[zaloguj się]
[pdf]

DOLINA (80) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N dolina doliny
G doliny dolin
D Dolinie
A dolinę doliny
I doliną
L dolinie dolinach

sg N dolina (8). ◊ G doliny (14). ◊ D Dolinie (2). ◊ A dolinę (9). ◊ I doliną (4). ◊ L dolinie (29). ◊ pl N doliny (3). ◊ G dolin (3). ◊ A doliny (1). ◊ L dolinach (7); -ach (4), -åch (1), -(a)ch (2); -ach BielKron, Strum; -ach : -åch BibRadz (2:1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Wgłębienie terenu między górami, kotlina, wąwóz; nizina; valles, vallis Calep, Cn; concavae positionis campus, vallicula, convallis Cn (66): Ieſt też drugi pokrzyk kthory roſcie na dolinach FalZioł I 87c, I 35c; A przethoż wyſławiayćie Páná ná dolinách [in vallibus glorificate Dominum] BibRadz Is 24/15; Otworzę rzeki ná mieyſcách wyſokich/ á zdroie w pośrodku dolin [et in medio camporum fontes] BibRadz Is 41/18; iż [Pan Bóg] ma vniżyć káżdą wyſoką gorę/ y ſkały wiecżnie trwáiące/ y doliny nápełnić [et covalles repleri] BibRadz Bar 5/7, 1.Reg 6/13, 31/7, I 173v, 1.Par 4/39, 27/29 (14); [Skanderbeg] záſádziwſzy lud w tháiemnym mieyſcu w dolinách pod gorą/ [...] przypárł ie w ćiáſne kąthy BielKron 251 v; ieſli pieſzy lud maſz przeciw nieprzyiaćielowi iezdnemu/ ſtáwiay w mieyſcách nierownych/ gdzieby były błotá/ doliny/ chroſty. BielSpr 15v, 36v; tedy go wprowádzę do ziemie do ktorey idzie [...] y Amáleká y Kánááná mieſzkaiącego po dolinie [in profundo; Vulg: in vallibus]. BudBib Num 14/24 [25]; iáko bydlę w dolinę z ſtępuiące [Veluti animal per vallem descendens]/ duch Iehowy prowadził iy/ ták wiodłeś lud ſwoy BudBib Is 63/14, 1.Reg 31/7, 1.Par 4/39, Is 40/4, Ier 2/23, Mich 1/4, Iudith 13/12; zbożem obfituią Niſkie doliny KochPs 93; KlonŻal E3v; Calep 1101a; Gehenná ſłowo Zydowſkie znáczy piekło/ ábo męki wieczne potępionych: Przeto/ iż przy Ieruſalem byłá doliná názwána tym imieniem/ kędy Zydowie dziatki ſwe báłwánom ofiáruiąc palili. WujNT 22, Luc 3/5.
Wyrażenie: »źrzedlna dolina« (1): Płáczą ćię też Naiádes zdroiowe boginie/ Pod wieloſtocżną Idą/ przy źrzedlney dolinie. KlonŻal B.
Szeregi: »dolina i gora« (2): Bo Iehowa Bog twoy wiedzie ćię do ziemie dobrey/ do ziemie (wktorey) potoki/ wody/ zrzodłá/ y przeduchy wychodzące zdolin y zgor. (marg) Właſnie/ z doliny y z gory. (‒) [in valle et in monte (marg) per valles et per montes (–); Vulg: in cuius campis et montibus erumpunt fluviorum abyssi] BudBib Deut 8/7.

»dolina albo żłobina« (1): O Stáwiéch/ kthóré ſą nie ná ćiekących Wodách/ thylko ná Dolinách álbo ná Ziobinách [!] do których ſye tylko ieno Dżdżównicá śćiąga. Strum Nv.

Zestawienia w funkcji n-loc:
a. Z imieniem własnym osobowym nieodmiennym albo z przymiotnikiem utworzonym od takiego imienia (12): á położyli ſię z woyſkiem po práwey ſtronie Aroer/ ktore ieſt w poſrzod doliny Gád y v Iázer [quae in medio torrentis Ghad; Vulg: quae est in valle Gad]. BibRadz 2.Reg 24/5, Ios 19/14, 27, Iudic 6/33, Ier 32/35; Y będzie dnia onego że złamię łuk Izráelow w dolinie Izrehelſkiey [in valle Izrehel]. BudBib Os 1/5, 4.Reg 23/10, 2.Par 33/6, Ier 32/35, Ioel 3/2.
»dolina Jozafat« (2): á niech wnidą narodowie w dolinie Iozáfáth [ad vallem Iehosaphat]/ ábowiem tám záſiędę na ſąd wſzythkich okolicznych narodow. BibRadz Ioel 3/12, I 461 marg.
b. Z imieniem własnym miejscowym nieodmiennym lub w G sg (3): Stoy Słońce w Gábáon/ á Mieſiąc w dolinie Aiálon [in valle Aialon]. BibRadz Ios 10/12, Iudith 4/3; y vkazał mu Iehowá [...] Y południe y rowninę/ dolinę Ierychá miáſtá palmowego aſz do Coará [et planiciem vallis (marg) campestrem (–) Ierecho]. BudBib Deut 34/3.
c. Z rzeczownikiem pospolitym osobowym w G sg albo z przymiotnikiem utworzonym od takiego rzeczownika (2): Tedy Krol Sodomy záſzedł mu ná drogę potym/ gdy ſię wrácał poráźiwſzy Chodorláhomorá/ [...] ná dolinie Sáwe/ ktorą zową doliną Krolewſką [ipsa vallis regis]. BibRadz Gen 14/17; a Sáráiaſzowi vrodźił ſię Ioáb oćiec Doliny rzemieſnikow [Et Seraiah genuit Ioab patrem vallis artificum] BibRadz 1.Par 4/14.
d. Z rzeczownikiem pospolitym nieosobowym w G sg (ewent. z wyrazem pospolitym obcym nieodmiennym) albo z przymiotnikiem utworzonym od takiego rzeczownika (13):
α. Topograficzne (7): gdy ſię Ioáb wroćiwſzy poráźił Edomczykow dwánaſćie tyſięcy w dolinie Solney [in valle Salis]. BibRadz Ps 59/2, Gen 14/17, 2.Reg 8/13, Ioel 3/18; Położyli ſie w dolinie modrzewiu [in valle Elah Pol Ant 1.Reg 17/2]. BielKron 65v; BudBib 2.Par 25/11; Gethſemani, po naſzemu, doliná tłustośći. WujNT 111 marg.
β. Pamiątkowe (6): że będę dźielił Sychem/ á rozmierzę dolinę Sokot [et vallem Succoth metiar]. BibRadz Ps 59/8; ábowiem dźień Páńſki ieſt bliſki w dolinie vpádu [in valle concisionis]. BibRadz Ioel 3/14 [2 r.]; y obrzezał ſyny Izráelowe w dolinie napłetkow [in Colle praeputiorum]. BudBib Ios 5/3; A cżwartego dniá zebráli ſię w dolinie Beraſze [in valle Berachah (marg) benedictionie (–)]/ (marg) Berácháh tłumácży ſię błogosłáwieńſtwo. (–) bo tám błogosłáwili Iehowę/ dla tego mieyſcu onemu dáli imię doliná Beráchá áż do tego cżáſu. BudBib 2.Par 20/26.
2. n-loc (14): Wdolynye od thalyegy 15 gr MetrKor 57/115v; thy są mytha na drodze poczawschy od doliny MetrKor 59/271; Drugii Goscziniecz Prasolnii do Lvczka kthorii idzie na Olesko od Dolini MetrKor 59/273, 46/114v [3 r.], 57/115v, 117, 118, 59/271 [2 r.] (14).

Synonimy: 1. padoł, podgorze, żłobina.

Cf DOLIZNA, DOŁ, [DOŁOWINA]

BC