Wyrażenie: »dzierżenie przy piersiach« (1): Suctus, Sánie/ dzierżenie przi pierśiách. Mącz 428a.

Zwroty: »w dzierżeniu być« = być właścicielem czego; in possessione exisstere, possidere JanStat [szyk zmienny] (9): ComCrac 19, 19v; Ten który ieſt w dzierżeniu przećiwko powodowi, ma dawność trzy látá y trzy mieśiące. SarnStat 777, 633, 781 [2 r.], 1117, 1250, 1253.

»być w dzierżeniu« = być czyją własnością (1): áby [nowy papież] niektore pewne imioná y wśi kośćielne á podobno Pármeńſkie/ dopuśćił być w mocy ábo w dźierżeniu Fárnezego [esse in potestate Farunsi]: ktory ie też zá Páwłá Papieżá trzymał. ModrzBaz 139v.

»dać (w) dzierżenie« = dare (in) possessionem JanStat (9): A iuż przerzeczony A. dał temu naiemnikowi álbo Arendarzowi D. iſtotné dźierżenié w przerzeczoné dobrá C. SarnStat 1257, 634 [2 r.], 829, 1250, 1253, 1254, 1255 [2 r.].

»(do) dzierżenia dopuścić (a. przypuścić), być dopuszczonym w dzierżenie« [szyk zmienny] (7 : 1): Cedo tibi hortorum possessionem, Dopuſzczam dzierżenia. Mącz 43b, 206a, 314c; tedy dla niepoſłuſzeńſtwá tákiégo pozwánégo/ powodowa ſtroná na trzećim Roku záwitym/ przez Sędźiégo będźie dopuſczoná zá ſkaźnią iuż ſkończoną w prawdźiwé dźierżenié tákowégo dźiedźictwá [admittatur ... in veram eiusdem hereditatis possessionem JanStat 631] SarnStat 691, 829, 831 [2 r.], 1102.

»mieć dzierżenie« = possessionem habere JanStat [szyk zmienny] (2): tedy tákowa żoná weźmie zá wiéniec trzydźieśći grzywien: álbo dźierżenié tám będźie miáłá/ gdźie ieſt trzy grzywny dochodu/ ták długo/ poki iéy nie zápłácą wieńcá. SarnStat 632, 1079.

»w dzierżenie przyść« (1): In possessionem venire, W dzierżenie prżiść. Mącz 480d.

»być wiedzion w dzierżenie« (1): Mancipio accipere, Urzędnie á ſądownie być wiedzión w dzierżenie. Mącz 206b.

»z dzierżeniå wybić, wybicie« = de possessione expellere JanStat (3 : 1): Wnet wypáday kiedyć każą Bo bez pozwu wſſytko ſkáżą A zmyliſz procurácyą Gdy ćię z dzierżeniå wybiyą RejRozpr E3; Deturbare possessione, vel de possessione, Z dzierżeniå wybić. Mącz 469c; SarnStat 533, 1247.

»dzierżenie wziąć; wzięcie dzierżenia« = acceptio possessionis JanStat [szyk zmienny] (1 : 1): [wszystkich obwinionych o złodziejstwo] y tych którzy ná piérwſzym/ wtórym/ trzećim roku niechcą ſtáwáć/ dobrá do ſkárbu náſzégo Krolewſkiégo obrácamy: roſkázuiąc wſzyſtkim Stároſtóm/ áby imięniem náſzym w oné w wiązáli ſie/ y ich dźierżenié wźięli [et illorum realem apprehendant possessionem JanStat 620] SarnStat 703, 1255.

Wyrażenia: »dawność dzierżenia« (2): Vetustate possessionis se defendunt, Dawnością ſie dzierżenia brónią. Mącz 491a, 510d.

»dzierżenie rzeczne, rzeczą, w rzeczy« = rzeczywiste posiadanie; actualis possessio JanStat [szyk 3 : 3] (4 : 1 : 1): Y iuż ći przerzeczeni zámiánę czyniący dáli ſobie zobopólnie w przerzeczoné dobrá ták odmęnioné iſtotné wwiązánié y rzeczné dźierżenié przez Woźné Ziemſkié. SarnStat 1249 [idem] 685, 831, 1252, 1253, 1254.

»spokojne dzierżenie« [szyk 15 : 2] (17): Liſty ſtároſćine o co máią być dáne. Przodkiem kto wybije pánią wienną/ też gdy brát brátu dźyału zwolić niechce/ też gdy kto kogo wypędźi z pokoynego dzierżenia [expellit ex pacifica tenuta JanStat 432]. UstPraw A3; áby o ich y innych perſón ſpokoynégo dźierżenia wybićié gwałtowné [de pacificis possessionibus expulsione violenta JanStat 432] było wolno Stárośćie pozew dáć. SarnStat 533, 532 [2 r.], 689, 829, 1102, 1254 (16).

»spolne dzierżenie« (1): Expectátiwy [...]/ któré ſą zá Iego Krolewſkiéy M. Oycá náſzégo/ y zá nas też którymkolwiek ſpoſobem dáne przećiw práwu poſpolitému: ták też y Solidá/ albo ſpolné dźierżenia [solida alias communes possessiones JanStat 299]/ [...] ſkáźiliſmy y zepſowáli/ ták iż żadnéy mocy mieć nie máią SarnStat 97.

Szeregi: »moc abo dzierżenie« (1): ModrzBaz 139v cf »być w dzierżeniu«.

»nabywanie i dzierżenie« (2): [Statuty] około nábywánia y dźierżenia imienia w Litwie Polákowi SarnStat 1022, 1014.

»solida albo spolne dzierżenia« (1): SarnStat 97 cf »spolne dzierżenie«.

»dzierżenie i używanie« [szyk 1 : 1] (2): Utenda et possidenda tradere bona alicui, Ku używániu y dzierzeniu wzdáć. Mącz 510b, 206a.

»wwiązanie i dzierżenie« = intromissio et possessio JanStαt [szyk 8 : 1] (9): Mącz 314c; Y iuż od tego czáſu przerzeczony N. przerzeczonému N. dał iſtotné wwiązánié y dźierżenié w rzeczy ſáméy przez Woźnégo Ziemſkiégo w przerzeczoné dobrá N. SarnStat 1253, 685, 829, 831, 1249, 1250, 1252, 1254.

»zastawa albo dzierżenie« (2): Ktorą zaſtáwę albo też dzyerżenie imienia ma rękoymia puſćić iſtcowi w ſumtaie ktorą mu był dłużnik winien. UstPraw F4v, F4v.

Zwroty: »być w dzierżeniu« = esse in possessione JanStat (5): BielKron 390v, 396; StryjKron 612; Część Inflantckiey źiemie, która iest w dźierżeniu Królá Szwedzkiego do tych miast, Króleſtwu y Wielkiemu Kśię. Litewſkiemu incorporowáć SarnStat 108, 1101.

»(z)dać dźierżenie, ku dzierżeniu« = tradere possessionem JanStat [szyk zmienny] (2 : 1): Potym Iozue dał zyemię Hebron ku dzyerżeniu Káleb BielKron 48, 390; SarnStat 1101.

»w dźierżeniu mieć« [szyk zmienny] (2): bo sye boymi abi Krolowa yey m. tego czo dzysz ma wdzierzenyv y w nadziey nye vpvſczyla a owego oczim yey M. powyadayą niedoſtala. LibLeg 11/41, 11/42.

»przyść w dzierżenie« (1): przyſzli mu też [Augustusowi Oktawianowi] y Węgrzy w dźierżenie BielKron 296.

»przywieść dzierżenie« (1): Z nowu przywieść dźierżenie. Restituere in regnum. Calag 567a.

»rozdawać ku dzierżeniu« (2): po Ludwigu przyſzły [twierdze] ná Krolá Iágiełłá iáko ná Krolá Polſkiego/ ktore rozdawał ku dzyerżeniu ſwoim záſłużonym BielKron 390v; StryjKron 612.

»(s)puścić dzierżenie« = dimittere possessionem JanStat (2): ſpuśćił [król] zaſię Ianuſzowi y Staniſłáwowi dzyerżenie iego [tj. Księstwo Mazowieckie]. BielKron 401 v; SarnStat 1102.

»ku dźierżeniu zostawić« (1): tedi rozviniesz yz ſye to stalo nad wolią Krołowey y. m. a za sprawą tich ktorzi wladną tim czo Czessarz y. M. Krolowey yey m. y sinowy yey m. kv dzierzeniv zoſtawyl LibLeg 11/40.

Szeregi: »dzierżenie i państwo« (1): [zamki, miasta] które do tego czáſu były w náſzym dźierżeniu y páńſtwie [fuerunt in nostra possessione et ditione JanStat 881]/ ze wſzyſtkiémi ich Powiáty przynależnośćiámi záchowawſzy ſobie ſzáfowánié SarnStat 1101.

»posesyja to jest dzierżenie« (1): dał Káźimierz kſiążęćiu Mázowieckiemu ſześć tyſiąc kop płáſkich groſzy/ iż mu vſtąpił ſwego práwá/ y poſeſyą/ tho ieſt dzyerżenie/ zárázem dał/ s powiátem Węgrowſkim. BielKron 390.

»rządzenie i dzierżenie« (2): Ieſcze obiecuiemy: iż żadnégo Zamku ani twiérdze Króleſtwá náſzégo/ żadnému Kśiążęćiu álbo z rodzaiu Kśiążęcégo idącému ku rządzeniu y dźierżeniu [regendum et tenendum JanPrzyw 6] ná czás álbo na wieki nieporuczyć. SarnStat 884, 484.

»starostwo albo dzierżenie« (1): y ktemu żadnégo z tákowych [panów, książąt] ná Stároſtwo albo dźierżenié [in capitaneum aut tenutarium JanPrzyw 14] źiemie Kroleſtwá náſzégo przerzeczonégo niechcemy dáwáć/ áni ná tych mieyścách záſádzáć. SarnStat 891.

Zestawienie: »dzierżenie kampańskie« (1): Campanus campus vel ager, Mayętność dźierżenie Kampańskie/ po włosku zową/ La Toſcana. Mącz 32d.

Zwrot: »dzierżenie o sobie« = zarozumiałość (4): Fiducia sui, Wiele dzerżenie [!] o ſobie. Mącz 126b, 433b; thym ſie pſuią/ iż s thego głupſthwá wchodzą w dziwną dumę/ á w dźierżenie o ſobie GórnDworz Ee4v, Ee6v.

Wyrażenie: »dzierżenie obrony« (1): [poddani] wdzierzeniu obrony na obiedwie ſtronie, yedny drugiem pomagaiacz przeczyw ſpolnemu przileglemu nieprzyaczielewy przy koronie ſtali. ConPiotr 34.