[zaloguj się]
[pdf]

HUMERAŁ (24) sb m

e jasne, a pochylone.

Fleksja
sg pl
N humeråł humeråły
G humeråłu humeråł(o)w
A humeråł humeråły
I humeråł(e)m
L humeråle humerål(e)ch

sg N humeråł (6). ◊ G humeråłu (2). ◊ A humeråł (2). ◊ I humeråł(e)m (1). ◊ L humeråle (1). ◊ pl N humeråły (2). ◊ G humeråł(o)w (3). ◊ A humeråły (6). ◊ L humerål(e)ch (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Wierzchnia szata liturgiczna kapłanów żydowskich; humerale Vulg; pectoralis, superhumerale PolAnt [humerale – kaplerz, obojczyk Mącz 159c] (14): I nátychmiaſt offiárował Aaroná y ſyny iego. A gdy ie omył/ odział Biſkupá w koſſulę lniáną/ á opáſałgo páſem/ á ná to oblokł go w ſuknią z iedwabiu modrego/ á ná wierzch Humerał włożył [et desuper humerale imposuit]/ kthory sćiągnąwſſy páſem przyſthoſował ku Pekthoráłowi Leop Lev 8/7; Ná rámionach tego Humerału będą dwá kámieniá w złoto wſadzone BielKron 34, 34 [2 r.]; BiałKat 151.
Szereg: »efod to jest humerał« (1): tylko był Abiátár ſyn Achimelechow kápłan vciekł do Dawidá wzyąwſzy s ſobą ſzátę kápłáńſką Ephod/ to ieſt Humerał/ ktorą był ieſzcże Moiżeſz vdzyáłał BielKron 66v.
a. Jeden z dwóch naramienników, które tworzą spięte z sobą na ramionach końce dwóch części efodu, przedniego i tylnego [w pl] (8): A v niego [u efodu] będą dwá humerały przyſzyte do kráiu po obudwu ſtron [Duae scapulae iunctae erunt ei ad duas extremitates eius]/ zápináiąc ſie ſpołu. BibRadz Ex 28/7; A ony [kamienie] wpráwili po obu ſtron Efodu w humeralech [super humeris superhumeralis]/ áby były pámiątką Synom Izráelſkiem BibRadz Ex 39/7; Potym drugie końce obu łáncuſzkow/ záwlekli do onych dwu haczkow/ ktore byli przypráwili ná wierzchu humerałow v Efodu [qui in superhumeralis angulis eminebant]. BibRadz Ex 39/18, Ex 28/12, 25, 27, 39/4.
Szereg: »humerał albo naramnik« (1): Ná tey ſzácie ma być druga ſzátá zwirzchu krotka nád koláná (zową Ephod) [...] máiąc ná pierſiach otwor ná ſzerz y ná dłuż ná dłoń gránowity (zowiemy to dziś Humerał álbo narámnik) BielKron 34.
2. W liturgii Kościoła rzymskokatolickiego biała chusta, którą kapłan przykrywa ramiona a czasem głowę przed włożeniem ornatu; capital, linteum Cn (7): Co ſię dotycże vbiorow/ ktorych przy Mſzey ś. vżywáią/ Humerał/ ktory od kłádźienia ná głowę Amiktem po Láćinie niektorzy zowią/ znácży one chuſty/ ktoremi ocży Páńſkie w domu Káiphaſzowym záwięzowano. LatHar 80.

W połączeniach szeregowych (6): Ktoſz wam ty Kryſtuſy wymyſlił? To ieſt/ Ty Ornaty/ Kápy/ Stuły/ Humerały/ Rokiety/ Dalmátyki/ Alby/ Komże/ Dálmucye? KrowObr 106v, 106, 107, 109; StryjWjaz Cv; LatHar 78.

3. W wojsku starożytnych Rzymian: krótki płaszcz żołnierski dla okrycia ramion; humerale Calep, Cn (1): Humerale, Humerorum tegumentum, [...] Humerał. Calep 491b.
4. Płachta do okrywania zwłok, całun (1): amiculum capitale, humerale, humeral BartBydg 10b.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Humerale. Vmbler. Humerał. Mymer1 8.

Synonimy: 1. efod; a. naramiennik, naramnik, przyramek; 2. amikt.

BZ