[zaloguj się]
[pdf]

GROT (31) sb m

o jasne.

Fleksja
sg pl
N grot groty
G grotu, grota
A grot groty
I grot(e)m groty
L grotach

sg N grot (11). ◊ G grotu (2) BielSpr, ModrzBaz, grota (2) CzechEp, WyprPl. ◊ A grot (2). ◊ I grot(e)m (2). ◊ pl N groty (4). ◊ A groty (5). ◊ I groty (2). ◊ L grotach (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Ostre zakończenie strzały lub broni kłującej; cuspis (hastae praeacutae), spiculum (hastae) Mącz, Cn; ferrum Modrz; acumen Cn (17): Broń ich ieſt trzćiná długa miąſza/ w kthorey ná końcu grot oſtry BielKron 456; Tricuspis, Troyáki hart/ Grot o trzech końcách. Mącz 75d, 75d, 391c, 408a, b; zwano ie Haſtati, bo miewáli drzewcá z groty żeláznemi ná ſześći ſtop BielSpr 14, 61v, 69, 74; KochMon 31; ModrzBaz 111; KochFr 45; Ieſcze podobno drzéwcá trzebá żołniérſkiégo. /—/ Ieſt ſám/ ále nie długié/ y bez grotá ktemu. WyprPl B2.

grot od czego (1): á oracze y teras wyorywáią ná tym vroćiſczu [...] vłomki Izábel/ groty od drzew y włoczni StryjKron 355.

grot u czego (1): Spiculum [...], Grot v drzew żołnierskich yáko też ſtrzał y bełtów kuſznych. Mącz 408b.

grot na czym (1): Cuspis, Harty álbo Groty ná drzewie. Mącz 75d.

Szereg: »hart albo grot« (1): Mącz 75d cf grot na czym.
2. Sztuka broni kłującej albo strzała; quiris BartBydg (10): Quiris, groth, drzewcze BartBydg 128b; KromRozm I A4; Nie vſtráſzą mię groty ku mnie złożoné.KochPs 5; KochEpit A3; Obróćili ſwé groty nád ludzkie nádźieie/ Nie ná pogány/ ále ná ſwé dobrodźieie KochProp 7; mogłby Krol Iego M. roſkazáć/ poſtáráć ſię o rzemieśniká dobrego/ ktory [...] będźie vſtáwicżnie robił ármáturę/ [...] iáko zbroie/ káráceny/ ruśnice/ groty/ ſzáble/ y inſze potrzeby woienne GrabPospR L.
W przen (4): Kliny nieprzytępione/ y Grot ná tę hártowną zbroię pewnie nie ołowiány. CzechRozm 129.
Wyrażenie: peryfr. »srebrny grot« = pieniądze służące przekupstwu (1): Wieſz tho Pan Bog my dziś ludzie Krześćijáńſcy iáko ią [sprawiedliwością] ſzáfuiemy. Ale zda mi ſie kto dziś záłoży ná gruſzt ſrebrnym grotem/ iż ſnádnie tę tarcż przebije/ y gońcá zbodzie. RejZwierc 56.
Szeregi: »grot i pancerz« (1): gdyż wiemy iż też ſprzećiwnicy náſzy nie ſpią/ á vſtáwicżnie ſzoruią przećiwko nam ty groty y thy páncerze ſwoie. RejAp 74.

»grot i zbroja« (1): ktorzy gromią ſprzećiwniki iego głoſmi ſrogiemi Prorockiemi/ Apoſtolſkimi/ y tymi zbroiámi á ſrogiemi groty ie bodą RejAp 102v.

3. n-pers (4): gdym ſię mu przez páná Doktorá Grotá y inſze/ ná rozmowę [...] ofiárował CzechEp 326.
Zestawienia (3): Ian Groth Biſkup. BielKron 373v marg, L1114; Grot z Iánczowic Máłogoſtſki SarnStat 992.

Synonimy: 1. hart, koniec, kończystość, ostrze.

KW