[zaloguj się]
[pdf]

ABOWIEM (7680) cn

abowiem (7472), abowim (189), albowiem (18), albowim (1); abowiem ListRzeź, PowUrb, BierEz (12), OpecŻyw (6), OpecŻywList, ForCnR (5), MetrKor (4), PatKaz II (32), TarDuch (12), FalZioł (343), BielŻyw (2), BielŻywGlab, GlabGad (25), MiechGlab (4), KlerWes, March3 (2), LibLeg (58), WróbŻołtGlab, RejPs (402), ComCrac (3), RejRozpr (2), HistAlUngl (2), MurzHist (13), MurzNT (38), MurzOrt, Diar (9), DiarDop (7), BielKom, GroicPorz (127), KrowObr (422), RejWiz (60), Leop (273), OrzList (13), UstPraw (15), RejFig (4), RejZwierz (19), OrzRozm (17), BibRadz (790), GrzegRóżn (46), KwiatKsiąż (132), OrzQuin (6), Prot (2), SarnUzn (30), SienLek (121), SienLekAndr (5), LeovPrzep (15), GórnDworz (189), GrzepGeom (52), RejPosWiecz2 (18), RejPosWiecz3 (3), BiałKat (58), GrzegŚm (41), HistLan (2), KuczbKat (76), BielSpr (7), WujJud (65), WujJudConf (68), RejPosRozpr (33), RejPosWstaw (72), BudBib (6), Strum (71), WierKróc, BiałKaz (11), BudNT, CzechRozm (147), PaprPan (7), KarnNap (2), ModrzBaz (48), ModrzBazBud, SkarJedn, KochPs (9), MWilkHist (2), StryjKron (12), CzechEp (99), CzechEpPOrz, NiemObr (41), KochFr, GórnRozm (18), KochSz (2), KochWz (2), ReszHoz (5), WerGość (13), WerKaz (15), KochPieś, ArtKanc (20), KochProp, KochWr (7), GostGosp, Phil (35), GórnTroas (2), KochCn (2), KochPij, KochFrag, LatHar (108), KołakCath, KołakSzczęśl (17), WujNT (778), WysKaz (17), SarnStat (71), SiebRozmyśl (4), GrabPospR (6), KmitaSpit, PowodPr, SkarKaz, VotSzl (4), CiekPotr (3), CzahTr (2), GosłCast, PaxLiz (2), KlonFlis; abowim RejRozm, KromRozm III (83); albowiem ActReg (3); abowiem : abowim HistJóz (11 : 1), WróbŻółt (105 : 1), LibMal (5 : 1), RejJóz (8 : 1), RejKup (8 : 1), HistAl (101 : 2), KromRozm I (11 : 26), KromRozm II (39 : 17), GliczKsiąż (19 : 20), LubPs (74 : 2), BielKron (422 : 15), RejAp (229 : 1), RejPos (699 : 8), RejZwierc (351 : 1); abowiem : albowiem ZapWarsz (4 : 1), BierRozm (1 : 1), ReszPrz (5 : 11), ReszList (5 : 2); abowim : albowim SeklWyzn (8 : 1).

a oraz o jasne; abowiém (209), abowiem (560), abowi(e)m (7560); abowiém OrzQuin (6), KochPieś, KochProp, KochWr (7), GórnTroas (2), KochCn (2), KochPij, KochFrag, SiebRozmyśl (4), GosłCast; abowiém : abowiem OpecŻyw (4 : 2), ForCnR (2 : 3), GrzepGeom (50 : 2), BiałKat (13 : 45), Strum (64 : 7), KochPs (6 : 3), SarnStat (70 : 1).

abowięm MurzOrt, abowięm : abowiem MurzNT (34 : 3).

Spójnik przeważnie rozpoczyna zdanie; na drugim miejscu w zdaniu znajduje się w następujących zabytkach: MurzNT Matth 27/23, BiałKat 53v, 58, 98v, 131, 171 (11); BiałKaz A4v, F, G3v, K2, L3v; Phil. Q4, R; CiekPotr 55; PaxLiz Cv.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Wprowadza zdanie przyczynowe; etenim, nam, quia, quoniam Cn, Vulg; enim Vulg (2993): PowUrb +3v; Był onym figom bárzo rad/ Abowiem był ieſzcże nie iadł. BierEz Q (9); OpecŻyw 141v (4); ForCnR B4 (4); MetrKor 59/280v (3); PatKaz II 68v (31); á niebądz to wam ćyęſſko yżeśćye mię przedali do tey zyemye/ á bo wiem dla zdrowia waſſego poſlał mię bog przed wamy do Eiptu HistJóz D4 (10); Wyſluchay mie panie/ abowiem łaſkawe ieſt miłoſierdzie thwoie TarDuch A6v (8); FalZioł III 2d (324); BielŻyw 93; BielŻywGlab nlb 14; GlabGad E7v (16); MiechGlab 41 (3); BierRozm 7; KlerWes Av; Gdy ſie ná ćie gniewa twoiá żoná nieboy ſie/ ábowyem tyś ieſt mężem oná niewiáſtá March3 V8 (2); przetho myſzmy teſz powynny waſz przyacyelya ſwego na ſwe weſselye proſſyczy abo wyemy myedzy wſzyſthkymy krzeſczyanſzkymy pany nyemamy zadnego krzeſczyanſzkiego pana przyacyelya nad waſz. LibLeg 11/11 (28); WróbŻołt E2v (67); WróbŻołtGlab A3; RejPs 55 (243); ComCrac 15; Theſch przeſtrzekl tegoſch Cunratha aby ſzye ſtrzekl od pienyanſka [...] abowim then tho Pyenyązek lyudzye Nyewynnye radt obczianſcha LibMal 1543/70v (3); ZapWar 1545 nr 2646 (3); Miei praczą o ſławie dobrei albowim ſława dobra lepſza ieſt niſz tiſiącz dobrych/ y wielkich ſkarbow SeklWyzn nlb 3v (6); RejJóz K4 (4); RejRozm 407; RejKup b6v (3); Mężowie Rycerze moi namocnieyſzy/ nie ſmęćcie ſie/ ábowim rzektánim wieprzow roſpłoſzemy Słonie. HistAl I2v (75); HistAlHUng A2v; KromRozm I C2v (17); MurzHist O2 (4); MurzNT Matth 10/10 (9); mowiąc/ pii domnie abo podái mi ten lii/ nienapiſzéſz piéi/ piéi/ abo léi/ Abowięm by tak pomieſzáł ſłowa MurzOrt B2; KromRozm II lv (11); Ale gdźyeby on rząd inákſſy był niż ápoſtolſki/ nyebyłby to koſcyoł boży: Abowim nye ápoſtolſki KromRozm III G4 (24); Diar 48; DiarDop 102; BielKom B5v; GliczKsiąż B7v (7); LubPs Pv (24); GroicPorz x2v (46); Niechay żadny nieućiſka áni zdradza [...] brátá ſwego/ ábowiem ſię thego wſzyſtkiego będzie mśćił Pan Bog KrowObr 64 (142); RejWiz 13v (27); Ten ktory ſie boi Bogá/ rownie będzie miał przyiaćielſtwo dobre: ábowiem według iego/ będzie przyiaćiel iego Leop Eccli 6/17 (97); nierácz ná mię przepuſzczáć ſlepoty ták wielkiey (ábowiem to ieſt plaga Aegypti, furor, coecitas et amentia mentis) ták mowić y czynić. OrzList f2v (4); UstPraw A4v (11); RejZwierz 2 (8); OrzRozm Lv (9); Y doznałem iż niewiáſtá gorſzcżeyſza ieſt niżli ſmierć abowiem ſerce iey ieſt iáko śieći y sidłá/ á ręká iey iáko zwiąſki BibRadz Eccle 7/27 (431); Ceſarz záſię Iulius był rzecżony á Ceſárie/ ábowiem miał przedzyał włoſow ná głowie/ ktory był wdzyęcżny pátrzącym nań. BielKron 131v (301); GrzegRóżn D (17); yżby rzatko mowili/ á wſzakoſz áż z roſkazania. Abowiem w wielomowieniu zawzdy ſię nieco obłedliwego nayduye. KwiatKsiąż C2v (31); OrzQuin H3 (2); Prot B2v (2); SarnUzn B4v (5); à nie iaday częſto áni wiele płodźiſzczku: ábowiem tho ſen káźi SienLek 56 (72); LeovPrzep E4 (4); RejAp 8 (71); dobrze w.m. vcżynić będzieſz racżył/ [...] kiedy komu inemu wypráwić to roſkażeſz/ ábowiem káżdy w tho/ lepiey niż ia potrefi GórnDworz H4 (47); A kąty któré ſą między tymi równymi ſtronámi/ ſą téż równé: ábowiém obá proſté ſą GrzepGeom G2 (27); Vznay ſie nieboracżko á pokutuy/ ábowiem iuż ſie bliſko przybliża kroleſtwo twoie. RejPos 11 (177); RejPosWiecz2 91 (6); niemáſz żydá/ áni Gréczyná niemáſz ſługi/ áni wolnégo: niemáſz mężá/ áni niewiáſty: wſzyſcy ábowiem iedno ieſteście w Chryſtuſye Iezuſye. BiałKat 190v (9); GrzegŚm 66 (18); HistLan C2; KuczbKat 25 (16); RejZwierc 215 (42); BielSpr 59v (3); WujJud 97 (11); WujJudConf 51v (7); RejPosRozpr b4 (4); RejPosWstaw [414] (5); ſłońce wbiegu ſwym prędkie/ ábowiem ná okręgu niebieſkim wjbiegſzy dniá iednego/ záſię ſie wraca ná pierwſze ſwe mieyſce. BudBib 3.Esdr 4/34 (2); Y inſzyeh Ryb/ by namnieyſzéy żeby thám nie było: ábowiém wyiáduią do kęſá ikrę Kárpiową. Strum O4 (22); CzechRozm 266v (14); PaprPan Ov (5); ModrzBaz [16]v (5); Záprzedałeś nas lud ſwóy práwie nie bogáto/ Abowieméś nagrody żadnéy nie wźiął zá to. KochPs 65 (7); MWilkHist C4 (2); StryjKron 26 (5); chodźił cżyniąc dobrze/ y vzdráwiáiąc wſzytkie opętáne ode dyábłá/ ábowiem z nim był Bog. CzechEp 311 (12); NiemObr 8 (9); Dwór wſzyſtek wczérni prze ćię/ Kryſki/ chodźi. Abowiem ludzkość y dworſtwo przy tobie W iednymże záraz pochowano grobie. KochFr 27; GórnRozm Bv (4); KochSz A2v; Nie dźiel Mſzey od Ewángelijey świętey/ álbowiem Mſza ieſt cżęść Ewángeliiey ReszPrz 55 (5); ReszList 181; WerGośc 210 (4); ćiebie cżćimy y chwalemy/ ábowiem przez ćię wykupienie mamy. ArtKanc E6v (10); KochProp 15; KochWr 20 (2); LatHar 72 (54); Phil F2 (12); Ale táki przyiáciél trwáły nie ieſt: ábowiém datek więcéy/ niż ćiebie/ miłuie KochCn B3v (2); KochFrag 47; KołakSzczęśl B2 (12); Y wſzytká rzeſza prágnęłá ſię go dotknąć: ábowiem moc wychodźiłá od niego/ y vzdrawiáłá wſzytki. WujNT Luc 6/19 (164); WysKaz 8 (3); SarnStat 380 (15); SiebRozmyśl F; GrabPospR N4v; KmitaSpit Av; Niewychodzćie ná rolą/ áni ſię w drogę puſzcżayćie ábowiem miecż nieprzyiaćielſki y poſtrách iego/ ieſt w okolicy. PowodPr 8; CiekPotr 55; CzahTr B4 (2); KlonFlis A3v.

Połączenie: »abowiem iż« (5): tham w dzielniczy pana Synowczowey iesth ląk więnczey nisz wdzielniczy pana striiowey, abowiem isz ssię Iemu traffil Folwark Roliami a Synowczowi Ląkami ZapWar 1553 nr 2685 (3); A tak abi vaſcha wyelka k.m. raczil swoye dziewke od tey Zyemie wiwyeſcz y przinieſcz do ſwoyey Zyemie abowyem yz Czeſſarz Thur. barſo sye na to naſſadzyl abi yey mogl yako doſtacz y do ſwoyey Zyemie powyeſcz. LibLeg 11/59v [2 r.].

2. W ziwiązku wypowiedzeń luźno nawiązanych wprowadza wypowiedzenie uzasadniające, wyjaśniające, uzupełniające przykładem treść poprzedniego wypowiedzenia; enim, etenim, nam, quia, quippe, quoniam Vulg (4688) : ListRzeź; BierEz A3v (3); OpecŻyw 85v (2); OpecŻywList Cv; áczkolwiek mnodzi źle mi to, oddáwali. Abowiem gdym im wiernie a prawie radźił/ oni potym doſtąpiwſzy páńſkiey łáſki/ przed nim mie obwiniali ForCnR A4v; MetrKor 40/823; PatKaz II 78v; HistJóz C3; TarDuch A7v (4); O Lekarzſtwiech namienionych porząd wypiſzę. A naprzod o owrzodzeniu dziąſl. Abowiem cżęſthokroć ſie przydawa: iże na dziąſlach y na cżeluſtkach czynią ſie v dzieci kroſtecżki FalZioł V 37v (26); GlabGad N8v (8); MiechGlab 44; BierRozm 19; LibLeg 7/104 (30); Uieprz) to ieſt Machmet ktory y ſwemi naſladowci rzecżon wieprz leſny. Abowiem Arabowie, Tatarowie, Turkowie ktorzi naſladuią ſecti Machometowey poſzli z grubych ludzi z paſterzow [...] otoż teraz then lud burzi. WróbŻołt cc2 (39); to ieſt wiárá moiá że ty mnie nigdy ku wielkiemu vpádkowi niedopuſćiſz. Abowiem byś też y ogniem roſpalił wnętrznoſći moie á chćiał práwie wyrozumieć ſerce moie/ nienaydzieſz nic inſſego iedno żem ia nigdy nieprzepomniał dobrodzieyſtwá twego RejPs 37v (158); ComCrac 16v (2); RejRozpr E (2); SeklWyzn Cv (3); Zeznal yſch jan Zilochowsky [...] yego zaprawyl wkradzyeczthwo. Abowyem na drodze kupczewy yednemv wgoſpodzye 20 thalyerow vkradl y themuſch zilochowſkyemu ye dall LibMal 1545/99 (3); RejJóz A2 (5); RejKup n3 (6); dziwował ſie bárzo onemu miſternemu budowániu/ Abowiem to był zbudował Cyrus krol Perski/ á byłá tam ziemiá położona po wſzytkim páłacu z rozmáitego kámienia koſztownego HistAl F8v (28); HistAlHUng A2; Też nye z ſwyętobliwoſći żywotá. Abowyem powyáda piſmo. Nyemáſzći człowyeká ktoryby nye grzeſſył. KromRozm I C4 (20); MurzHist Pv (9); A ſtaroſta im rzekł Cóſz wżdy (marg) co abowięm (‒) złeo vczynił? MurzNT Matth 27/22; głoſem wielkiem powiedźiáł/ [...] Proſzę cię abyś mię niemęczył Abowięm roſkazowáł duchowi nieczyſtęv wyniśc od człowieka MurzNT Luc 8/29 (29); gdźyeby [...] z piſmá ſye ſpráwić nye mogli [...] vkazał im gdźyeby tego ſſukáć myeli. Abowyem kazał ſye im kápłanow przełożonych nád myeyſcem/ ktore by ſam obrał/ dokłádáć KromRozm II sv (45); KromRozm III D3 (57); Diar 65 (8); DiarDop 108 (6); [Kornelia] zá wyelkye to ſobye ochędożeńſtwo myáłá dzyathki. Abowim gdy [...] nieyáka Kámpaná v nyey ſtałá goſpodą/ [...] yęła y wykłádáć y okázowáć ſwoye też ochędożeńſtwá/ ſſáty/ y inſſe vbyory. Kornelia chcąc ſie też ſwym ochędożeńſthwem przed nyą popiſáć/ przyzwawſſy dzyatek ſwych/ wyſtáwiłá ye przed nyę GliczKsiąż C6v (32); LubPs A3 (52); gdyby raz álbo dwá tákową niedbáłoſć s ſwą ſzkodą odnioſł/ był by potym w ſwey ſpráwie czuynieyſzy. Abowiem co ieſt łatwiey iáko quit nápiſáć? GroicPorz y (80); Vmieyże rozdział vtzynić/ między dobrym [...] A między złym/ [...] łáiánim. Abowiem dobre tho ieſt nápominánie/ treſtánie/ y łáiánie/ ktore pochodzi z vſt Bożych KrowObr C3v (280); Siecże ociec/ ſiecże żak/ Więc też páni mátká/ Chce też vcżyć ſwoich praw dobije oſtátká. Abowiem ieſliże w cżás nie złomiſz młodośći/ Wierz mi iście zápłácżeſz nád nią ku ſtárośći. RejWiz 88 (33); y będzie ſćierw ich pokármem ptakom niebieſkim y beſtyam źiemſkim. Abowiem to mowi Pan: Nie wchodź/ do domu kędy gody [...] áni ich ćieſz Leop Ier 16/5 (176); OrzList b2v (9); vſtáwiliſmy áby żaden nieśmiał ná cudzey dźiedzinie łowić záiący/ Poczawſzy[!] od świętego Woyćiechá áż do zebránia wſzytkych żyt z polá/ Abowiem ktoby połamał/ tedy przepada trzy grzywny winy UstPraw Dv (4); RejFig A8v; RejZwierz 118v (11); nic inego Práwo v nich niebyło iedno Regułá iáka/ ktorą dobrzy Mnichowie żywią w Klaſztorze: ábowiem/ iáko Mnich áby z Zakonu niewyſthąpił/ ſpráwuie ſye Regułą. Ták też przodkowie náſzy [...] ſpráwowáli ſye Práwem poſpolitym. OrzRozm E (8); Ták mowi Pan/ Vczyńćie w tym rzeczyſku gęſte doły. Abowiem ták mowi Pan/ Iż choćia wiátru áni dżdżá nie vyzryćie/ A wżdy to rzeczyſko pełne wody będźie BibRadz 4.Reg 3/17 (356); Noemá záſię [...] wymyſliłá napirwey tkáć rozmáite rzecży thák z wełny iáko ze lnu/ ábowiem przed tym w ſkorach tylko chodzili/ ále przez iey ſpráwę potym iuż ſukno dzyáłali. BielKron 4v, Przy śmierći Ládyſłáwowey wiele ſie cudow działo/ ábowiem piſze w kronikách/ iż ſam woz bez koni ſzedł áż do Wárádziniá gdzie pochowan. BielKron 301v (134); GrzegRóżn E (28); yżebyſmy wżdą nieco każdego dnia cżytali. Abowiem ieſliże Alexander Wielki/ Krol Macedońſki wiele w namieciech zwykł był cżytać. [...] czoſz tedy mieyſczkiemu proznowaniu na przeſzkodzie może być KwiatKsiąż L4 (98); pokażęć to ná oko/ iż nád tę Figurę/ żadnéy zacnieyſzéy Figury w Piſmie świętym niemáſz: ábowiém/ co ieſt inſzégo Zakón ſtáry/ iedno nie QUINCVNX: ná pięćiorych Kśięgách MOYżeſzowych ſtoiący? OrzQuin Nv (4); SarnUzn Cv (25); ále komu XXXX lat niedoſzło/ może niektorym lekárſtwem kámieniá zbyć/ gdy pilen ſam ſyebie będźie. Abowiem thákowy ma ſye ſtrzedz rzeczy ſłonych/ kwáśnych/ gorzkich/ á więcey pić niżli ieść SienLek 105 (49); SienLekAndr a3 (5); LeovPrzep a2 (11); Y pokuśiłem ſie o to [...] ábych też tho Polſkim ięzykiem [...] Bráćiey ſwoiey á Narodowi ſwemu ná pámięć zoſtawił. Abowiem kto ſie będzie chciał temu przycżytáć á pilnie vważáć/ wſzytko to tu znaydzie [...] cżego pocżciwemu á wiernemu cżłowiekowi potrzebá RejAp AA4 (151); co Sobieſki vcżynił/ áby niebáczność gośći ſwych pogánił/ ábowiem gdy v niego kilká dni nád zwycżay [...] mieſzkáli/ on przed nimi pocżął ſie vbieráć w boty [...] gdyż wy práwi odemnie niechczecie/ muſzę ia od was iecháć. GórnDworz R6v (141); A ták Klin a.b.d. muśi być równy Klinowi c.d.e. Abowiém iáko Euklides piſze/ Kiedy dwá Kliny będą tákowé iż GrzepGeom Gv (24); A nátychmiaſt wſtáłá dzyewecżká oná/ y chodziłá. Abowiem byłá iuż iákoby we dwunaſcie lat. A zdumieli ſie wſzyſcy RejPos 255 (529); RejPosWiecz2 91 (12); RejPosWiecz3 97 (3); Który w vczćiwośći Oycá y Mátkę ma/ będźié żył długo: rozumiéyże ták wtym żywoćie cześnym/ iáko y wiecżnym potym. Ma ábowiém to przykazánié/ któré lutość á pobożność w ſobie zámyka/ obietnice y tutecznégo y wiecżnégo żywotá. BiałKat 53v (47); Obácż co to piſze Calwin/ Abowiem zgadzáiąc ty roznice miedzy zbormi teráznieyſzymi/ zámyka to onymi ſłowy GrzegŚm 15 (22); HistLan E4; KuczbKat 85 (59); Mądrego cżłowieká gniew ieſt potrzebny. ABowiem mądrego á pocżćiwego cżłowieká gniew roſtropny ná wiele ſie dobrych rzecży y obroćić y przygodzić może. RejZwierc 77v (310); BielSpr 5v (4); WujJud 121 v (53); WujJudConf 254 (61); A tá ieſt rozmáitego á naſzkodliwſzego zgorſzenia przycżyná. Abowiem iedni o ſłowie/ kthore przepowiedáne bywa/ wątpić pocżynáią/ [...] Drudzy [...] iáwnie tego przą RejPosRozpr b3 (28); A cżemuby ták cżynić y żyć mieli/ przycżynę tę powiáda: Abowiem przyſzedł Pan Kryſtus ná ſwiát/ áby bytnoſcią tu ſwoią/ náucżył nas pobożnośći. RejPosWstaw 21v (67); BudBib 3.Esdr 4/45 (3); Groblą s końców góry álbo ſkąd inąd day ſypáć: w Stáwie álbo w Sadzawce nic nie ruſzáiąc: abowiém ſye to mnie ſámemu przydawáło/ żem théż muśiał náwoźić co Stawárze wybráli Strum O2 (49); WierKróc A3; Złość y ogromność ſtráſliwa grzechu pokazałem/ Czo ábowiem może bydź gorſzego y ſtráſlywſzego/ iedno to co naz dźieli od naywyſzego dobreo Páná Bogá wſzechmogącego? BiałKaz A4v (11); BudNT Ii8v; Ták ieſt á nie inácźey/ iż iáko dwoiáka ieſt niewola/ ták też dwoiákie wybáwienie. Abowiem iedno ieſt ćieleſne/ o ktorym ſie iuż piſmá doſyć przywodziło [...] Drugie ieſt duchowne CzechRozm 118v (133); PaprPan Fv (2); KarnNap C4 (2); potym zá złamánie Przymierza karánie odnioſł. Abowiem y woyſko iego doſyć wielkie [...] poráżone ieſt/ y ſam zginął ModrzBaz 21v (43); ModrzBazBud 6v; SkarJedn 9; KochPs 142 (2); Tegoż cżáſſu iáko Długoſz y tenże Cromer piſzą/ vkazał ſię cud v Krákowá: Abowiem w pułnocy/ ktorey początek był nowego roku/ niebo iáſną y wdzięczną ſwiátłoſcią przez krotki czás iáſnie ſwiećiło StryjKron 350 (7); Mowi to przećiw doświadcżeniu y ſámemu ſobie. Abowiem nie ieſt to y I.M. ſámemu rzecz táyna/ co zá żywot wiedźiemy: [...] cżego y ſam będąc w Lublinie mogł doświadcżyć. CzechEp 406 (87); CzechEpPOrz xx2v; NiemObr 52 (32); GórnRozm M2v (14); KochSz A3v; KochWz 139 (2); [Luter] ieden powrozek ſkręćił z błędów kácerſkich/ drugi z vporu żydowſkiego. Albowiem z Zydy weſpołek/ w kſięgách Piſmá świętego brákuie/ iedno wyrzuca/ drugie prziymuie ReszPrz 41 (11); ReszHoz 135 (5); ReszList 143 (6); nie bez przycżyny z tych niepomiernikow natrząſa ſię [...] on Polſki Poetá Rey ſtáry/ ktory choć też ſam rad dobrze pił y iadł/ bo był Phegon práwy/ tegom ia dobrze znał [...] Abowiem záwżdy kiedy iedno przyiechał/ pudło śliw iáko korzec Krákowſki/ miodu przáſngo puł rącżki/ ogorkow ſurowych wielkie nieckołki/ grochu w ſtrącżkách cżtery mágierki/ na każdy dźień na cżco to záwżdy ziadał. WerGośc 242 (9); WerKaz 302 (11); KochPieś 73; ArtKanc K5v (10); KochWr 29 (5); ActReg 13 (3); GostGosp 64; á nie iednáka przyſługá ich byłá. Abowiem iedni kubki y nacżynia złote do Moyzeſzá nośili: drudzy kámieni drogich y pereł nie żáłowáli LatHar + 4 (54); Anáxágorás Philozof też ſtąd pochwałę odnośi/ że ſkromnie znioſł ſmierć ſyná ſwoiego/ ábowiem gdy mu powiedziano o ſmierći iego/ rzekł: wiedziáłem tho dobrze żem ſmiertelnego wypuśćił na ſwiát. Phil N2 (23); á rozum przedśię w tym winowan bydź nie może/ ále cżłowiek/ który go źle vżywa. Abowiém gdziebyſmy rozum winowáć chćieli/ iż przezeń wiele złégo ná świát przyſzło/ toćby lepiéy rozumu nie mieć GórnTroas 4 [2 r.]; KochPij C2; KołakCath A4; KołakSzczęśl Cv (5); Gdźie ieſt ktory ſię národźił Krol Zydowſki? Abowiem widźieliſmy gwiazdę iego ná wſchod ſłońcá/ y przyiácháliſmy pokłonić ſię iemu. WujNT Matth 2/2; przeſtrona ieſt drogá ktora wiedźie ná zátrácenie: á wiele ich ieſt/ ktorzy przez nię wchodzą. Iákoż (marg) Abowiem [...] (‒) ćiáſna braná/ y wąſka ieſt drogá która wiedźie do żywotá WujNT Matth 7/14; A gdy was prześládowáć będą w tym mieśćie: vćiekayćie do drugiego. Záprawdę (marg) Abowiem. G. (‒) powiádam wam/ że nie ſkończyćie miaſt Iſráelſkich/ poki nie przyidźie Syn człowieczy. WujNT Matth 10/23 (607); WysKaz 45 (14); Iż to popráwienie Prze ma bydź tylko raz ná roku záwitym/ to ieſt w ten czás/ gdy iuż Sędźia bierze ſobie czás ku rozmyślániu álbo pytániu. Abowiém ieſliby miáłá káżda ſtroná ſwéy rzeczy kilko raz popráwowáć/ á Sędźia téż na nię miał kilko kroć rozmyśláć ſie/ tedyby wielka zwłoká ſpráwiedliwośći byłá dopuſczáná. SarnStat 791 (56); SiebRozmyśl D4 (3); GrabPospR N4 (5); SkarKaz 84b; VotSzl A4v (4); CiekPotr A3v (2); GosłCast 31; Z ktorych nam bárzo wielkie pożytki pochodzą/ Gdyż wſzyſtko cokolwiek ieſt/ nám to k woli płodzą. Pan Bog/ ábowiem przez nie mediánte dáie/ Zywot tu mieſzkáiącżym tákże vrodzáie. PaxLiz Cv (2).

Połączenia: »abowiem gdyż« (2): [kancelaria WKM] non reddit tego Rzeczypospolitey z pełna, co z powinności ma. Abowiem gdyż wszytkie swobody nasze należą na wierze krolow IchM, ktorej pewnie dufamy, a tego dufność papierem [...] potwierdzają Diar 73; [W naukach nabytych w młodości] náprzećiw słábey gnuſnośći podpory á lekárſtwá ſzukamy/ álbo piecżołowliwym pracam ochłody á weſela. Abowiem gdyż tylko ſą dwá rodzáie naſzego żywotá. Jeden ſwobodny [...]. A drugi ná cżinieniu á ſprawach należy KwiatKsiąż F4v.

»abowiem iż« (7): przywodzą ſwe [...] prace/ bez ktorych ſie żaden cżłowyek obyść nie może. Abowim iż według ich phántáziy/ á ná vmyſle rymowánya yakoby ſwyát ſtáć myał? [...] przez rzemięsnikow? GliczKsiąż G5v, K2; LubPs N4; Dałem brátu twemu tyſiąc pieniędży ſrebrnych/ ktory ieſt wſzędy záſłoną poczćiwośći twoiey (marg) Abowiem iż mąż ieſt głową żenie á tákże ma być iáko zásłoną iey. (—) BibRadz 11b marg; KwiatKsiąż Pv; SarnUzn B3v; RejPos Wiecz2 91.

a. Rozpoczyna zdanie wtrącone wyjaśniające, uzasadniające treść części poprzedniego wypowiedzenia; enim, quia, quoniam Vulg (28): HistJóz D3; RejPs 144; vpomináli ſye podathku [...] od páná ſámego yáko miſtrzá á goſpodarzá oney czeladki (ábowim ná ſámy goſpodarze włożon był) KromRozm III M6; GroicPorz z2v; Ktorzy vyzrawſzy iż lud ich zućiekał/ á rycerſtwo Iudaſzowe oboz zápaliło/ (ábowiem dym ktory było widzieć/ okázował co ſię ſtáło) Vlękli ſie bárzo BibRadz l.Mach 4/20 (3); y pomoc ieden drugiemu przećiw ſwoim nieprzyiáćielom ſobie przyrzekli (ábowiem w then cżás Ceſarz Henryk cżwarty groźił źiemię Węgierſką wźiąć) weſzli zſobą w krewność BielKron 351 (2); GrzegRóżn I2; w ktorym pływaniu Auguſtus Ceſarz wnuki ſwoie (abowiem on żadnych ſynoch [!] niemiał) ták wycwicżyć vśiłował KwiatKsiąż O4v (3); GórnDworz N8; GrzepGeom I; Powtóre vczymy (o Chrzćie ábowiem piérwéy vczyli) tu o Bożym ſtole BiałKat 288v (2); KuczbKat 65; WujJud 124; RejPosRozpr c3; BudBib 1.Mach 12/37; A gdy iuż był wieczor (ábowiem był dźień przygotowánia/ ktory ieſt przed ſzábátem) przyſzedł Ioſeph z Arymáthiey WujNT Mar 15/42 (7).
b. Wprowadza składnik wyjaśniający, wyszczególniająey treść poprzedniej części wypowiedzenia; a mianowicie (13): Gdy Anacharſowi ieden przymowił iż był z krainy ludu grubego abowiem z Scitiey ziemie Tatarſkiey, tak na to odpowiedział. BielŻyw 22; iednaka ieſt oboiey rzeczy przyczina abowiem niedoſtatek wilgotnoſci przyrodzoney GlabGad B2; A to tu nye tylko od kogo/ ále y yáko (ábowim przez wkłádánye rąk) kápłani ſtáwyeni máyą być/ opiſuye. KromRozm III I3; iuż nie máſz ták ſproſnych przezwiſk iáko ich Duch ſwięty názywáć racży/ ábowiem pſy niememi z gárdły zátucżonemi RejAp 13v; iuż też wiemy co tho ieſt zá niewiáſtá co porodziłá tego ſyná/ ábowiem Koſcioł ſwięty Krześćiáńſki RejAp 103v; bo tám ſrodzy wrotni/ ták iáko wyſzſzey nápiſał/ ſtoią v tych bran/ ábowiem Anyołowie ſwięći. RejAp 187; wſzákże nam ieſzcże pewnieyſzego opowieda ktho mu to powiedał/ ábowiem Anyoł z niebá RejAp 190 (8); RejPos 27; tedy theż piſmo zowie duchá Prorokow onych ćichych/ duchem kryſtuſowym iż Kryſtus tákiegoſz wźiął od Bogá/ ále dáleko więcey: ábowiem okrom miáry GrzegŚm 66.

Cf ABOCIEM, ABOJEM, ABOWIEMCI

AK