1. Niewielki, zwykle soczysty owoc różnych krzewów i roślin; uva Mymer¹, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; acinum, acinus Murm, Cn; bacca, bumamma (uva) Mącz, Cn; bumastos (uva) Calep, Cn; bumammia Cn (184): Uva, d[icitu]r illud totum cum racemis et acinis, humore et succo plena, yagoda BartBydg 174b; Widzýałem przed ſobą matzice ſktorey wvraſtały trzy latoroſli ktore po kwiecyu myały dozrałe iagody [uvas maturescere Vulg Gen 40/10] HistJóz A4; Też napal popiolu z iądrek ktore bywaią w iagodach FalZioł I 156a; Iagody, iako Ią wiſnie cżarne/ trzeſnie białe/ ieżiny/ niedzwiedziny/ ſzweſtki/ przed iedzeniem innych rzecży maią być iedzone FalZioł V 64, I 31b, 85b, 114a, 155a, II Ic (10); GlabGad I6v; Nocy thedy przyſzłey widział weſnie Alexander/ iż trzymał w ręku iagodę/ á porzućiwſzy ná ziemię tárł ią ſwemi nogámi áż ſniey wino wytłocżył. HistAl B8v, B8v; KrowObr 88; RejWiz 4, 34v; FIgowe drzewo piękne/ wyſoko ná ſkále/ Málowáli/ á iágod iuż ná nim o mále. RejZwierz 116v; BibRadz Lev 19/10, Deut 23/24, 2.Esdr 13/15, Ez 18/2; [książęta Izraelscy] wzyęli s tám tego mieyſcá owocu figow/ iábłek poma granata/ pálmową gáłąś y z iágody odcięli [absciderunt palmitem cum uva sua Vulg Num 13/24] BielKron 40; Nie bierzcie lichwy od bliźniego ſwego/ ále gdy wnidzyeſz do iego winnice/ iedz iágody iego coć ſie chce [comede uvas quantum tibi placuerit Vulg Deut 23/24]/ iedno dáley nie wynoś BielKron 44, 6 [2 r.], 15 [5 r.], I6v, 18v, 153, 453v; Botrus vel Botrys, Racemus, Grono cáłe yagód/ á zwłaſzcza winá. Mącz 26c; Decerpere uvam, Zebráć/ Rwáć yágody. Mącz 39c; Fert uvas acerbas et ingustabiles, Rodźy yágody bárzo gorskie ku yedzeniu nie godne. Mącz 150c; Myrthus, Drzewo we włoſzech dobrze ſmáczne yágody rodzące z których wino czinią. Mącz 240b; Rubus caninus, Głóg ná ktorym czerwone yágody roſtą. Mącz 359, 2c [2 r.], 22c, 27b, 28a [2 r.], 52d (31); SarnUzn G8v; Wyćiśni ſok z korzenia przeſtępowego/ poki mu iágody nieroſną/ álbo niżli doſtáią SienLek 80; Skępiec iáko głog co drapie przy drodze/ Iágody twárde á Kozá gi głodze. RejZwierc 217, 74v, 105v, 232v; BudBib 2.Esdr 13/15, Cant 2/15, I 414b marg; BudNT Luc 6/44; ModrzBaz 53v; SkarŻyw 59, 80, 88 [2 r.], 117 [2 r.], 224, 497 [2 r.]; KochTr 14; KochPieś 14; Calep 142b, 345b; GosłCast 9; Nieſtety mnie/ ná złym czás tráfił/ na ieśień/ w ktorey iágody iuż pozbierano/ á rzadko ſię co náleść może: iáko gruſzki po otrzęśieniu y kłoſy po żniwie. SkarKaz )(3.

W porównaniach (13): gdy komu wyroſcie w zadku Emoroides, że będzie iakoby iagoda wielką cżarna/ y cżaſem więtſzy: zową to Morij. FalZioł V 107v, I 6b, 106c, V 108v; GlabGad B5; RejWiz 4; Iáko iágody ná puſſcżey nálazłem Iſráelá [Quasi uvas in deserto inveni Israel]: iákoby pierwſſe iábłká drzewá Figowego w wierzchu iego/ widziałem oyce ich Leop Os 9/10; OrzRozm H2; wſpaniła poſtáwá/ wywieſzone herby/ wſzytkoć to Ią iáko iágody ná głogu/ chociay ſie pięknie cżyrwienieią/ ále ſmáku w nich żadnego nie máſz RejZwierc 52v, 217; iáko z wielu źiarnek ieden chleb cżynią/ á z wielu iágod iedno wino zlewáią: ták z wiela oſob wiernych ludźi iedność Kośćiołá Bożego/ to ieſt Ciáłá Chriſtuſowego ieſt złożona. WujJud 258; BudBib Os 9/10; KlonWor 57.

W połączeniu z nazwą jagody wyrażoną przymiotnikiem (53), lub rzeczownikiem (7); jagoda + przydawka (30), przydawka + jagoda (21) [w tym: jagody bobkowe (2), brzoskiniowe, bzowe (4), czyrnice (2), głogowe, jałowcowe (7), jemiele (jemiołowe) (3), jeżynowe (jeżynne, ostrożynowe, jeżyny) (4), labruska, mandragory, morwy, muszkatellowe, palmowe (2), psinkowe (2), śliwne, winne (27), żorawin (żorawinowe) (2)] (60): Mespilium. eyn meſpel Yemyele yágody. Murm 110, 110 [2 r.]; Vua. weynber. winna iagoda. Mymer¹ 20; BartBydg 4b, 36b, 90, 128b; Też ieſt dobre na dychawiczę to lekarſtwo/ vwarzywſzy iagody Iałowczowe/ s figami/ z lakriciią w winie á oczukrowawſzy day pić poranu. FalZioł I 68b; Suche iagody żorawinowe zaciſkaią żywoth/ áthak biegunkę zaſtanawiaią. FalZioł I 85c; Wezmi ſkleniczę [...] á włoż w nię iagod Winnych nie dozrzałych, poł funta/ ſoli ocżkowatey poł funtha FalZioł II 18c; Tedy ſok wyciſniony z iagod pſinkowych z rożanym oleykiem zmieſzany: ma być tam w maciczę bawełnę w tym rozmocżiwſzy: puſzcżany. FalZioł V 28v; Wezmi Ieżyn iagod cżyſcie vzrzałych á nie zgniłych/ wyżmi z nich wodę/ á przyley do niey wina [...] ten trunek poſila ſercze y żołądek FalZioł V 68; Też powidła z iagod cżyrnicz/ ſą oſobne na to. FalZioł V 86, I 67d, 85c, IV 2c, V 68v, 90v [2 r.], 91; KrowObr 88; Izaſz może bráćia moi mili Figá iágody winne rodźić? álbo winny korzeń figi [Nunquid potest [...] ficus uvas facere, aut vitis ficus]? Leop Iac 3/12, Eccli 50/16; nálazł tám Kozyeł iágody zową Lábruſká/ iadł ie y vpił ſie imi BielKron 6; Rzekłá Rachel/ niechay ſpi s tobą tę noc zá ty iágody Mándrágori. BielKron 15; Pálmowe iágody. BielKron 40; [w Kalekucie] Nabiáłu wſzelkiego doſyć máią y owocow wſzelkich/ thákież iágod winnych kthore zowiemy rozynki. BielKron 453v, L1112; Laurus, Laurowe álbo bobkowe drzewo. Bacca lauri, Iagody bobkowe. Mącz 186a; Morum, Iágody morwy. Mącz 233b; Passum, Słódkie picie z winnych grón dobrze ná słońcu vſmażonych/ álbo z muskatellowych yágod/ Muſzkátellá. Mącz 283a; Morum rubi, Yezynne yágody. Mącz 359b, 2c, 26c, 28b, 98b, 154c (12); Weźmi iágód álbo powidł bzowych/ y węgla ſoſnowégo/ álbo lipowégo/ vtárſzy to weſpoł/ wleyże w to winá SienLek 149v, 7v, 97, 123v, 124v [2 r.], 149; RejPos 186v; A Noe báwił ſię robotą około roley y wynálaſł iágody winne/ y wſzcżepił winnicę SkarŻyw 271, 454; Cornum ‒ Iagodi głogowe. Calep 261b, 17b, 892b, 1126a, 1146b [2 r.]; GostGosp 132; WujNT Luc 6/44, lac 3/12; [Iagody ſliwne mało thucżą cżłowieka/ zwłaſzcza białe trudnieyſze ſą ku ſtrawieniu a żołądkowi ſzkodzą Cresc 1549 387, 391 (Linde).]

W charakterystycznych połączeniach: jagody (obe)rwać (2), (po)zbierać (8), rodzić (rodzący) (9); narwać jagod; jagody cierpniące, czyrwone (4), dostałe (3), dozrałe, drobne, miękkie, niedojrzałe (2), niedoszłe, piękne, słodkie, smaczne, śliczne, twarde (2), wielkie (5); grono jagod.

2. Część twarzy, policzek; mala Murm, Mymer¹, BartBydg, Mącz, Cn; gena Murm, Mącz, Cn; maxilla Murm, BartBydg, Mącz (31): Iagody yey nyepuczolouate albo tluſte any uyſchle ale czudne byale a rumyone wbaruye yako mleko a roza PatKaz III 121; Mala Das wang Yágoda Gena idem, Maxilla idem. Murm 53; Mymer¹ 22v; BartBydg 85b, 87b; FalZioł V 13v; A zaż łzy wdowy na iágody [ad maxillam] nie płyną/ á wołánie iey ná tego ktory ie wywodzi? Abowiem z iágody wſtępuią aż do niebá Leop Eccli 35/18-19; Maxilla, Policzek/ czeluść. Idem quod Mala vel Gena, Iágodá w twarzi. Mącz 212a, 143b, 147a, 205a; Kiedy ſye Lice niemocnego bárzo zmięni á wyſchnie/ a iágody ſye wypną/ złe ieſt známię SienLek 22; BudBib Is 50/6, Eccli 35/16[18]; Nie ſprzećiwiay ſie złemu: ále ieſliby ćię kto policżkował w práwą twą iágodę/ obroćże mu y drugą [qui te percutit in maxillam, praebe et alteram Vulg Luc 6/29]. CzechRozm 247; SkarŻyw 13, 160, 291, 440; Nie przypráwna rumiáność/ gdy ſye vkázuie/ Przez iéy wdźięczné iágody: kogóż nie zhołduie? PudłFr 70; GrabowSet L; GosłCast 56, 74; PaxLiz D2v; ZbylPrzyg B2.

3. anatom. Języczek, zakończenie podniebienia miękkiego (1):

4. lek. Wrzód w gardle (1): Te^go [małża] ſkorupa, ſpalona zmodem [!] goij w gardle iagodę ktorą zową cżopek/ y theż ine wrzody kthore ſie cżynią w gardle. FalZioł IV 38b.