[zaloguj się]
[pdf]

1. FUNT (270) sb m

funt (269), fant (1); funt : fant Calep (8 : 1).

a z tekstu nie oznaczającego å.

Fleksja
sg pl du
N funt funty
G funta, funtu funtów funtu
A funt funty
I funtem funty
L funcie funci(e)ch, funtach funtu

sg N funt (27). ◊ G funta (45), funtu (10); -u ZapWar, RejWiz (2), RejPos (2), PudłFr; -a : -u Mącz (5 : 2), SienLek (7 : 1), Calep (1 : 1). ◊ A funt (54). ◊ I funtem (19); -em (3), (e)m (16). ◊ L funcie (3). ◊ pl N funty (2). ◊ G funtów (69); -ów (16) [w tym: -uw (1)], -(o)w (53). ◊ A funty (33). ◊ I funty (1). ◊ L funci(e)ch Calep (3), funtach (1) SkarŻyw. ◊ du G (cum nm) funtu (1) ZapWar 1532 nr 2471. ◊ L (cum nm) funtu (2) FalZioł V 98, 114v.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Jednostka wagi odpowiadająca przeważnie 12 uncjom (funt aptekarski) lub 16 uncjom (funt kupiecki); libra Murm, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; pondo Mącz, Calep, Cn; as Mącz, Cn; assipondium Calep, Cn; hemina, mna Cn (268): Murm 194; BartBydg 81b; funt po aptekarzku libra FalZioł V 97, II 23v, V 109v; KłosAlg Ev [2 r.]; SeklKat L2; Więc też owych áż názbyt/ co w mieſciech bywaią/ Funty/ wagi/ y łokcie/ bárzo krotkie máią. RejWiz 162v; Vncia, Dwánaſta część funtu/ hoc est assis, pondi, librae, minae, haec enim unum sunt, to yeſt/ dwánaſtna część cáłey ſztuki wſzelákich rzeczy/ ná funcie przinośi ták wiele yáko dwá łóty. Mącz 502b, 17c, 95d, 192b, 309b [2 r.], 309c; Funth tedy ktory tákim známieniem lb piſzą/ ma w ſobie łotow XXXij. SienLek 46, 46; RejAp 139v; Bo gdy pan álbo przełożony iáki ktory thym władá da łakomcowi iákiemu ſądy/ da łupieſcy pobory/ głodnemu myto/ bezbożnikowi iákiemu wſzethecznemu łokcie/ funty/ korce pomierzáć/ tedyć to tym będzie dobrze/ ále wſzytkim inym zle. RejZwierc 97v; MWilkHist C3v; Calep 105b, 600b, 820b; Poſłowie źiemie Płotckiéy prośili/ áby funt y wagá Płotcka z Poznánſką byłá porównána SarnStat 279, 230.

funt czego (110): OpecŻyw 69v; ZapWar 1532 nr 2471 [2 r.]; Wezmi wody ſtudzienney. 20. funtow/ ſiarki funt/ mydła drobno kraianego dwa łoty/ warz to wſzitko zgodzinę FalZioł II 20a, II 18a, 23, V 93v [3 r.], 109v [3 r.J, 112 [2 r.] (63); LudWieś B3v [2 r.]; MurzNT Ioann 12/3; Dwá Funthy Pſſenice zá pieniądz/ á ſześć funtow ięcżmienia zá pieniądz/ á w winie y w oleiu ſſkody nieczyń. Leop Apoc 6/6; BielKron 35v [2 r.], 151v, 457v; Weźmi oliwy funt/ ſześć łótów polney ruty náśienia vtłuczonégo/ to weſpół zmieſzay/ á winá trochę przyléy SienLek 149, 97, 123, 160v, 161 [2 r.], 177 [3 r.] (15); RejPos 193; BielSpr 73 [2 r.]; BudNT Ioann 19/39; SkarŻyw 35 [2 r.]; MWilkHist C3; LatHar 737; Mária tedy wźiąwſzy funt oleyku Szpikánárdowego bárzo drogiego/ námázáłá nogi Ieſuſowe WujNT Ioann 12/3 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw 69v, MurzNT ], Ioann 19/39; Funt pieprzu/ zá ośm groſzy. SarnStat 274, 274 [6 r.]. Cf »ćwierć funta«, »ćwierć od funta«, »połtrzecia funta«.

W połączeniu z liczebnikiem głównym (76): Murm 194; ZapWar 1532 nr 2471 [2 r.]; Wezmi dwa funty oliwy, włoż w nię trzydzieſci kwiatkow Lilijey FalZioł II 22v, I 104d, II 15c, 20a [2 r.], 21a [3 r.], 22v [3 r.] (27); káżda Morena záważyłá dwieſcie y pięćdzieſiąt funtow. HistAl M3, D6v; Miedzi ofiárowáli ſiedḿdzyeſiąt tyſiąc funtow y cżterzy ſtá ſyklow BielKron 35v; było mi v nog żelázá około dwádźieśćiá funtow BielKron 457v, 35v, 151v, 446, 454v; Centupondium, Sto funtów. Mącz 309c, 17c, 25a [2 r.], 47c, 47d, 192b [3 r.] (18); SienLek 97, 161, 161v; Wieleś ty nieboże winien pánu moiemu? Powiedzyał mu: Iż ſto funtow ábo muſow oleiu. [bibl Luc 16/6] RejPos 193; BielSpr 73; BudNT Ioann 19/39; niechay iuſz ná dzieśiąći funtách chlebá przeſtánie. SkarŻyw 35, 35, 502; MWilkHist C3; Bilibris ‒ O dwu fanciech. Calep 131a, 601a, 882b, 1086b; LatHar 737; WujNT Ioann 19/39; Iż trzydźieśći y dwá łóty/ á czterdźieśći y ośm ſkoycy/ máią mieć ieden funt: á trzydźieśći dwá funtów/ máią wáżyć kámień ieden: á pięć kámięni tákowych/ máią wáżyć ieden cętnar. SarnStat 279; GrabPospR M3v [2 r.].

Zwrot: »przedawać, przedawanie na funty i łokcie; łokciem i funtem kupczyć« = prowadzić handel detaliczny (5 : 2; 1): UstPraw F3v; Zydźi ná wśiách, áni łokćiem, áni funtem nie máią kupczyć. SarnStat 244; áby było wolné przedawánié rzeczy wſzyſtkich ná funty y łokćie [per talenta et ulnas JanStat 1040] ná Iármárkách w mieśćiéch y miáſteczkach SarnStat 1229, 289, 946 [2 r.], 947, 1229.
Wyrażenia: »czwarta część funta« (2): Wezmi [...] czukru białego iakoby cżwartą częſć funta FalZioł I 57b, I 3d.

»ćwierć funta [czego]«. (1): weźmiſz máſłá nieſolonégo co máiá czynią téż pół funtá/ woſku á łoiu wołowégo też tákże wielé/ to ieſt kożdego po czwierći funtá SienLek 177.

»ćwierć od funta [czego]« (1): Potym wezmi pruſkiey maſci cżwierć od funta FalZioł V 108.

»puł (a. poł) funta(-u)« (34): Semilibra seu selibra, eyn halbpfund. Pulfuntá. Murm 194; BartBydg 141b; Wezmi miodu ieden funt/ ocztu poł funta/ grinſzpanu dwa łothy hałunu. 1. łot FalZioł V 98, I 6c, II 15c, 17c, 18c [5 r.], III 14b (20); LudWieś B3v; Semissis dimidium Assis, Puł funtá. Mącz 17c, 381b, c; SienLek 161v, 166v [2 r.], 173, 177 [2 r.], 177v; Calep 963b.

»pułtora (a. połtora) funta« (8): Sesquilibra, Anderthalb pfundt. Pultorá funtá. Murm 194; BartBydg 143; FalZioł V 97 [2 r.] Mącz 192b, 389d; BielSpr 73; Calep 975a.

»połtrzecia funta [czego]« (1): Item poltrzeczia funtha pyeprzu y ſchaffranu wązelek mali ſtrochą gozdzikow vkradl LibMal 1550/156v.

Zestawienia: »korzenny funt« = funt aptekarski (1): Mina valet unciis duodecim et semiuncia [,..] Medica vero 4 unciis maior eadem cum libra nostra aromataria, Korzenny funt cżtery y dwádzieściá łótów w tobie máyący. Mącz 222a.

»funt przedajny« = prawdopodobnie funt kupiecki (1): Venalitiarius, idem Venalitium, Nieyaki funt przedáyny. Też Mieyſce gdzie tárguyą. Mącz 106a.

W przen (13): Ten ieſſcze co ſtráćił łoni Wſſytko ná tobie vgoni Iedno funtem drugie łokćiem Trudna ſpráwá z chytrym nokćiem RejRozpr I3v; SeklKat L3; RejZwierz 103; SarnStat 154.
Przysłowie: (1): CHoć nie wielka potworká/ ále ſkokotliwe/ Y wie zacż funt rozumu/ y wie zacż cnotliwe. RejZwierz 73.
Zwroty: »funtem, na funty mierzyć (a. mierzać)« (4 : 1): RejWiz 97v; RejZwierz 51v; Gdy kto dobrze Pánu wierzy/ Hoynym funtem wſzytko mierzy RejZwierc 231v, 243; Cnotę tu ták ná funty mierzáią prawdziwie/ Z nikim nie żywie chytrze lecż s káżdym życżliwie. PaprPan Y.

»na funt, funtem przedawać« = udzielać niechętnie, nie bezinteresownie (1 : 1): Naydźieſz kto w płát ięzyk dawa/ A rádę ná funt przedawa KochPieś 69; KochFrag 48.

»ważyć prawdziwym funtem« = sprawiedliwie postępować (1): Szcżyrze ſię z ludźmi obchodź/ waż prawdźiwym funtem: Prawdá ſpráwiedliwośći ieſt y cnoty gruntem. KlonWor 67.

a. Określona waga złota lub srebra, służąca również jako środek płatniczy (60):

funt czego (39): RejPos 218; RejZwierc 64v; A ták Iurku rozumiéy/ żem z poznánia twégo Więcey content/ niż z funtu złotá Węgierſkiégo. PudłFr 34; nie ſtráći Ktory cetnarem miedźi funt złotá zápłáći. CiekPotrŚredz 4. W połączeniu z liczebnikiem głównym, Wyrażenie.

W połączeniu z liczebnikiem głównym (32): sto funtow srebra ku wspomozenyu ych ubostwa ym ostauyl PatKaz III 153v; [Thyrus] poſłał iemu [Aleksandrowi] też ſto tyſiąc funtow ſrebra, dzieſięc tyſiąc złotich, dwie ſcie libr kamienia drogiego BielŻyw 160; HistAl B5v, N2; A otworzywſzy ſkárby ſwoie/ dáłá krolowi ſto y dwádzyeściá funtow złotá BielKron 78, 50v, 89, 91 [2 r.], 97, 105v (13): Ktoby mi Apolloná żywego dał dam iemu pięć ſet funtow złotá. HistRzym 11, 10v [2 r.], 11 [2 r.], 32 [4 r.]; RejPos 218; RejZwierc 64v, 98v; SkarŻyw 224, 373, 502.

Wyrażenie: »funt pieniędzy« (3): A thák tá cnotliwa pánná wyſzedſzy z komnáty funt pieniędzy nieſzcżęſnemu ſwemu pánu dáłá. HistRzym 21v, 21, 21v.
α. W odniesieniu do jednostek używanych w Biblii i tekstach słownikowych: talent (34 kg 272 g) mina (571 g); mina, talentum Mącz (21): Iż ták Pánu wtem wieren był Funtem Drugiem Funt vrobił RejKup bb7; Mącz 102c, 221d; RejPos 317.

W połączeniu z liczebnikiem głównym (7): przywiedziono mu iednego ktory mu był dłużen dzieſięć tyſięcy funtow [talenta] Leop Matth 18/24 [przekład tego samego tekstu RejPos 246]; Stat illi res centum talentis, Stoyi go rzecz ſto funtów/ to yeſt koſztuye płáći ſto funtów. Mącz 417b, 323a, 438d, 479c; RejPos 246.

W przen (9): FalZioł +2; tákowy kaźń ſrogą záſluży/ ktory poruczonym funtem álbo dobrem nye ſſáſuye KromRozm II p3; Chce Pan by s tego funtu wylicżono było/ Gdzye źle a gdzye pocżćiwie co ſie obroćiło. RejWiz 162, A5, 81; RejPos 133v, 317; RejZwierc 40v, 69v.
b. Ciężarek, odważnik o wadze funta; libra, pondus Mącz (2): Więc go doſyć y w dworſtwie/ doſyć y w powadze/ Vmie wſzytko zmiarkowáć/ by funtem ná wadze. RejZwierz 71; Mącz 309b.
c. W funkcji przysłówka: »funtem« [cum comp] = nieco, trochę (2): Bo iáko ſie wyráźiſz/ s ſwoiey powinnośći/Iuż lżeyſzy funtem będzyeſz/ ná káżdey zacnośći. RejZwierz 111v; PaxLiz D2v.
2. Prawdopodobnie błędnie zamiast uncja (2):

W połączeniu z liczebnikiem głównym (2): Pondo, Gwicht od xij. funtuw Murm 194 [idem: funtow] BartBydg 119.

Synonimy: 1. libra; a. grzywna; α. talent.

WG