1. Wprowadza pytanie o sposób lub stopień: jak, w jaki sposób, jak bardzo; quomodo Vulg, PolAnt, Modrz (104):

2. Wprowadza pytanie retoryczne wyrażające zdziwienie, niedowierzanie, wątpliwość, przekonanie o niemożliwości (lub konieczności) czegoś: jak to być może, dlaczego; quomodo Vulg, PolAnt, Modrz; an, qua ratione, qui Modrz; cur PolAnt [w tym: a jakoż (280), i jakoż (24)] (701): Oćiec pry corkę miłował [...] Poniewoli corkę zgwałćił. Ona tego żáłowáłá/ Płácżąc oycu wymawiáłá Iákożeś ſie Bogá nie bał: Iżeś to zemną vdziáłáł BierEz Hv, Kv, P4; OpecŻyw 63v, 95v, 96, 106v, 175v, [192]v; PatKaz II 81; HistJóz A3, D2v; Kto żywota ſwego ktory iedyny ieſt ſprauić nie może, iakoż ma ludzi wiele ſprawować. BielŻyw 84, 4, 44, 48, 160; GlabGad A5, N4v; gdy polſkiego piſma nie wſzytci ludzie poſpolici vmieią. iakoż tedy to może być od inſzych ludzi poſtronnych cżytano. MiechGlab ktv, 62; WróbŻołt 10/2, 136/4; RejPs 23v, 96v, 113v, 153 [2 r.], 203v; RejRozpr D2, D3v; (did) Zephira freſuie Potifa. (–) Toć mnię dzywno miły panie Iakoż ći y głowy ſtanie Iże to możeſz wyćirpieć Y iakoż cie za chłopa mieć RejJóz H7v, B6, D6v, E8v, H5, Mv, Nv; Iakoż ya ſnimi z rownaċ mąm Iam vboſtwo/ znych każdy Pan RejKup v6v, m3v, aa6; HistAl K3; KromRozm I G, H4; MurzHist N; MurzNT Matth 12/11, 22/43, 45, Mar 8/21, Luc 20/44 (13); KromRozm II q4v; KromRozm III G8, H5, K5, N7; Diar 66, 67; DiarDop 101, 111; Yákoż tedy ten może być pożytecżny ludzyom/ á ktorem ſpoſobem może co komu dobrego vcżynić/ álbo wcżem powolnosć y potrzebę ſwą ofiárowáć á wyrządzić/ kthory w kącye [...] ſie báwi GliczKsiąż K5, D5v, Q; Rozdał yeſt vbogim wſſytko s ſwey hoynośći/ Iákże nye ma wyecżnye trwáć w ſpráwyedliwośći LubPs Z5v, O6v, dd6; Ieſli mnieyſzey rzetzy bronićie/ iákoſz thedy więtſzey bronić niemaćie. KrowObr 199v, 13, 88v [2 r.], 99v, 187v, 198, 222v; RejWiz 70v, 155v, 171v, 172, 182v, 191v (15); Leop Deut 18/21, 1.Reg 16/2, Eccli 28/3, 49/13, Is 19/11 (23); RejZwierz 10, 34v, 139v; BibRadz Deut 18/21, 2.Esdr 2/3, Iob 21/4, Prov 20/24, Eccle 7/25 (22); OrzRozm B, N3v; BielKron 45, 214, 298; A ſpleśniáłą Biblią ſtrzygą w kąćie mole. A iákóż vczyć máią/ nie vmieiąc ſámi KochZg A3v; OrzQuin F; SarnUzn D4 [2 r.], E5; RejAp 2, 8, 9 [2 r.], 16v, 18 (32); á widząc że niemáią [...] ſwiátłá żadnego/ á przedſię grá á ſwar/ idzie ſwą drogą/ pocżnie ſie dziwowáć/ y mowi. A iákoż wdy v diabłá omacmie kárty widzieć możecie. GórnDworz T2v; HistRzym 4v, 94; O wſzechmogący náſz miły Pánie/ iákoż ſie tu ciebie záprzeć/ iákoż tu od ciebie odſtąpić/ iákoż cie thu opuśćić/ gdyż nam tho iáwnie á iáſnie opowiedaſz RejPos 266v, 16v [2 r.], 19, 20, 27, 28v (115); RejPosWiecz² 92v, 93v; BiałKat 11, 73v, 158v, 276, 283v; BielSat C2v; KuczbKat 1, 265, 395 [2 r.]; A w tych roſkoſzach/ á w tym błogoſłáwieńſtwie/ y iákoż mu ſie ma zdáć krotki żywot iego? RejZwierc 156v, 9v, 32v [2 r.], 38, 39, 46 (61); BielSpr c2; WujJud 11, 58, 69, 76v, 101v (15); WujJudConf 56v; RejPosWstaw [21³], [41²], [41³], [143⁴]; rzekł krol do Bárzilláiá/ty poydzieſz zemną [...] Y rzekł Bárzillai do krolá/ ták mi wiele lat iáko żywę/ á iákoż poydę z krolem do Ieruzalimá? BudBib 2.Reg 19/34, k. b4 [2 r.], Iob 21/34, Ier 2/23, 4.Esdr 7/9, Tob 5/2, Eccli 49/13, Bar 5/55; BiałKaz E2v, F3; BudNT c, Matth 12/26, Ioann 8/23 [ = 33], 9/19, 14/5, 9, k. GG3; CzechRozm 24, 32v, 51, 85v, 101v (19); Bo á iákoż niemoc twoiá vzdrowi iego niemoc? Iáko myśl twoiá niezdrowa/ do zdrowia iy przywiedźie? ModrzBaz 68, 19v, 39v, 48v, 54v, 70v (11); SkarJedn 5, 14, 15, 95, 339 (7); KochOdpr Bv; SkarŻyw A3v [2 r.], 40, 92, 172, 188 (10); MWilkHist H3; StryjKron 125; Ieſliże ſię nie zwierzał/ iákoż ie znáć mogli? A gdy nie mogli/ przecżże ná nie vtyſkował? CzechEp 141, 19, 40, 61, 84, 115 (23); NiemObr 33, 61, 72, 79, 119 (7); KochFr 73; Ieſliś tedy iedney pánienki przekonáć nie mógł: iákoż ſię teraz śmieſz kuſić o tákie miáſto ReszPrz 7, 96; WerGośc 241; BielSjem 4; Ale iákóż nie ſkoczyć dla miłégo człeká? By też ſobie vſczérbić którym rokiem wieká. PudłFr 58; ArtKanc Q11, S7v; BielRozm 18, 28; A ieſli dom/ ieſłi ćiáło/ ieſłi duſzá potrżebuie rżądu/ iákoż nie więcey potrżebuie go Rzeczpoſp:? GórnRozm K, C3, E3, F, I3, K; Iakoſz kazeſz chwalic zakrwawionem ſertzem Pana nielaſkawego PaprUp H4v, C, C2 [2 r.], H3, Iv, K2; Iákoż mu niemam oddáć kiedym mu ślubował? ZawJeft 33; Phil Q; GórnTroas 4, 59; Iákożći nie dziękowáć/ żeś był ták ćierpliwy/ [...] O iákoż wdźięcżnym nie być/ żeś ſłuchał me prośby GrabowSet S4, L2, N4v, S4; OrzJan 67, 113; LatHar [+9], 197, 204, 326, 578, 694; Mnie w śieroctwie zoſtáwić tym nie żáłowáły. Iákoſz tu nie nárzekáć y rzewno nie płákáć/ Iáko nie lámentowáć/ y ćięſzko nie wzdycháć? KołakCath B3, B4v kust; Ieſli to rzeczono krolowi/ iákoż dáleko więcey ma być innym mowiono? WujNT 204, Matth 12/26, 22/43, 45, 23/33, 26/54 (73); Proſzę iáko ma być rozumiano ono mieyſce: [...] Śiedḿ kroć ná dźień vpada ſpráwiedliwy? bo ieſli ieſt ſpráwiedliwy/ iáko grzeſzy? á ieſli grzeſzy iákoż ieſt ſpráwiedliwy? WysKaz 16, 16, 17, 33, 36; SarnStat 1299; SiebRozmyśl [M2]; PowodPr kt, 5, 30, 43, 44 [2 r.], 74, 75; SkarKaz 40b, 41b, 84b, 160b, 209b [2 r.] (18); GosłCast 27, 33, 71, 72; PaxLiz Dv; Izali nie drożſzy ludźie niż bydło? á iákoż ie do rządzenia nieumieiętnym y nieroſtropnym poruczáć mamy? Wielkie to rzemioſło/ ludźie rządźić: á iákoż ie vmieć ma ten/ ktory ſię go nie vczył? SkarKazSej 662b; Ieſli tedy herezye zgodę w Rzeczypoſp: y iedność y miłość pſuią: á iákoż ſzkodliwe Rzeczypoſp: nie ſą? SkarKazSej 684b, 658b, 659b [2 r.], 662b, 666a, 670a (19); SapEpit A4v; A choć chciáłá zatáić w ſobie tey niewoli/ (Ale iákoż nie ſtękáć gdy co kogo boli?) Wſzakoż przedſię iey ſioſtrá wrychle obacżyłá/ Iże do Eneaſzá ſwe ſerce ſkłoniłá. PudłDydo A3; ZbylPrzyg A4v, B.

3. W funkcji wykrzyknikowej, podkreśla stopien nasilenia; quanto, quo modo Vulg, PolAnt; quam Vulg (91): Idąc záśię wielmi lutał. Iákożem ia ſzalony był/ Iżem śię o nierownie kuśił BierEz R4v, O2; O ſynácżku móy mily/ ij komus ty tzo zlégo vdzialál/ iż cie tak niewinnégo ij ieſſcże maluſkiégó przeſladuią. O gorze mnie ſmutné matce/ iakożcie potym przeſladowatz będą. OpecŻyw 28v, 20v, 48; PatKaz II 20, 62 [2 r.], 63; RejKup bb8v; Gdźie więc światłość która w tobie/ ćięmnośćią ieſt tato ćięmność iakóſz wielką ieſt? MurzNT Matth 6/22, Luc 15/17; O yákoż miłoſyerny ten lutośćiwy Pan/ Ktory nye vkwápliwym ku gnyewu chce być znan LubPs X4v, F4v, H2v, T, X6, cc, ee; KrowObr 98v; Podzyękował mu wſtawſzy nadobnemi ſłowy/ O iákoż to wdzyęcżna rzecż s tey pocżćiwey głowy. Cżegom ſie tu náſłuchał RejWiz 22, 83; Boć głos narzekániá rzewniwego ſſlyſſan ieſt z Sionu. Iákożeſmy bárzo ſpuſtoſſeni/ y okrutnie zelżeni? Leop Ier 9/19, Ps 65/3, Ier 22/23, Ez 26/17; RejZwierz 130v; BibRadz Iob 6/25, Ps 67/36, Thren 4/1, Mar 4/40; GrzegRóżn F4; HistRzym 19v, 20; RejPos 136, 152, 205, 227, 234v (10); Mocny Boże/ iákóż ich wielé powſtáło / Iákóż ſye ich przećiw mnie śiłá zebráło KochPs 5; KochTr 5; O Dáremne ſwieckie vćieſzenie/ iákoż ty przeminieſz w rychłośći ArtKanc S10v, S12; ActReg 12; GrabowSet G3v; LatHar 268; Iákoż trudno/ ći co máią pieniądze/ wnidą do kroleſtwá Bożego! WujNT Luc 18/24, 12/24, Matth 6/23, 7/14, 12/12, Mar 4/40 (10); WysKaz 4, 13, 25, 45; O móy namilſzy Pánie / iákóżem ſie ia tu vkocháłá/ w rozlicznośći rozmáitych potraw/ á tyś dla mnie pił ták przykrą żółć ná krzyżu. SiebRozmyśl E; ZbylPrzyg A2v.

Połączenie: »jakoż to« (23): OpecŻyw 99; PatKaz II 31; WróbŻołt iiv; (did) Ruben żałuie czo ſie ſtało (‒) Ach iakoż to nam przydzie/ pſiną ocży żakryć Gdy będźiem na ſrogi płacż oycza ſwego patrzyć RejJóz B2v; MurzHist Hv; GliczKsiąż M7v; LubPs E2v; KrowObr 119v; RejWiz 180; Leop *A3v; SarnUzn F5, H5v; RejAp 7v; O wſzechmogący á dziwny Boże iákoż tho tobie bárzo łácno vcżynić s proſthatká [!] Doktorá/ z niewierniká wiernego RejPos 283v, 19v, 213v, 223v, 234v; ArtKanc E19; LatHar 103, 381, 452; WysKaz 4.

1. Wprowadza wypowiedzenie porównawcze okolicznikowe sposobu lub stopnia (21): aby glowa a kark yeden kazdy ſznych ſzobye opatrzil plechem a Bernyenyem yakoz kto naliepiey mocz a vmyeozy bandzyę MetrKor 26/62, 38/287; BielŻyw 152; Y pocżęli mowić inſzemi ięzyki/ iákoż iuż on Dych [!] ſwięty dawał wymawiáć im [prout Spiritus Sanctus dabat eloqui illis Vulg Aet 2/4] RejPos 140v; BiałKaz H4; Chwałá Oycu niebieſkiemu/ [...] Iákoż byłá od wiecżnośći/ bądźże ná wieki w rádośći ArtKanc G13.

Połączenia: »jakoż ... tak(że) (a. takież, tako)« (10): BierEz N3; FalZioł III 23b; iakoż tedy za męża ſwego radaby gardło ważyła dobra żona, tak teże zła radaby richley ſwego męża vmorzyła BielŻyw 53, 48; Ten iákoż ſie z młodu okazał plugáwym/ tákże y ná ſtárość ſmrodem był BielKron 168, 8, 139, 175, 301v; PowodPr 53.

»tak jakoż, takież ... jakoż« (3 : 1): pan waſz mnie łotrem nazwał, á przeto wam tak iakoż na łotra przyſłuſze vcżynić ia chcę BielŻyw 151; LibLeg 7/105; Podpirayże ſobie o nim nádzyeie twoiey tym ſwiętym Apoſtołem iego: iż on ná cię tákież záwoła przez Ducha s. iákoż vſtáwicżnie woła ná káżdego przez ſwięte piſmá ſwoie RejPos 121, 31.

2. Wprowadza wypowiedzenie okolicznikowe czasowe uprzednie: odkąd, skoro; ex quo Vulg (27): A iákoż ſie był zámierzył/ Nie bacżąc w bánię vderzył BierEz Q3; OpecŻyw 11, 41; RejRozpr G4, I3; Pleśniwy ſie też ſkurcżył y śierść ná nim wſtáłá/ Iákoż tá márna ſiecżká dzyuráwa náſtáłá. RejWiz 92; Leop Luc 7/45; BibRadz Gen 16/3; BielKron 235; StryjKron 400; WerGośc 224; WujNT Luc 7/45, s. 221 marg.

Połączenia: »jakoż ... tak(że) (a. takoż)« (13): GliczKsiąż M5; RejWiz 115v; BielKron 116; GórnDworz Mv; Bo iákożem młodym Krolem pocżął być/ thákem wnetki w ſmutku wſtąpił. HistRzym 26v, 10; BielSat B4v, C4; á kofel ſmierdzący iákoż wcżorá vſiadł podle niego/ tákże też ieſzcże podle niego leży. RejZwierc 24; KochFr 69; BielRozm 15, 21; GórnTroas 12.

»odtąd jakoż« (1): piſálichmy do was w vtrapieniu y burzliwośći á náiadżdżce Ktore przypadáły ná nas tych lath/ od tąd iákoż odſtąpił Iazon od źiemie ſwiętey Leop 2.Mach 1/7.

3. W połączeniu: »jakoż to« wraz z rzeczownikiem lub przymiotnikiem tworzy określenie porównawcze: tak jak; quasi Mącz (15): LibLeg 4/26v; Niegdy niemoczni ten obycżay mieli, lekarzow poſłuchać á im poddani być [...] Teraz lepak niemocni im roſkazuią, á lekarzowie iakoż to poddani ich ſłuchałą BielŻyw 139; Mącz 421c; SarnUzn G4; Bráćia miła/ przygárnićie ſie ku brzegu/ [...] ábyśćie nieiáko vćieſzenie mieli iákoż to y ini zbożni ludzie. HistRzym 22.

1. Wprowadza wypowiedzenie rozwijające lub przystawione: a, i, a to, co; quomodo, siquidem Vulg; quemadmodum Modrz; ut JanStat (609): LibLeg 10/97v, 11/156v, 173v; nie jest żadnem prawem stanowiono, aby o tym abo o onym naprzod na sejmiech miało być radzono, jedno o tym, co potrzebniejszego jest. Jakoż nie jest teraz nic potrzebniejszego nad opatrzenie granic Diar 24, 89; Abowiem miałaliby być ta forma RP, która i do tego czasu jeszcze jest ‒ jakoż P. Boże uchować racz, aby się odmienić miała ‒ tedy sjemy bywać muszą DiarDop 113; GliczKsiąż D7v; Leop 1.Cor 8/5; RejFig Cc6; Piſał też do nas on wſzetęcżny Skánderbecżek/ ábych ich wiárę przyiął/ záſłużyłby od Bogá karánie iákoż tego nieuydzie. BielKron 255; GórnDworz B, N6, R3, Vv, Ee3; kto będzye cżedł/ niech ſie domyſla/ iákoż ſie podobno ſnádnie domyſlić może/ á bliſko iż ták będzye/ a iż ſie o tym ty proroctwá ſciągáią. RejPos 260, 9, 177v; RejZwierc 40v, 50v, 80v, 86v, 126v; CzechRozm 8v, 16v, 50; PaprPan G3; ModrzBaz 28; SkarŻyw 411; Bo kto tego nie cżyni (iákoż ich wiele nie cżyni) ſynem Bożym być żadną miárą nie może CzechEp 16, 54, 85; CzechEpPOrz **v; NiemObr 51; GórnRozm Gv, L3v; y powiedaia/ ze Decreta Sacroſancta bic maia/ ieſli ſa dobre pozitecne áktemu ſprawiedliwe/ godne bi tego beli/ ieſli ynatzei (yakoſz ſa zle y ſkodliwe) zatarte bic maia. PaprUp L; ActReg 79, 117, 118; WujNT 1.Cor 8/5, 2.Petr 1/3; SarnStat 245, 538 [idem] 938, 1060 [idem] 1189, 1064 [idem] 1193; KlonKrGum Av.

Połączenia: »jakoż to« (7): GlabGad A2; Dybiąc ćicho z zegárkiem/ á wiernie mu życży/ Aby kroki pomylił/ iákoż to nie minie/ A przytrefi ſie to więc cżáſem y w godzinie. RejWiz 189; CzechRozm 123v; StryjKron 572; CzechEp 4. Cf »tak jakoż to«.

»tak jakoż to« (2): MetrKor 26/62; Powyeſſ ze thak yako był Czeſarz obyeczal napolya ſzvego yednego poſlacz a nam theſz tho oznaymycz ze zadny nyebyl. Thak yakoſſ tho thy dobrze vyeſſ y naczoſſ thy dlugo od naſſ czyekal LibLeg 7/103.

2. Wskazuje na stosunek łączny wypowiedzeń współrzędnie złożonych lub nawiązanych albo składników zdania pojedynczego: i, także; prout, quemadmodum, sicut et JanStat (47): Diar 88; OrzList gv; ſtaráiąc ſię iákobychmy namniey od ſzcżyrośći prawdy nie odſtąpili/ iákoż tę nádźieię mamy żechmy thego zá łáſką Bożą doſzli BibRadz *5; RejPos 206v; CzechEp 242; iż ſie częſtokroć tráfia ſądóm Ziemſkim nie bywáć [...] á ták vmyśliliſmy poſtánowić/ iákóż poſtánawiamy: áby w kożdey Ziemi [...] ſądy Ziemſkié czterzykroć do roku były odpráwowáné. SarnStat 915, 288, 85 [idem] 93.

Połączenia: »jakoż i« (38): LibLeg 11/86; lecż iż ſię to nie wſzędy záchowáć mogło/ tedy ſię to nie pilnośćią tych co przepiſowáli ſtáło / iákoż y w druku trudno ſię było vſtrzedz żeby ſię iákie obłądzenie ſtáć nie miáło BibRadz *5v; [myślistwo] krothochwilá ieſt práwie páńſka/ y przyſtoyna cżłowiekowi dworſkiemu/ iákoż y ſtárzy oni wieldzi ludzie [...] bárzo ſie tym paráli. GórnDworz E3v; RejPos 9v; Czy ten lepiej radzi, Co doma zostac każe? Jakoż i ja tobie Toż radzę, abyś śmierci nie przyspieszył sobie. KochMon 34; WujJudConf 220v, 226; RejPosRozpr c; CzechRozm 50v, 190v, 254; CzechEp 125, 204, 311, 426; GórnRozm H4v, I2v, L3v; KochWr 40; PaprUp Lv; ActReg 7, 44, 45, 51, 107; GrabowSet F2v, X3v; WujNT 374, 461; tákeſmy ſie w téy mierze przed wſzyſtkiémi ſtany oboygá narodu iáwnie deklárowáli/ iákóż y teraz Liſtem tym náſzym dekláruiemy SarnStat 1001, 13 [idem] 164, 573, 778, 952, 1042, 1089. Cf »takież i... jakoż i«.

»takież i ... jakoż i« (1): ze boſpodar moy chcze zwaſcham mczą dobri pokoy y prziyaczyalſthwo thakyeſch y ſkrolyem mlodem yakoſch y zwaſcham mczam. LibLeg 11/162v.

3. Wskazuje na stosunek wynikowy wypowiedzeń współrzędnych lub nawiązanych: przeto, więc; prout, quemadmodum JanStat (61): O daleko to bylo szluſznyey dacz tą laſką nyeuynnego począczya ſwey myley matcze/ ſktorą boſtwo ſwe złączyl/ yakoſz dal przenayczyſtſze począczye PatKaz II 73; LibLeg 7/31v, 10/150, 11/157, 160v, 173; ConPiotr 34; Bo my dobrze znamy powinność swą, iż nam przystoi ku WM a nie WM ku nam chodzić [...] Znamy też wezwanie WM, iż każdej uczciwości od nas jesteście godni. Jakuż nic by nam ciężko nie było ku WM przyść. Diar 39, 89; GliczKsiąż D6; RejPos 57v, 347; BudBib bv; CzechRozm 250; Záwſzeć Bog cnotliwego ma ná pilney piecży/ Iákoż tym [Broniewskim] podług myſli idą wſzytki rzecży PaprPan E3, H3, Aa; KarnNap C4v; poſłał do Papieżá proſząc/ áby korony nie dawał do Litwy/ iákoż Papież [...] Witołdowi o koronę ſię więcey ſtáráć zákazał StryjKron 562, 365; ZapKościer 1582/33; CzechEp 138, 306; CzechEpPOrz *2v; PudłFr 67; GórnRozm B3, Lv; ActReg 11, 41, 65, 105, 111, 116; GrabowSet V2v; My Zygmunt Auguſt [...] chćieliſmy wſzem wobec oznaymić: iákóż oznáymuiemy/ y káżdému komu należy wiádomość tego czynimy SarnStat 1014, 12, 13, 88, 389, 403 (22); SiebRozmyśl K4; GrabPospR N3v.

Połączenie: »jakoż przeto« (1): A gdy teſz ná nie przyidźie vtrapienie ábo walká/ tedy ſię kápłani rádzą ſámi z ſobą gdzieby ſię vćiec z báłwány ſwemi. Iákoſz przeto nie może być zrozumiano/ iżeć oni nie ſą bogowie/ gdyſz cżáſu walki y nędze ſobie pomoc nie mogą. BudBib Bar 5/48.

4. Wskazuje na stosunek przeciwstawny wypowiedzeń współrzędnych lub nawiązanych: a, ale (24): OpecŻyw 169v; A tak im ſubtilnieyſze ciało tim duſzy bywa powolnieyſze, gdyż ona w nim ſprawy ſwe wſzitkie wolniey j doſtatecżniey może cżynić. Iákoż zaſię to ieſt rzecż pewna, iż ludzie grubego przyrodzenia, bywaią proſci, á rozumu też grube^go. GlabGad A2, L7v; Ayeſly kthorzi bily ſpaniſthw naſich yakoſch thego pewnye nyewyeſch, thedi nyebily yedno yakye lotroſthwo a Thvlacze LibLeg 11/136, 136v; Widziſz yáko vżywam cyęſſkośći nyemáłey/ Záſſedłem w błędne drogi w rozlicżne przygody [...] Iákoż kyedym cye widzyał w twym ſwyętym koſcyele [...] Skąd mi wyelkich rádośći w duſſy przybywáło. LubPs Pv; BielKron 223v; RejAp 48v; RejPos 262v; CzechRozm 175; Bo niech by ták było/ (iákoż przed Bogiem/ ktory wie ſkrytośći ſerc/ nie ieſt.) żem ia/ y z bráćią moią/ ieſt Heretykiem CzechEp 17, 198, 293, 312, 315; WerGośc 209, 210, 259; żebyśćie rżądy zlećili/ ábo kilkiem/ ábo iednemu/ iakoż podobnoby lepiey iednemu GórnRozm K3v, M4; PaprUp L3v; ActReg 166; Byſmy oſobnych y poiedynkowych doległośći nie mieli/ iákoż ie ma káżdy: ſámá teſkność do Chryſtuſá [...] trapićby nas bárzo mogłá. SkarKaz 550a, 382b.

5. Wprowadza wypowiedzenie podrzędne okolicznikowe przyczynowe lub nawiązane wypowiedzenie wyjaśniające, uzasadniające: bo, dlatego że, jako że; iuxta quod, sicut Vulg; prout, velut JanStat; quomodo PolAnt; ut Modrz [w tym: w postpozycji (103), w interpozycji (12), w antepozycji (7)] (123): MetrKor 26/62, 38/321; BierRaj 19; IAkoż wſzythko ziele w wſem [!] ſlożeniu dla ſuey wodnoſci [...] niechęć cżyni y wzburzenie w żołądku/ [...] Thegoż korzenia wodka [...] gdy ią pije: wodnocielnoſć [...] ſcieńcza FalZioł II 5b, *7; LibLeg 11/141, 171v, 174; KromRozm I F2; A wszakoż folgując zdrowiu JKM jeśliże już o co inego namawiać się nie macie, jakuż już czasu niestawa, raczcie KJM żegnać. Diar 83, 81; GliczKsiąż A4; Ktemu Woyt winy bierze/ á nikt inny: iákoż wedle práwá Woytowi przynależą/ nie komu innemu GroicPorz d3v, B4v, C2v, a2; poſtronni narodowie/ ięzyk (á podobno y dowćip) Polſki ná máłey piecży máią/ iákoż też z łáſki bożey nie bárzo ſie ieſt cżym chłubić/ gdyż nie dbálſzych ludzi nie máſz iáko Polaoy RejWiz A4v, A8, 139; RejZwierz A3, 49v, 82; BibRadz I 136b marg, Thren 4/2; BielKron 341, 431; OrzQuin L4v; gdy ty cżáſy przydą/ iákoż y záwżdy przychodzą s ſpráwiedliwey á nieomylney pomſty iego dla odpłáty twoiey. RejAp 109, 30v, 137v; GórnDworz E4, G2v, G3, G6 [2 r.], G8 (16); RejPos 28v, 135v, 279, 301; RejZwierc A3v, 72v, 97, 113, 196v, 201 v; Ale ieſli ſą źli niektorzy/ iákoſz muśi być kąkol miedzy pſzenicą/ tedyć nie wſzyſcy takowi. WujJud 242; RejPosRozpr b3v; BudBib A3v; HistHel B2, B3v; BiałKaz K2; PaprPan Q2, X2v, Ff; KarnNap C3; SkarJedn 136; ModrzBaz 40; SkarŻyw A4, 117; CzechEp *3v, 274; WerGośc 209; to coś inego ieſt niż Wolność. Iákoż by tu byłá prawdźiwa Wolność/ nie potrzebowaliby celnieyſzy ludźie w Polſcze ták wiele páchołkow GórnRozm A4v, B4v, E2, H4v, I3; PaprUp B; ActReg 125, 149, 174, 184; Nie day mi ginąć: iákoż wzgárdźiſzli ty/ Będę iáko proch/ od wichrow vbity. GrabowSet I2, G2; LatHar +7v; WujNT Act 2/24, Philipp 1/7; zá czáſem/ á kto wié/ może podobno bydź co więcéy: ieſliż zawiſné fata nie zayźrzą. Iákóż prawdę mówiąc/ nie ná tym ſtánąć miáło. JanNKar A4v; Ktemu/ że ieſt po Polſku przełożony/ bez ſałſzu (Iákóż da pan Bóg vmyſlnie nicem nie zmylił) A Polakom ięzykiem Polſkim naprzyſtoyniey ieſt w téy mierze philozophowáć. SarnStat *4, 29 [idem] 501, 83, 96, 148, 882 (10); PowodPr 81; Bo gdy ſię więc zetrzećie á gdyć ſię powinie/ Nogá iákoś [! lege: jakoż] ſię w tey grze rozno ſzcżeśćie chynie. Tedy ćię nie derlatká ále chłop obáli CzahTr I3v.

Połączenia: »jakoż ... tak« (2): RejAp 91; iákóż frymárku [...] wśi od Stároſtwá Káliſkiégo zá wśi w Mázowſzu/ który iáko przedtym nie był/ y Rewizya ſie około niego żadna nie dźiałá/ ták go też ápprobowác nie możemy/ áni chcemy. SarnStat 92.

»jakoż to« (20): LibLeg 10/66, 11/174; KromRozm III P2, Q3v; Diar 40 [2 r.]; DiarDop 110; GliczKsiąż P6; SeklPieś 6v; Quippe rationis redditive adverbium, Bo/ yákoſz to/ dla tego. Mącz 343a, 103c; kto ſie we Włoſzcżyznie kocha/ niechay zbytnie krothką ſukienkę [...] zárzući/ á imie ſie czo nayucżćiwiey [...] chodzić: iákoż to ták Vſarzowi/ iáko y Włochowi przyſtoi. GórnDworz L7; RejPos 133, 193v, 257v; A też záſię/ iákoż to inácżey nie może być bo wſzędy ſą ludzie/ gdzye vyrzyſz ſproſne á brzydkie ſpráwy y obycżáie ludzkie/ ábyś ſie imi vmiał káráć RejZwierc 23v; CzechRozm 62; GórnRozm Ev; SarnStat 989; KlonWor 16.

6. Wprowadza wypowiedzenie podrzędne przydawkowe; quod Vulg (5): Acz moie vſtawi mayą Ktemu dzywną Laſkę znaią. Iakos ſtego Laczno winicz Kto gim niemogl doſyċ czynicz. RejKup b5.

Połączenia: »od (a. wedle) czasu, jakoż« (3): OpecŻyw 29; Bo od onego cżáſu iákżem tu przynieſioná/ Aż do dniá dziſieyſzego duſzá ma záſmuconá. LubPs hh5v; Leop Ier 44/18.

»tym obyczajem, jakoż« (1): y wybrał im Teofraſta tym obycżaiem, iakoż wyſzey to ſtoi piſano w żywocie Ariſtoteleſowym BielŻyw 107.

7. Wprowadza wypowiedzenie podrzędne dopełnieniowe: że (1): Oznaymvyemi y dawami wam przyaczielowy naschemv znacz przes ten nasch lyſth. yakosz tich przeſlich a mynelich czaſſow pyſal do nas [...] Sędzia Zamkv naschego Oczakowſkie^go opowiadayacz o barzo wielkych ſzkodach LibLeg 11/62v.

1. Uwydatniająca, że coś się dzieje lub działo od dawna: jeszcze, aż [zawsze przy wyrażeniu przyimkowym] (21): Ale to prawda iż Szłowaci iakoż od potopu w ziemi im oddzieloney mieſzkaią. MiechGlab 51; bo y ziemiá iuż długo trwa iákoż od záłożenia twego. RejPs 182; BibRadz Os 12/9; ktorey [obrony] dawno Polſká vżywáłá/ iákoż ná Pruſkiey woynie OrzRozm V; Usque a Romulo, Yákoſz od czáſu Romuluſowego. Mącz 509b; obierzmy miedzy ſobą iednego s tych bráciey ktorzy tu ſą poſpołu z námi/ iákoż od ziáwienia Ianá s. áż do dziſieyſzych cżáſow. RejPos 289v, 18v, 31, 49v, 62, 108v; RejZwierc 10; WujJud 7v.

Połączenie: »jeszcze jakoż, jakoż jeszcze« (5 : 1): a ieſzcze iákoż od młodośći we wſzech cnothách ćwicżony [qui a puero exercuerat omnia virtutis propria] BibRadz 2.Mach 15/12; RejAp 84v, 102; RejPos 18v, 271v, 307.

»jakoż od wieka ... tak, tak jakoż od wieka« (1 : 1): iż Pan dla cżłowieká/ Niebo y zyemię ſtworzył ták iákoż od wieká. RejWiz 52v, 171v.

2. Ograniczająca (w wypowiedzenia zaprzeczonym) (3): Podobnoś nie polował/ iákoż w mięſopuſty. RejZwierz 139v; Tego też roku było Słonecżne Eklipſis [...] ſpodziwienim wielkim/ y ſtráchem gdyż ſie tego nieprzygadzáło ſwiátu/ iákoż zá Kárłá wielkiego dáley niż ſiedm ſet lat. BielKron 222, 91.