[zaloguj się]
[pdf]

FARYZEUSZ (345) sb m

faryzeusz (334), faryzeus (9), faryżeusz (2); faryzeus MurzNT (4), KuczbKat, MWilkHist (4); faryżeusz KrowObr, SkarŻyw.

ph- (233), f- (112); -ry- (263), -ri- (82); -ze- (309), -se- (36).

a oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N faryzeusz faryzeuszowie, faryzeusze
G faryzeusza faryzeusz(o)w
D faryzeuszowi faryzeusz(o)m
A faryzeusza faryzeusze
I faryzeusz(e)m faryzeuszami, faryzeuszmi
L faryzeuszu faryzeuszach
V faryzeuszu faryzeuszowie

sg N faryzeusz (37). ◊ G faryzeusza (9). ◊ D faryzeuszowi (1). ◊ A faryzeusza (3). ◊ I faryzeusz(e)m (7). ◊ L faryzeuszu (2). ◊ V faryzeuszu (1). ◊ pl N faryzeuszowie (127), faryzeusze (1) RejPos. ◊ G faryzeusz(o)w (90). ◊ D faryzeusz(o)m (15). ◊ A faryzeusze (21). ◊ I faryzeuszami (9), faryzeuszmi (8); -ami MurzNT; -mi BibRadz, RejPos (3), -ami : -mi CzechRozm (1 : 1), CzechEp (2 : 2), WujNT (5 : 1). ◊ L faryzeuszach (3). ◊ V faryzeuszowie (11).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

Członek stronnictwa religijno-politycznego w Judei (II w. p.n.e. ‒ II w. n.e) posiadającego duże wpływy i znaczenie w społeczeństwie żydowskim, drobiazgowo przestrzegającego przepisów religijnych Tory i tradycji ustnej, wyznającego zasadę teokratyzmu (przywódcy byli przeciwnikami Saduceuszów i Herodianów i zwalczali sekty wczesnochrześcijanskie); pharisaeus Mącz, Vulg [pharisaeus Hebraica dictio, Latine separatus, wyłączony, odłączony. Erant enim pharisaei apud Iudaeos a caetero vulgo segregati – sekta była najpirwsza, i najznamienitsza miedzy żydy, w której duchowni, biskupi i w zakonie nauczeni byli osięgani Mącz [297]a] (345): Y cy nimniey grzeſzą ktorzy dufaią w ſwey godnoſcy/ poſciech/ ſuchotach/ ofiarach/ wſwieczkach/ w corunkach/ mſzach/ wiankach/ plotkach/ y ynych wymiſlach ſamy ſie vſprawiedliwiać/ takowe ſyn boży kazał w perſonie pharizeuſſa ze niebędą ych proſby wyſluchane. SeklKat T3; A wyſzedwſzy Phariſeuſzowie weſzli w rade przeciwko nięmu iakoby go ſtracili MurzNT Matth 12/14; Bo Phariſeuſzowie i wſzyścy żydowie/ ieſliby czeſto ręku nieumywali niiedzą/ trzymaiąc vſtawę ſtarſzych MurzNT 143v, Mar 7/3, k. 18v, 56, Matth 22/41, Mar 7/5 (29); iákie oſoby [Jezus] nawięcey treſtał y karał? Konietznie nie ták bárzo ludzi poſpolite/ iáko Biſkupy/ dokthory/ y Fáryzeuſze naprzednieyſze. KrowObr C2v, 23, 40; Thedy przyſtąpiwſſy Pháryzeuſſowie pytáli go. Godzili ſie mężowi żonę opuśćić? kuſſąc go. Leop Mar 10/2, Matth 22/34, 41, Luc 7/36, 39, Ioann 1/24 (12); Fáryzeuſz ták ſię ſam v śiebie modlił/ Boże czynię thobie dźięki/ żem nie ieſt iáko ini ludźie drapieżni/ nieſpráwidliwi/ y cudzołożni/ ábo iák też y ten celnik. BibRadz Luc 18/11; Abowiem Sáduceuſzowie powiedáią iż nie máſz zmartwychwſtánia/ áni Aniołá/ áni Duchá/ Fáryzeuſzowie záſię tho oboie wyznawáią. BibRadz Act 23/8, Matth 27/62, Luc 11 arg, II 12a marg, Act 23/6, II 105d (21); Goski A9v, 13v; Pan mowił onym wymyſlácżom zakonnym onym Fárizeuſzom: Iż iáwnogrzeſznicy á nierządne niewiáſty vprzedzą was do kroleſthwá niebieſkiego. RejAp 43; iżbychmy nie mieli żadney nádzyeie/ iáko mieli oni Fárizeuſzowie á oni náucżeni Miſtrzowie zakonni/ ktorzy ſie tylko paráli á ćwicżyli w piſánym zakonie im przez Moiżeſzá podánym. RejPos 179; iuż mamy więtſzą ſpráwiedliwość niż oni Fárizeuſzowie zakonu ſthárego/ bo iuż mamy pewne miłoſierdzye z obyetnic Páńſkich RejPos 181v; A nie rácż dopuſzcżáć miły á wſzechmocny náſz Pánie tákiey myſli do nich/ iákoś o tym Fárizeuſzu á o tym pochłubniku nam opowiedzieć racżył. RejPos 203; Słuchayże iuż iáko tu tobie Pan ná oſtátek pod oſobą onego omylnego pytácżá á onego Fárizeuſzá rádę á náukę dáwáć racży RejPos 211; Gdyż ten ſtan Fáryzeuſzow byli ná ten cżás w zakonie ſtárym/ tym kſtałtem iákoby v nas dziś zakonnicy: kthorzy ſie dzyelili ſpráwámi ſwemi/ żywoty/ vbiory/ y vſtháwámi ſwemi odnoſząc ſie od obycżáiow inych ſtanow ludzkich/ nádzyewáiąc ſie być ták zacnieyſzemi/ y v Bogá y v ludzy. RejPos 225, 179v, 224v, 232v, 308v, 310 (21); Pan cżęſto Phárizeuſze gromiąc/ obłudnymi ie zowie. KuczbKat 340, 360; WujJud 78; MycPrz I A4v; BiałKat C4v; Mowili przeto z Fáryzeuſzow niektorzy/ Ten cżłowiek nie ieſt od Bogá/ iż ſoboty nie ſtrzeże. BudNT Ioann 9/16, Matth 22/34, Ioann 9/15, 11/46, 47, 12/42 (11); Ian przyſzedł/ gdy ſie rozmáitych ſekt miedzy Jzráelcżyki námnożyło było/ gdy iedni ſtárych Ofiárownikow ſwych náſládowáli: drudzy/ zá Fárizeuſzmi/ trzeći zá Sáduceuſzámi/ cżwarći zá Eſenámi biegáli CzechRozm 108v, 82v, 92, 185v, 188, 223v (9); SkarŻyw 79, 80, [407], 535; Y vſtąpią trochę ſtroże/ á Biſkupi z Phárizeuſzem ſchyliwſzy ſię/ będą wrzecży rádzić. MWilkHist D2v, A2, Bv [3 r.], B2, B2v, B4; Ale nie tuſzę áby to vrzędowi náſzemu Polſkiemu [...] mogło ſłuſznie być przypiſano/ áby on też obłudnie/ nie ſzcżyrze etc. iáko Fáryzeuſzowie cżynić miał. CzechEp 165, 28, 51, 65, 72, 121 (17); NiemObr 15 [2 r.], 31, 72; LatHar +10, 702, 728; Tedy porozumieli że nie mowił áby ſię ſtrzegli kwáſu chlebowego/ ále náuki Pháryzeuſzow y Sáduceuſzow. WujNT Matth 16/12; Odſzczepiency Biſkupy Kátholickie rownáli z Phárizeuſzámi WujNT 97 marg; A táć byłá náuká Pháryzeuſzow: żeby ſynowie ráczey dáli do kośćiołá/ niżli oycu ábo mátce/ by głodem zdechnąć mieli. WujNT 151, Matth 3/7, 12/38, 22/41, s. 98, Mar 7/3 (139); WysKaz 18; PowodPr 23; SkarKaz 82a, 310a, 312b, 350b, 514a (21).
Wyrażenia: »kwas faryzeuszow« = obłuda; fermentum pharisaeorum Vulg (6): Iezu ktoris ſie nam przykazał wiarować od kwaſu pharizeuſzow y ſaduczeow. ſ. ſie nad nami. TarDuch B6; BibRadz Mar 8/15; Naprzod/ oſtrzegayćie ſie od kwáſu Fáryzeuſzow/ co ieſt obłudność. BudNT Luc 12/1; Kwás ábo náuká Pháryzeuſzow y Herodianow. WujNT 152, Matth 16/6, 11.

»nadęty faryzeusz« (1): A także y Kryſtus/ izali ſam ſiebie nie vniżył/ wziąwſzy ná ſię poſtáw[ę] ludzką/ gdy thy ſlowá/ pyſznym Biſkupom y nádętym Fáryzeuſzom mowił? KrowObr C3.

»faryzeusz obłudny« = pharisaeus hypocrita Vulg (11): Bieda wám Doctorowie i Phariſeuſzowie obłudni/ że dawácie dźieśięcinę/ zmiętki anyżu i kminu / a co wzakonié cięſzſzego tośćie opuścili/ ſąd miłośierdźie i wiarę MurzNT Matth 23/23, Matth 23/25; CzechEp 208, 250; WujNT Matth 23/13, 14, 15, 23, 25, 27, 29.

Szereg: »licemiernik, (i, a) faryzeusz« (3): tu nam powieda/ áby byłá ſpráwiedliwość náſzá więtſza niż Licemiernikow á Fárizeuſzow RejPos 181v, 159, 159v.
W przen (1): A dla tego tu thy ſłowá tych ſwiętych obietnic iego wſpominamy/ ábychmy ſie imi cieſzyli/ ćwicżyli á vcżyli/ iáko ſie tu záchowywáć mamy ná tych godzyech omylnych thego niewiernego Fárizeuſzá/ á tego márnego á obłędnego ſwiátá. RejPos 224v.
Przen: Fałszywie, powierzchownie ujmujący prawdy religijne, upatrujący religijność w zewnętrznych praktykach (10): SeklKat I3v; O wſzechmocny á dobrotliwy Pánie/ iáko nas dziś maſz wiele tych Fáryzeuſzow/ do ktorych kołáce ſwięte przyſcie twoie/ á náuká ſwięta twoia/ á my ſie o to więcey ſtáramy/ ábychmy cie w cżym podchwyćili/ ábychmy náukę twą wywróćili/ á ná co inſzego przywodzili RejPos 225; nuż tym torem zá tą nędzną á vpádłą Mágdáleną/ mijáiąc y Fárizeuſze/ mijájąc y ty ktorzy tylko dufáią w náukach á w wymyſlech ſwoich/ á przyſłuchawſzy ſie prawdziwey prawdzye o tym Pánu ſwoim/ ſkokiem co rychley do ſwiętych nog iego RejPos [310], 209v, 225 marg.
Wyrażenie: »dzisiejszy faryzeusz« 1 : 1] (2):Abowiem kto ſie dziś chce przypátrzyć temu/ iáka ieſt náuká ábo ſpráwá dziſieyſzych Fáryzeuſzow náſzych/ około ſwięcenia ſwiąt Pánu Bogu náſzemu [...] nie robić nic dniá onego/ á do koſciołá vbrawſzy ſie idź [...] Potym ſie náſłuchawſzy piſku/ krzyku/ huku [...] á dawſzy ofiárę/ á pokropiwſzy ſie wodą/ iuż idź ná wſzytki co nawiętſze á naſproſnieyſze wymyſły ſwiátá tego. RejPos 225v, 209v.
Szeregi: »faryzeusz a licemiernik« (1): Niedbayże tedy ty nic ná ty Fárizeuſze/ á ná ty Licemierniki ſwiátá tego/ ktorzy ſzemrzą y o tobie y o tym Pánu twoim/ y o ſwiętym poſtánowieniu iego/ á o ſwiętym głoſie iego RejPos 169.

»faryzeusz a (mędrek a) wymyślacz świata tego« (2): A thu iuż dáleko rożny będzyeſz od tych Fáryzeuſzow/ á od tych mędrkow á wymyſlacżow ſwiátá tego. RejPos 233, 169v.

Synonim: licemiernik.

Cf FARUŻ, FARYZEJSKI, [FARYŻ]

AK