[zaloguj się]
[pdf]

GUBERNATOR (26) sb m

e jasne; -å- (21), -a- (3); -a- MurzNT, WierKróc; -å-: -a- StryjKron (6 : 1); o jasne.

Fleksja
sg pl
N gubernåtor
G gubernåtora gubernåtor(o)w
A gubernåtora gubernåtory
I gubernåtorem gubernåtory

sg N gubernåtor (2). ◊ G gubernåtora (1). ◊ A gubernåtora (4). ◊ I gubernåtorem (13); -em (1), -(e)m (12). ◊ pl G gubernåtor(o)w (4). ◊ A gubernåtory (1). ◊ I gubernåtory (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w; poza tym XVII w. w innym znaczeniu.

Rządzący krajem w imieniu lub w zastępstwie władcy, namiestnik [gubernator ‒ dzierżawca BartBydg; ‒ pan, sprawca, starosta Mącz 150b; – sternik, sprawca Calep; rządca, rządziciel, sprawca; sternik ‒ gubernator Cn] (26): Bálduinus widząc ſwe cięſzkie choroby/ vdzyáłał Gubernatorem kroleſtwá zyęciá ſwego Gwidoná BielKron 179v; w Dálmácyey ią [królową] náleźli w mieśćie Iáderze/ ktora ſie w tym zápárłá rzecżą mowiąc: iż iey [królewny Edwigi] nie poſlę ieſli iey Gubernatorem nie będzye Zygmunt źieć. BielKron 379, 234, 304, 327v [2 r.], 378, 379; WierKróc A3; BiałKaz K4; Ale Pánowie Koronni/ niechcieli go mieć Wielkim Xiędzem Litewſkim/ tylko Gubernatorem/ áby ták ſnádniey Wielkie Xięſtwo Litewſkie do Korony Połſkiey przyłączyli. StryjKron 592, 472 [2 r.], 592; ActReg 183.

W połączeniu z nazwą kraju [czego (7), w czym (1)] (8): woznemu kazał wołatz iżby ſie wſſytcy przed nim [Józefem] kłanyali á wiedzieli go bytz gubernatorem wſſytkiego Eiptu HistJóz B2v; MurzNT 166 marg; ále iż chory był/ przeto Ráymundus Grábiá Trypolitáńſki opiekę przyiął/ y był Gubernatorem kroleſtwá Ierozolimſkiego. BielKron 179; Ludwig krol Węgierſki y Polſki ná środ poſtu poſłał do Polſki [...] po Dobká s Kurozwąk Káſztelaná Krákowſkiego/ y po Sendywoiá s Szubiná Woiewodę Káliſkiego y Stároſtę Krákowſkiego/ ktore Gubernatory w Polſce vcżynił. BielKron 377v, 377v, 379v; StryjKron 472, 687.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy kraju (1): Potym Petriło máiąc pomoc od Ianá Huniádá/ Gubernatorá Węgierſkiego/ wygnał Romaná StryjKron 612.

Szeregi: »gubernator, to jest sprawca« (1): Przydan ieſt ku krolowi/ dla iego młodych lat/ Gubernator/ to ieſt ſprawcá/ pan Krákowſki Iáſzko z Melſztyná BielKron 373v.

»starosta abo gubernator« (1): gdy Cyrenius Syrią ſprawowáł (marg) był ſtaroſtą abo gubernatorem ſyrjiéj (—) MurzNT Luc 2/2.

W przen (1): Pátrzayże ieſzeże/ co ten twoy dobrotliwy Pan [...] vcżynić racżył/ będąc Pánem á Krolem/ będąc vſthawcą á zwirzchnim gubernatorem wſzytkich ſpraw niebá y zyemie [...] dopusćił ſie nieść onym powinowáthym ſwoim/ do koſciołá RejPos 57.

Synonimy: administrator, namiestnik, porucznik, rzędziciel, rządźca, sprawca, starosta.

KW