[zaloguj się]
[pdf]

JARY (22) ai

a jasne.

Fleksja
sg
mN fN nNjar(e)
G Gjar(e)j Gjar(e)go
D D Djar(e)mu
Ajary Ajarą Ajaré
I Ijarą Ijar(e)m
pl
D jar(e)m
A subst jar(e)

sg m A jary (5). ◊ f G jar(e)j (1). ◊ A jarą (1). ◊ I jarą (1). ◊ n N jar(e) (1). ◊ G jar(e)go (4). ◊ D jar(e)mu(1). ◊ A jaré (3); -é (2), -(e) (1). ◊ I jar(e)m (1). ◊ pl D jar(e)m (1). ◊ A subst jar(e) (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Tegoroczny, zebrany w roku zasiania; wiosenny; hornotinus, hornus, sitanius, trimestris Cn (17): Wziąc ruty iarey: wyciſnąć z niey ſok. FalZioł V 24v; [a w ciepłych ſtronach tedy ſieią [miesiąca września] len ktori zową iari Cresc 1549 694–695 (Linde).]
Wyrażenia: [»jara marchew«: Może też być ſiana y ſrzod lata około S. Iana. á będzie gotowa na Ieſień ktorą zową Iara marchew. Cresc 1549 283 (Linde).]

»nasienie jare« (2): Item/ młoćbá ná Wioſnę/ ná naśienie iáre. GostGosp 164, 108.

[»reż jara«: Thedy [w marcu] sieią żyta lubo zboże iare/ iako owies/ ięcżmień/ grochy/ boby/ pſzenicę też y reż iarą Cresc 1549, 689 (Linde).]

»zasiewki jare« (1): Zaśiewki ták dworſkie iáko chłopſki e przeiecháć/ á iáre tákże też ná Wioſnę GostGosp 74.

»jare zboże« [szyk 1 : 1] (2): GostGosp 68; ná krupy iárego zbożá połowicę tákiey miáry [...] toby z iedney włoki nie ćięſzko przyſzło dáć GrabPospR M3v.

»jare żyto« ‒ sitanion Calep [szyk 3 : 3] (6): ZapWar 1530 nr 2431; Wſiałem tám ná ogrodzie kęs iárego żytá. RejFig Cc4; A w téy chorobie warz mu żyto iáré w wodźie SienLek 183v, 166v; Calep 985a; ZapKościer 1588/79.

Szereg: »(ni) jare, (ni, i) ozim(i)e« [szyk 2 : 1] (3): Thako ſzią tha burza rozwyn na bori na laſfi na pvſthe dzyądziny na jezyora na Blotha gdzieby nykomv nyezaſkodzila ny yaremv ny ozymyemv LibMal 1544/89, 1544/89; ZapKościer 1533/79.
a. O polu obsiewanym wiosną (3): vendiderunt sulcum estivalem agri alias jary ZapMaz II Ł 1/53; vendidit sulcum agri dictum jary ZapMaz II Ł 1/120, 1/120.
2. Jasny, biały; czysty, klarowny; przedni (4):
Wyrażenia: »chleb jary« (1): ty Páni/ co w dźieży trzy miáry Kwáśiſz: chcąc ábyś z niey miáłá chleb iáry GrabowSet O2.

»mąka jara« (2): á z oną wodą rozmąciſz mąkę iarą tak iſz vcżyniſz plaſtr przycżyniwſzy oliwy FalZioł I 37c; SienLek 54.

[»woda jara«: Też gdi vwárzyſz korzeń ozanki w wodzie á oną wodą rozmąciſz wodę iárą ták iż vcżiniſz plaſtr [...] tedi ten plastr przykłáday ná mieiſcá ktoreby czuinoſci nie miáły/ [...] ná tho pomaga SpiczZioł 26a (Linde).]

»jary wosk« (1): potym roſpuść iáry woſk/ z oliwą á plaſtry s niego czyń SienLek 135v.

3. Bystry, rwący, wezbrany w czasie wiosny (1):
Wyrażenie: »potok jary« (1): gdy mowić pocznie/ſłowá z vſt iemu płyną: potokom onym iárem podobny/ ktorzy gdy ná iarz zbiorą/ płoty łamią/ bydłá/ domy/ kłody/ y łomy/ co ſye náwinie/ precz do morzá z ſobą nioſą OrzRozm Q4.

Synonimy: 1. latosi, letni, wiosenny; 3. bystry, prędki, wartki.

Cf [JARKI], JARNY, JARZANY, JARZĘCY, JARZNY

LW