo wypráwuią SarnStat 431; Item, ſczépie ná czyim grunćie wſczepioné iest, tddy ie Arendarz winien zoſtáwić. SarnStat 1277, *7v, 571, 788, 1160.

Połączenia:

»on ... czyj« (8): BierEz N3; Gdy kto płot vczyni ná czyiem grunćie/ á w onym zágrodzeniu pożytki bierze/ á on czyi ieſt grunt ćierpiałby mu onego płotu przes dwie lećie będąc w nim w ſąſieſtwie/ tákowemu niedbálcowi ſkázuiem iż odpada od onego zágrodzenia płotá. UstPraw G4, F; BielKron 450; Miedzy kthoremi Tomazo przyſądzon był zá więźniá onemu Rotmiſtrzowi/ cżyiego brátá zábił. GórnDworz Y7v; A ieſli tego zániedbáią vczynic/ y pan ſług onych przez świádki tego dowiedźie iż v nich byli/ tedy będźie powinien onégo niewolnégo ſługę cziy będźie zápłácić z winą piętnądźieſtą. SarnStat 647, 672, 1160.

»ten (a. to) ... czyj« [szyk zmienny] (62): a nacżyiey by ſie láſce pokázala latoroſl ij kwiat/ ten ieſt doſtoien/ aby iemu dziewitza Maria dána byla ku manżelſtwu. OpecŻyw 4; Item szlyad gorąnczo nagnany, then na czyge ymyenye ieſt nagnan, powynyen bąndzie na ſąſzyedne ymyenye yeſthlibi bylo oſz yadle [!], gonicz a wydacz ſzlad MetrKor 40/812; Drugie maſz bacżyć na lata tego cżiję oględuięſz vrinę. FalZioł V 2; LibLeg 6/157, 10/94 [2 r.]; 11/167v, 168v; GroicPorz rv; Kto czyię rolą gwałtem záſieie/ tedy traci náſienie do tego czyiá ieſt rola z winą trzech grzywien. UstPraw Bv, C2, C4v, E4, F, F2 (17); BibRadz Tob 2/15; BielKron 84v, 116, 202; Mącz 85a; SarnUzn B6; tedy/ ták około ſláchectwá/ [...] y inych przymiotow ktore Dworzáninowi pan Kriſki náznácżył/ ná wſzytko zezwalam: á tego dokłádam iż ku nábyciu prawdziwey chwały/ [...] á łáſki v thego páná ná czyim dworze będzie/ potrzebá tego Dworzáninowi/ áby ſiebie ſam/ obycżáie ſwe/ y żywot vmiárkowác/ y w pewną rezę wſtháwic vmiał GórnDworz I4v, C3, Aa3v; HistRzym 88v; Iáko wnet poſłáli oni vpornicy/ hámuiąc tego ſwiętego Poroká [!]/ w cżyięby nádzyeię thę prawdę mowił/ ábo nawrácał/ ábo krzćił ludzi/ od złości. RejPos 14v; RejZwierc 129v; ModrzBaz 121; SkarŻyw A3, 301; ták y tá ſámá ſpráwá świádcży o tych cżyimi ſą námiáſtkámi/ bá y dziatkámi. CzechEp 49; GórnRozm F2; bo nie ten krzyw cżyie bydło ſzkodę vcżyni/ ále ten co nie zágrodźi przęſłá ſwoiego. GostGosp 112; LatHar 117; Ktokolwiek ſługi niewolné, ábo té którzy vćiekáią, zátrzymawa, áni ich we dworze Królewſkim blizſzym nie opowié: ten ie temu czyi ſą, z winą piętnądzieſtą niech wróći. SarnStat 647, 362, 654, 662, 668, 1165 (14); GrabPospR M3; CzahTr H2; To ieſt ſczęśliwy/ cziy ſtirnik ieſt cnotá GosłCast 55.

Przysłowie: Nie ſtoy nigdy z onym w ſporze/ Cżyiá śiłá więcey może BierEz N3.
Frazy: »co czyje (jest) (własne)« (26): Nie ten ieſt pirwſzi wzgląd they nauki [...]. Ale then ieſt aby wſzytki rzecży były w dobrim rządzie poſtanowiony y dobrze ſprawiany/ potym żeby kożdemu było wroczono czo cżije ieſt. KłosAlg A4v; KromRozm I A3v, D; Lepyey ſie ná zad obroćic/ Co cżyie ieſt záſię wroćić BielKom F3; GroicPorz dd3v; A gdy ſiadł ná ſtolicy/ koronę iuż dzyerżał/ A dzyecię miał pod płaſzcżem/ ktore im vkazał. Mowiąc/ co cżyie właſne/ temu záwżdy ma przydź RejZwierz 8; BielKron 203, 373v; ábowiem kiedy w.m. nie zaźrząc ſławy nikomu/ áni vymuiąc/ tego czo ieſth cżyie właſne/ [...] powieſz j wyſłowiſz białychgłow vcżynki/ [...] wiele ſie ich thym popráwi. GórnDworz Z4; Gdyż nas piſmo vpomina s tego/ ábychmy káżdemu to przywłaſzcżáli co ieſt cżyie RejPos 304, 250, 334; BielSat Ev [idem BielRozm 34]; To ſwięte práwo á nigdy nie błądzi/ Co cżyie właſne káżdemu przyſądzi. RejZwierc 224v, 35v, 43v, 50, 54v, 95v, 212; ModrzBaz 8 [2 r.]; BielRozm 34; SarnStat 240; PowodPr 46; Nie ieſtem nieſpráwiedliwy dáię káżdemu co czyie ieſt SkarKaz 35 1b.

»to czynić co na czyj stan przysłusza« (1): Dalemczy naukę czwartego przikazania á byſmy to cziniły y placzily czo nacziy ſtan prziſluſza SeklKat I.

3. Zaimek nieokreślony; alicuius Mącz, Cn (550): Boć nie vcżynku cżyiego/ Ale vmyſłu práwego: Roſtropni ludzie pátrzáią BierEz N4; OpecŻyw 60v; BielŻyw 44; GlabGad O8v; ComCrac 20; abiſſya wdzyerzawye ſſwoyey granycziey Barſzkyey wedlye volyey yeho Kro. Mczi y poſpolythey potrzebi zachowala czoſſzkolwyek o protwyczv ſcziych powyeſczy abo pyſſanya vſſliſchala. LibLeg 11/134, 171v; MurzHist M2; MurzNT 16 marg, 123v marg, Mar 12/19; Abowim nikt/ bez oſobliwego obyáwyenya bożego/ wybránya czyyego/ áni ſwego właſnego pewyen nye yeſt KromRozm III Dv, B6v, I8; bo się już nie to w Polscze dzieje [...] co prawa a wolności nasze uczą ale co moc czyja swowolnie zechce Diar 33, 22, 33; BielKom nlb 4, G3v; á wyęc tu Ariſtipus tákiem był że ſwą náuką myał cżiye ſyny nyewolnikámy cżynić GliczKsiąż M4, N5; GroicPorz a2, h4v, m, ſv, aa4v (12); Leop 1.Reg 12/4, Eccli 41/26; Gdy ſługá cziy komu gwałt vczyni/ tedy tákiego ſługę záſtáć v iego páná zſláchtą y z woźnym/ y żędáć ſnim práwá v iego páná UstPraw D, Bv, C3v, F, G4, Iv (10); RejFig Ccv; BibRadz Deut 23/24, I 6v, 1.Reg 12/3, 156b marg, Eccli 10/6, II 93 marg; ále nie doſyć ieſt Koronę ná łeb włożyć czyię. OrzRozm C, P2v; áni też ſmie żoná cżyiá [u Turków] ná weſele gdzie męſzcżyzny ſą iść BielKron 261, 55v, 100v, 207v, 211, 261 (16); Pendere promissis, Ná cziych obietnicách wiśieć. Mącz 288a; Cursum alicuius repraehendere, Bieg czey záſtánowić álbo pogonić/ vciec kogo. Mącz 318b; Faciem alicuius exprimere, Tráfić cziyę twarz. Mącz 321a; Oblectatio animi requiescum curarum. Requies in amicitia alicuius, Ochłodá y odpoczinienie w miłości cziyey. Mącz 342a, 36c, 39b, 65d, 108d, 511a (281); OrzQuin D3v; SarnUzn H4v; A iákie ktoremu przyrodzeniu lekárſtwá máią ſłużyć/ ták pobaczyſz/ gdy będźieſz wiedźieć iáko poznáć czyie przyrodzenie SienLek 46, 30v; RejAp 120v, 124v, 141v; [ma się dworzanin wiarować] áby go zá iádowitego/ á tego kthory nie vmie zátrefnowáć áż z vſzcżypkiem/ á deſpektem cżyim/ niemiano GórnDworz P6v, N3v, O3v, O8, O8v, R2v (19); Iż ieſliby mąż poiął pánienkę pocżćiwą z domu cżyiego/ á potym omierźiwſzy ią ſobie ſpotwarzáć ią chciał/ [...] thedy ſtárſzy miáſtá tego máią vłápić potwarcę onego/ á kázáć go máią ſrodze vbić zá onę potwarz RejPos 343, 88v, 172v, 234v, [249], [323]; HistLan D4v, F3v; KuczbKat 40, 130, 425; Abowiem cżłowiek mądry nie ma cżekáć tego áby go fráſunk opuścił/ bo ſie s tym trudno rozmowić/ áby ná cżyiej rádzie przeſtał gdyż to ieſt bezrozumny pan. RejZwierc 150v, 49v, 90v, 99v, 101, 253; BielSpr 6v, 15, 15v, 46; BudBib Lev 7/8, Iob 15/2, Eccli 10/6; BudNT przedm b3v d; CzechRozm 39, 100, 197, 206, 254v (18); PaprPan Ff3v; A niebrákowáli oſobámi ábo láty cżyiemi/ ále wſzyſtkie w obec krzćili w imię Páńſkie. KarnNap A4v; Bo śiedźi [sędzia] nie dla tego/ áby żądzam cżyiem był posłuſzen/ ále áby káżdemu iego práwo przyſądźił. ModrzBaz 94v, 35v, 72v, 77v, 81, 118 (17); SkarJedn 46; á niedźiwuymy ſye temu/ iż náturze czyiéy może być tho lékárſtwo nieſprzyiáyné Oczko 21 v; SkarŻyw 88, 119, 183, 196; CzechEp 12, 95, 207, 277, 293; bo kto cżyim ſługą ieſt/ ten Páná nád ſobą mieć/ y wyznáwáć muśi. NiemObr 126, 46, 65, 66; KochFr 100; KochSz A4v; ReszHoz 118; ReszPrz 116; BielRozm 9; GórnRozm F3v, G3; PaprUp Gv, Iv, I4v, L3; ActReg 117; Calep 763b, 862a, [872a]; Phil K3, Q2; GrabowSet C3; WujNT przedm 20 [3 r.], Mar 12/19, 272 marg, Luc 20/28, Cccccc3v; WysKaz )?(3; JanNKar Av; kto ná czyim grunćie zboże śieie, tedy odpada od náśienia. SarnStat 1277, 141, 425, 761, 932, 1277 (45); Ieſt nas ieſzcże wiele w Polſzce żywych/ ktorzy pámiętamy poki ſie cżyiá powinność ná Seymach śćiągáłá: á ſzły rzecży dobrze. PowodPr 77.

Połączenie: »czyj in(n)y (a. inszy)« [szyk zmienny] (17): Ti ſą dobre vzzinki [!] tego przikazania bożego abyſmy poczciwie zily wſtadle małzenſkim miłuiąć ſwoię zonę wlaſną á nie czyę yną SeklKat Kv, M2, Pv; KromRozm II t3v; Diar 87 [2 r.]; KrowObr 44v; iednak ſię to trefiło/ ábo drukarzową abo cżyią iną omyłką BibRadz I *6; BielKron 210v, 306v; CzechRozm 101; Oczko 6v; CzechEp 111, 151; ActReg 19; A kwity náſzémi ábo czyiemi inſzémi nie ma ſie brónić SarnStat 359 [idem] 419.

Przysłowia: A co po cżyiey wielkośći/ Gdy nie ma w głowie mądrośći. BierEz P4.

Ieſtli przyſtoi oddawać Komu żłoſcią czyę dobroć RejJóz F3.

Zwrot: »na czyje dobra czyhać« (1): Wiele ieſt śláchćicow/ [...] ktorzi [...] y sług więcey chowáć zwykli niżli ich máiętność znośi. zktoremi záśię sługámi/ ábo na cżyie dobrá [bonis alienis] [...] cżyhają/ ábo ſię mężoboyſtwá iákiego dopuſzcżáią. ModrzBaz 83.
Zestawienie: »lada czyj« (2): A ták trzebá ſie nam pilno rozmyſláć ná tę drogę/ ábychmy ſie po niey nie ledá iáko tułáli/ á nie tám ſzli gdzie nas nioſą ocży/ [...] á nie mnimániem áni ná ledá cżyie vkazánie ábychmy ſie ná nię puſzcżáli RejZwierc 137v; A cżemuż wy tedy ládá cżyim wymyſłom ták lekkomyślnie wierzyćie? WujJud 9.
*** Dubium (1): Gdy zsiedli wziąłgo [Arcyksięcia Maksymiliana] Pan Hetman pod rękę [...] iam Panu Hetmanowi zdaleka czołem vderzył. Wiedząc od innych ze nie rad widział kiedy mu kto przy maximilianie gratifikatie iakie czynił, obaczył iako mnie, tak kozdego czoł liczyie [!] humaniſsime się pokazał. owa namniey nieznac, zeby iaką victorią odzierzał ActReg 84.

Cf CZYJKOLE, CZYJKOLI, CZYJKOLWIEK, CZYJŚ, CZYJŻE, CZYJŻEKOLWIEK, NICZYJ, NIECZYJ

KN