[zaloguj się]
[pdf]

HIJACYNT (35) sb m

hijacynt (22), jacynkt (5), hijacynkt (3), jacyntus (2), hijacenkt (1), jacynt (1), hijacyntus (1); hijacynt BibRadz (15), BudBib (3), SkarŻyw, JanNKar; jacynkt HistAl, LatHar; hijacynkt Mącz (2), RejAp; jacynt WujNT; hijacyntus KlonŻal; hijacynt: hijacenkt Leop (2 : 1); jacynkt : jacyntus FalZioł (1 : 1), BielKron (2 : 1).

a jasne (w tym 3 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N hijacynt jacynkty
G hijacyntu, Jacynkta hijacynt(o)w
D Hijacyntowi
A hijacynt
I hijacynt(e)m
inne sg N (lat.) - Jacintus; sg V (lat.) - hijacynte

sg N hijacynt (7). ◊ G hijacyntu (13), Jacynkta (1). ◊ D Hijacyntowi (1). ◊ A hijacynt (3). ◊ I hijacynt(e)m (3). ◊ pl N jacynkty (1). ◊ G hijacynt(o)w (3). ◊ (lat.) sg N Jacintus (2). ◊ V hijacynte (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. bot. Hyacinthus L. (Rost Sł); roślina cebulkowa z rodziny liliowatych; hyacinthus, vaccinium Mącz, Cn [Vaccinium, flos qui alias Hyacinthus dicitur ‒ brunatny fijołek Mącz 471d; hyacynthus ‒ fijałka jesienna Calep; marcowy kwiat, jacynt – hyacinthus Cn] (2): Hyacinthus, nomen floris, Hyácinkt/ Szarłatny/ fiołkowy kwiát którym fárbuyą. Latine vaccinium Mącz 159d; Hyacinthe żáłośniey niż pierwey zákwitay KlonŻal A3v.
2. min. Hyacinthus (Rost); drogi kamień, odmiana minerału cyrkonu o barwie czerwonawożółtej; hyacinthus Mącz, Vulg, PolAnt, Cn [est etiam hyacinthus gemmae nomen, colorem habens amethysto gemmae non absimilem, sed tamen dilutiorem Calep] (9): A IAcinctow ſą thrzy oſoby/ ktore maią iednakie moczy. Ty kamienie żyły ciała cżłowiecżego [...] poſilaią FalZioł IV 54b, 54b; iedenaſthy/ Hiácenkt Leop Apoc 21/20; BibRadz 1.Mach 4/23; tablice Płánet złote/ wſłoniową kością przeſadzáne/ ná iedney był Iupiter ná kámieniu Iácynktu BielKron 122v; Hyacinthus etiam, Perłá álbo kámień drogi tego ymienia Hyacynkt. Mącz 159d; RejAp [183]; A fundámenty muru miáſtá/ ozdobione wſzelákim kámienim drogim. [...] iedennaſty [fundament] Iácynt WujNT Apoc 21/20.

W połączeniu szeregowym (1): ieſli bárzo drogi kámień naydzie nie dadzą go od ſiebie wynieść/ chybá podleyſze/ iáko Száfiry/ Rubiny/ Amátyſty/ Topáziony/ Iácynkty/ Smárágdy/ y wiele innych. BielKron 268v.

3. Tkanina jedwabna koloru hiacyntu lub z niej sporządzona szata kapłana w Starym Zakonie: ciemnoczerwonego z odcieniem fioletu lub czerwonawożółtego, purpura fioletowa [jacynt; modra farba ‒ hyacinthus lapis Cn] (21): HistAl C2; Oni kupcy twoi zrozlicżną kupią/ z Sztukámi Hiácintu [involucris hyacinthi]/ y odmiennych máśći/ y koſztownych towárow Leop Ez 27/24; Hyacint to ieſt modry iedwab. BudBib 379a marg.

W połączeniach szeregowych (14): Nábiorą złotá/ Hiácyntu [aurum et hyacinthum]/ ſzárłatu/ iedwabiu czerwonego/ lnu ćienkiego. BibRadz Ex 28/5; Spráwił też y Zaſłonę z Hiácyntu z ſzárłatu/ z iedwabiu/ y z ſubtylnego lnu [velum ex hyacintho et purpura, cocco, et bysso] BibRadz 2.Par 3/14, Ex 28/6, 8, 15, 35/6, 23, 39/1, 2, 3, 5, 8, Eccli 45/11; A ták poſli mi teraz cżłowieká zmyſlnego coby vmiał robić ná złoćie y ná śrebrze/ ná miedźi/ ná żelezie y na ſzarłaćie/ iedwabiem y Hiácyntem [ad faciendum in auro, et argento, et in aere, et in ferro, et in purpura, et coccino, et hyacintho] BudBib 2.Par 2/7.

Szeregi: »hijacynt i pawłoka« (1): Hiácinth y Páwłoká [hyacinthus et purpura] z wyſpow Eliſá/ ſtháły ſie przykryćiem twoim. Leop Ez 27/7.

»hijacynt i purpura« (1): Z tego wſzytkiego vrobić kazał Moyżeſz Infułę z złotą blachą/ [...] Suknią świętą ze złotá Hiácyntu y Purpury vdziáną y vſzytą SkarŻyw 491.

»hijacynt i szarłat« (1): hyacint y ſzarłat [hyacinthus et purpura] odzienie ich BudBib Ier 10/9.

a. Nici tkaniny o kolorze hijacyntu (1): A v podołká ſzáty oney poczynili gałki ná kſztałt pomágránatow/ z hiácyntu [ex hyacintho]/ z ſzárłathu/ z iedwabiu czerwonego y ze lnu kręconego. BibRadz Ex 39/24.
4. n-pers (3): BielKron 153; Prothá y Iácynktá męcżennikow. LatHar ++5.
Zestawienie (1): Iego M. Panv Hyacintowi Mlodzieiowskiemv z Mlodzieiowic, [...] Ian Iánuſzowſki, ſłużby ſwé powolné w Miłośćiwą łáſkę pilnie záleca. JanNKar A2.

Synonimy: 1. »brunatny fijołek«, »fijałka jesienna«.

Cf HIJACYNTYNA, [JACYNEK]

KN