[zaloguj się]
[pdf]

DOWIERZAĆ (40) vb impf

o oraz a jasne; -é- (2) OpecŻyw, KochPs, -e- (1) Mącz.

Fleksja
inf dowiérzać
indicativus
praes
sg pl
1 dowiérz(a)m dowiérzåmy
2 dowiérzåsz
3 dowiérzå dowiérzają
praet
sg pl
3 m dowiérzåł m pers dowiérzali
imperativus
sg pl
1 dowiérzåjmy
2 dowiérzåj
conditionalis
sg pl
2 f byś dowiérzała m an
3 m m pers by dowiérzali

inf dowiérzać (1). ◊ praes 1 sg dowiérz(a)m (1). ◊ 2 sg dowiérzåsz (4). ◊ 3 sg dowiérzå (4); -å (3), -(a) (1). ◊ 1 pl dowiérzåmy (1). ◊ 3 pl dowiérzają (3); -ają (2), -(a)ją (1). ◊ praet 3 sg m dowiérzåł (7). ◊ 3 pl m pers dowiérzali (6); -ali (5), -(a)li (1). ◊ imp 2 sg dowiérzåj (4); -åj (2), -(a)j (2). ◊ 1 pl dowiérzåjmy (1). ◊ con 2 sg f byś dowiérzała (2). ◊ 3 pl m pers by dowiérzali (1). ◊ part praes act dowiérzając (5); -a- (3), -(a)- (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII(XVIII) – XVIII w. s. v. dowierzyć.

1. Wierzyć, ufać komuś, czemuś, polegać na kimś, czymś, pokładać w kimś wiarę, mieć zaufanie do kogoś; adcredere, confidere, confiditare, credere, fidere, fiduciam habere, niti, praebere se credulum, praefidentem esse, sperare bene Cn (39): A iżby nam dał przykład/ iż nam zle chodzić w niedokońcżoney wierze/ gdiż Piotr nie práwie dowierzał/ iedno pytał/ Pánie ieſliś ty ieſt. RejPos 245; RejZwierc 184; KochSz B2.

dowierzać komu, czemu (6): Nie kożdemu dowierzaymy. BierEz P3, L3; aby rzecży przyſzłe mogły być poznawane po liniach, to ieſt, brozdach niektorich na dłoni ręku [...] wſzakoż ia iako themu ſie nieprzeciwię, tak też niebarzodowierzam GlabGad P; BierRozm 14; KmitaSpit Bv. Cf Zwrot.

Zwrot: »dowierzać słowom« (1): nie dowierzaſz mocnym obietnicam iego/ á więcey ſie záwieſzaſz álbo dowierzaſz ſłowom álbo obiethnicam cżłowieká omylnego RejAp 179.
Szereg: »zawieszać się albo dowierzać« (1): RejAp 179. Cf Zwrot.
α. Z przeczeniem (30): Ieſlim ſie kiedy vſmiechał knim/ niedowierzáli [Si quando ridebam ad eos, non credebant] Leop Iob 29/24; BielKron 211v; RejPos 112 [2 r.]; Niedowierzáć. Diffidere. Calag 350b.

nie dowierzać komu, czemu (22): BierEz K4; BielŻyw 20, 39; MiechGlab 37; RejKup Z; Tedy niektorzy z nich vlękſſy ſie/ niedowierzáiąc [non credentes] Boſkiey ſpráwiedliwośći/ vćiekáli Leop 2.Mach 8/13; RejFig Bb4; BielKron 85, 368v, 377v; Mącz 188a; RejAp 179 [2 r.]; iż ći dwá ktorzy ſzli ták rozmawiáiąc ſie o thym Pánu náſzym/ iż ieſzcże práwie nie dowierzáli themu iego z martwych wſtániu. RejPos 112, 130 [2 r.], 154; HistHel D2; Obcy ku mnie twarz chętliwą ſobie zmyśláią/ Náſłábieli/ y zamkóm iuż nie dowiérzáią. KochPs 25; SkarKaz 419b. Cf Zwrot.

nie dowierzać w czym (1): Thak iż kxiążę Leſzko cżarny nie dowierzaiąc w ſile rycerſthwa ſwego zaiechał do węgier z żoną ſwą imieniem Gryfina. MiechGlab 34.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby] (1): A tys k ſobie ludzie wziął miły panie/ ktorzy niedowierzali aby pan bog wludziach miał mieſzkać [etenim non credentes, inhabitare Dominum Deum]. WróbŻołt 67/19.

Przysłowie: Káżdemu kto nie dowierza/ Vbywa záwżdy przymierza RejZwierc 231v.
Zwrot: »nie dowierzać słowom [czyim]« (2):Niechćieliśćie po tym iść doniey [ziemi]/ ále niedowierzáiąc słowam Páná Bogá náſzego [sed increduli ad sermonem Domini Dei nostri] ſzemráliśćie w namiećiech wáſſych Leop Deut 1/26; RejAp 179.
Szeregi: »nie dufać i nie dowierzać« (1): Ale kthorzyby wzgárdziwſzy prawdę/ [...] wdáli ſie w ine ſpráwy á w ine wymyſły ſwiátá tego/ á nie dufáli y nie dowierzáli Pánu ſwemu: wzruſza ná nie złe pány RejPos 130.

»nie dowierzać i podeźrzanym mieć« (1): ktorim [Gotom] Zeno Ceſarz nie dowierzaiąc y podezrzane maiąc poſłał ie aby włoſką ziemię wybawili z moci Odoakra MiechGlab 37.

2. Oddawać w opiekę, powierzać [komu] (1): Mily Iudáſſu polétzám tobie mégo milégo ſyna [...] matko miloſciwá/ obezrzy ktotz ſiedzi podle twégo ſyna/ [...] a nigdybys Iudáſſowi niedowiérzala. OpecŻyw 86.

Synonimy: 1. dufać, zawieszać się; 2. polecać.

Formacje pochodne cf WIERZYĆ.

Cf DOWIERZAJĄCY

BZ