[zaloguj się]
[pdf]

DŹWIGNĄĆ (12) vb pf

Fleksja
inf dźwignąć
praet
sg
3 m dźwignął
imperativus
sg
2 dźwigni
conditionalis
sg pl
3 m by dźwignął m pers by dźwignęli

inf dźwignąć (1). ◊ fut 1 sg dźwignę (1). ◊ 3 sg dźwignie (1). ◊ 1 pl dźwigni(e)my (1). ◊ praet 3 sg m dźwignął (1). ◊ imp 2 sg dźwigni (2). ◊ con 3 sg m by dźwignął (1). ◊ 3 pl m pers by dźwignęli (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVIII w.

1. Podnieść ciężar do góry, wyciągnąć coś co ugrzęzło lub wpadło do dołu (5):

dźwignąć co z czego (1): Bo co ieſt ſrebro/ złoto/ [...] Sciany pięknie obite rozlicżnemi płáty. A w nich ſiedzi idolum by w karmniku kiernoz/ Przyſtoynieyby mu cżáſem dźwignąć ze błotá woz. RejWiz 6.

W przen (2): A my ſnadz práwie na ſuſfy Vwiąznęliſmy po vſzy A co dáley więcey lgniemy Ieſzli ſpołu nie dzwigniemy RejRozpr Gv.
Zwrot: »dźwignąć swe myśli« = nabrać otuchy, pewności siebie (1): Hnet ten/ który ieſt we wſzytko vbogi/ Dźwignie ſwó myśli/ y podnieśie rogi. GórnTroas 67.
Przen: Wyzwolić, wybawić [kogo z czego] (2): Dzwigni mię [Panie] conarychléy z ćięſzkiégo kłopota KochPs 58; iż ktoby niechćiał choroby rátowáć/ á z niéy śiebie y drugiego dźwignąć/ ieſzcze nie był widźian Oczko 1v.
2. Podnieść z upadku, przywrócić do pierwotnego stanu, naprawić [co] (3): iákoż by go [stan duchowny] tedy Krol vpádłego dźwignąć przez tę Exekucyą miał/ powiedz nam? OrzRozm K2, A2v.
Szereg: »dźwignąć i w miarę pierwszą wstawić« (1): Pánie Boże day to/ áby Król Pan náſz Miłośćiwy/ przez Exequucyą Króleſtwo ſwe/ ku vpadku barzo nachylone/ dźwignął y w miárę piérwſzą wſtáwił. OrzQuin A4v.
3. Wesprzeć, poratować, [kogo, co] (4): Ale ty ſye ſam ſmiłuy/ ty mię dźwigni/ pánie KochPs 61, 75, 164.

dźwignąć czym (1): Albo tym maſz podźwignąć nędzę iego? gdy co Weźmieſz od niego? (‒) Ták ieſt, tym go mogę dźwignąć CiekPotr 26.

Synonimy: 1. podnieść; 2. naprawić; 3. podnieść.

Formacje współrdzenne cf DŹWIGAĆ.

Cf DŹWIGNIENIE, DŹWIGNION

KN