Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: DOPROWADZICIEL

Następne hasło: DOPROWADZIĆ SIĘ »

DOPROWADZIĆ (105) vb pf

Oba o jasne; w 2 sg imp a pochylone; w pozostałych formach jasne (w tym 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja

inf	doprowadzić

praet
	sg		pl
1	m		m pers	-(s)my doprowadzi(e)li
2	m	-ś doprowadził	m pers
3	m	doprowadził, doprowadzi(e)ł	m pers	doprowadzili

plusq
	sg
1	m	-em był doprowadził

imperativus
	sg	pl
2	doprowådź
3	niech(aj) doprowadzi	niech doprowadzą

conditionalis
	sg		pl
1	m	bych doprowadził	m pers	bychmy doprowadzili
2	m	byś doprowadził	m pers
3	m	by doprowadził	m pers	by doprowadzili
3	n		subst	by doprowadziły

impersonalis
praet		doprowadz(o)no
con		by doprowadz(o)no
participia
part praet act		doprowadziwszy

inf doprowadzić (39). ◊ fut 1 sg doprowadzę (1). ◊ 3 sg doprowadzi (10). ◊ 3 pl doprowadzą (5). ◊ praet 2 sg m -ś doprowadził (1). ◊ 3 sg m doprowadził (8), doprowadzi(e)ł (2) ActReg. ◊ 1 pl m pers -(s)my doprowadzi(e)li (1) ActReg. ◊ 3 pl m pers doprowadzili (3). ◊ plusq 1 sg m -em był doprowadził (1). ◊ imp 2 sg doprowådź (4). ◊ 3 sg niech(aj) doprowadzi (3). ◊ 3 pl niech doprowadzą (1). ◊ con 1 sg m bych doprowadził (1) WujNT. ◊ 2 sg m byś doprowadził (4). ◊ 3 sg m by doprowadził (11). ◊ 1 pl m pers bychmy doprowadzili (1) RejPos. ◊ 3 pl m pers by doprowadzili (2). subst by doprowadziły (1). ◊ impers praet doprowadz(o)no (1). ◊ con by doprowadz(o)no (1). ◊ part praet act doprowadziwszy (4).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XIX w.

Znaczenia

Przyprowadzić, zaprowadzić, odprowadzić kogoś, coś do jakiegoś miejsca lub jakiejś osoby, do jakiegoś celu (105)

Przyprowadzić, zaprowadzić, odprowadzić kogoś, coś do jakiegoś miejsca lub jakiejś osoby, do jakiegoś celu; deducere Mącz (105): RejWiz 109; Deducere, Prowádźić/ Doprowádźić Mącz 96b, 96b.

doprowadzić kogo, co [w tym: kogo, co do czego [= dokąd] (21), kogo na co (4), kogo w co (1), tam (2)] (36): BierEz Hv; OpecŻyw 41v; MetrKor 38/321; MiechGlab 31; LibLeg 11/66; będzieſz racził na on goſciniec doprowadzic nas na ktorem [...] zadne ſprzeciwienſtwo nam przeſzkodzic niemoze RejPs 210v; Leop Ps 107/11; Tedy Edná rzekłá Tobiaſzowi/ Niechże was Pan niebieſki doprowádźi moy namileyſzy bráćie [Frater dilecte restituat te Dominus coeli] BibRadz Tob 10/14 [idem BudBib]; BielKron 169, 253, 331, 435; RejAp 35; Ceſarz pan moy iuż ná páłacu ſwym ieſth/ á ia doprowádźiwſzy go wroćiłem ſie HistRzym 42v, 42, 126v [2 r.]; RejPos 208, 243, 282v; BudBib Tob 10/14; y doprowadzili go [św. Pawła] do okrętu [praemittebant (marg) et deducebant (‒) autem eum ad navem]. BudNT Act 20/38; CzechRozm 56, 121, 122v; ReszList 168; ActReg 59, 71; LatHar +++, 632; SarnStat 45; KlonFlis D4v. Cf doprowadzić kogo do kogo.

doprowadzić kogo do kogo (4): RejZwierc 199; ReszList 172; Doprowadz młodźieńcá tego do Hetmáná [Adolescentem hunc perduc ad tribunum]: bo mu coś ma opowiedźieć. WujNT Act 23/17, Act 23/18.

doprowadzić do czego [= dokąd] (25): OpecŻyw 41v; MiechGlab 31; LibLeg 11/66; Leop Ps 107/11; BielKron 331, 435; Prosequi et domum deducere, Doprowádźyć do domu. Mącz 386a; RejPos 208, 282v; BudNT Act 20/38; CzechRozm 121, 122v, 143v; ReszList 168; iako humanifsime tractował [arcyksiążę] dogospodysmy doprowadzieli naobiad prosieł ActReg 84, 59; LatHar 632; SarnStat 45; KlonFlis D4v. Cf Zwrot.

Zwrot: »doprowadzić do grobu, do kościoła« = odprowadzić umarłego w orszaku pogrzebowym do grobu lub do kościoła [szyk zmienny] (5 : 1): Iáko y Apoſtołom ſwym Pan powiedzieć racżył/ gdy ſie prośili áby vmárłego do grobu doprowádzili RejAp 35; HistRzym 126v [2 r.]; RejPos 243; Vmrze Zagrodnik Sługa, wzdy checheł kupią od dzwonienia zapłacą doprowadzą do Grobu ActReg 23; LatHar +++.

W przen (47):

doprowadzić kogo do kogo (3): RejPos 332v; Pewnie Anyoł Páńſki ktory tobie ieſt ná ſtraż á ná pociechę twoię dány/ doprowádzi cie [...] y do oycá twego niebieſkiego RejZwierc 199; LatHar 587.

doprowadzić kogo, co do czego (18): Leop *A3v; RejAp 56; pewnie wiedz iż [Pan] cie doprowádzi do ſpołecżnośći ſwoiey/ á do oney wiecżney owcżarniey ſwey. RejPos 169, 19v, 57v, 58v, 189v, 216v, 222; RejZwierc 199; RejPosWstaw 42v; BudNT d3v; CzechRozm 235; IEzu/ ktoryś [...] duſzę [...] mátki twey/ do chwały wiekuiſtey/ z niezlicżoną mocą świętych Anyołow doprowádźić racżył. LatHar 550, 21, 40, 414. Cf Zwrot.

doprowadzić dokąd [= do czego] [w tym: kogo do czego (22), tam (3), gdzie (1)] (27): OpecŻyw 163; RejPs 56v, 72, 89, 159v, 200v; á Báránek do wod żywiących doprowádzi ich. RejAp 70; RejPos 4, 21, 115v, 169, 182 (15); RejPosWiecz³ 99v; Bo wolę náſládowáć [figlów] poććiwych á wiecżnych. Ktore mogą ozdobić y ſławę poććiwą/ Y tám mię doprowádzić kędy ſwięći żywą. RejZwierc 271, A3v, 14v, 176v.

Zwrot: »[kogo] do ostatka doprowadzić« (1): Yuż cie on [Bóg] do oſtátká ſnádnie doprowádzi/ Zeć ſie o namnieyſzy pień koło nie záwádzi. RejWiz 138.

Szeregi: »dowieść a doprowadzić« (2): áby ni o cżym nie było nawiętſze ſtáránie iego/ iedno o tych drogach á o tych ſpráwach/ ktoreby go dowiodły á doprowádziły do tych wiecżnych obiecánych rádośći iego RejPos 216v, 252.

»przywieść i doprowadzić« (1): ktore [Pismo św.] ćie [...] w drogach Páńſkich ſpráwować/ w ſwiáthłośći Bożey záchowáć/ ná koniec y do chwały Kroleſtwá niebieſkiego przywieść y doprowádzić/ może? Leop *A3v.

Zwroty przen (7):

a) »[kogo] do grobu doprowadzić« = towarzyszyć aż do śmierci (4): ia wolę mieć rozum á náukę niż bogáctwo bo mię to ſnádnie opuśćić może/ ále to oboie áż mię do grobu doprowádzić muśi RejZwierc 13, 38v, 67v, 82v.

b) »do łożnicy [kogo] doprowadzić« = wydać za mąż (2): Nie do tákiéy łóżnice/ moiá dźiéwko droga/ Miáłá ćię máć vboga Doprowádźić: nie tákąć dáć obiećowáłá Wypráwę KochTr 8; ZawJeft 38.

c) »doprowadzić [kogo] w sprawiedliwości« = pomóc komu postępować sprawiedliwie (1): Iehowo doprowadz mię wſpráwiedliwośći twoiey [duc me in iustitia Tua] dla ſprzećiwnikow moich BudBib Ps 5/8 [9].

a. Dostawić kogoś gdzieś siłą; przetransportować, zawieźć; dostarczyć (5):

doprowadzić kogo na co (1): A ieſli twoiá przyśięgá nie ieſt ſpráwiedliwa/ [...] niech ćię wezmą wſzyſcy źli duchowie/ y niech ćię doprowadzą [deducant te JanStat 1129] ná wieczne potępienie ná wieki wiekow/ Amen. SarnStat 265.

doprowadzić kogo, co do czego [= dokąd] (4): Y kazał [oracz] ſie ná woz wſádzić/ A do miáſtá doprowádźić BierEz Hv; RejPos 225v. Cf Zwrot.

Zwrot: praw. »do granic ziemie [kogo] doprowadzić« (2): iż [jeśli] go [człowieka, który będąc oskarżony o występek usiłuje zbiec] nie będźiemy chćieć przypuśćić ku ſpráwie iego niewinnośći/ tedy Woiewodá do gránic źiemie będźie go powinien doprowádźić [extunc palatinus ad metas suae terrae illum conducere tenebitur JanStat 627] SarnStat 156, 242.

b. Dojść do pewnego punktu w pracy, w działaniu (2):

Zwroty: »do kresu [co] doprowadzić« (1): Iużem do tego kreſu był ten Liſt doprowádźił/ gdy ſám nowinę przynieſiono ze Fráncyey ReszList 187.

»do skutku doprowadzić« (1): Táki/ co w głowie vrádźi/ Do ſkutku nie doprowádźi. KochPs 172.

c. Spowodować, wywołać jakiś skutek (1):

Zwrot: »doprowadzić [kogo] do śmierci« (1): grzechy młodoſći iego doprowádzą go áż do śmierći hániebney BibRadz 281 marg.

Synonimy: dowieść, przywieść.

Formacje pochodne cf PROWADZIĆ.

Cf DOPROWADZENIE, DOPROWADZON