[zaloguj się]
[pdf]

JURGIELT (72) sb m

jurgielt (38), jurgelt (28), jorgielt (3), urgielt (2), [jargelt, hurgelt], jurgielt a. jurgelt (1); jurgielt LibLeg,GliczKsiąż (2), BielKron (6), GórnDworz, RejPos (6), RejZwierc (2), KochMRot, ActReg (5), PowodPr, VotSzl; jurgelt OrzRozm (3), StryjKron, GrabPospR (2); urgielt MycPrz (2); jurgielt : jurgelt OrzQuin (1 : 12), Mącz (5 :5), SarnStat (3 : 5); jurgielt:jorgielt KrowObr (1 : 1); jurgielt: jurgelt : jorgielt PaprUp (1 : 1 : 2); jurgielt a. jurgeltSarnStat.

e jasne; jorgielt z tekstów nie oznaczających ó; w jargelt a jasne.

Fleksja
sg pl
N jurgielty
G jurgieltu jurgieltów
A jurgielt jurgielty
I jurgielt(e)m jurgielty, jurgieltami
L jurgieltach, jurg.

sg G jurgieltu (6). ◊ A jurgielt (24). ◊ I jurgielt(e)m (5). ◊ pl N jurgielty (3). ◊ G jurgieltów (10); -ów (7), -(o)w (3). ◊ A jurgielty (17). ◊ I jurgielty (4) OrzQuin (2), GórnDworz, SarnStat, jurgieltami (1) PowodPr. ◊ L jurgieltach (1), skrót: jurg. (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Stałe uposażenie, dochód, żołd, wynagrodzenie, zapłata; stipendium Mącz, Cn; annona, annuum salarium Cn (72): GliczKsiąż N4; Niechay kxięgi będą piſáne/ y wezwáne liber vitae/ iáko wiele Iorgieltu kożdego roku przybywa? KrowObr 236, 102v; OrzRozm H; [papież] lud ná ten cżás kazał roſpuśćić/ á Rotmiſtrzom przypowiedział ſłużbę ná drugi rok/ y wſzytkim z iurgieltem. BielKron 223v; [król] poſłał Iurgielt Thátárom Przekopſkim według vmowy BielKron 410v; Authorati milites, Zołnierze którzi y yurgieltem y prziſięgą ſie komu obowiązáli Mącz 20c; A verbo privo, Privatus stipendio, Pozbáwión mytá/ to yeſt odyęto mu żółd/ yurgielt. Mącz 322d, 20c; który Iurgelt/ Syn iego/ á dobrodźiéy móy miłośćiwy [...] iśćić mnie raczy kożdy nowy rok OrzQuin G4v, G4 [3 r.], G4 marg [2 r.], G4v [2 r.], H; Rownie iákoby zły ſługá kthory ni w cżyni nie pilen powinnośći ſwoiey/ á przedſię ſie mocno będzye vpominał iurgieltow ſwoich. RejPos 25 1v, 263; KochMRot B3v; PaprUp I2v, Kv; ActReg 61, 64, 69, 132; SarnStat 97 [2 r.], 1309; [Soldata [...] Hurgelth Cervus F40 321; Soldata [...] Iárgelt Cervus F58 321.]

jurgielt z czego (1): BielKron 246v cf »jurgielt postąpić«.

jurgielt za co (1): Temu Ariſtoteleſowi [...] myał á vmyſlił dáć yurgyelt zá prácę GliczKsiąż N7v.

jurgielt na czym (2): Potym ſie parał około krolá [...] ktory mu też był iſcie miłośćiwym pánem/ y dał mu był iurgielt ná Chełmſkim mycie RejZwierc Aaa; SarnStat 97.

W połączeniach szeregowych (8): ieſzcże ktemu bierzeſz rozmáite dáry/ rozmáite vpominki/ á wielkie iurgielthy od niego RejPos 74v, 74v [2 r.]; Arendi, Frymárki, Nádánia, Fundácię, Dániny y Donácie, Káduki y Wákáncie, Nullo iure, Expectátywy, Iurgielty, Wykupná. SarnStat 320, 97; Nuż iurgelty ludźi ſłużebnych/ Suchedni/ Mytá/ náymowánie poſług ná cżas GrabPospR L3v, L4v; PowrodP 39.

Zwroty: »jurgielt brać« [szyk zmienny] (4): kápturem Krolowi groźićie/ z opcemi Krolmi ſkłády miewaćie/ á od nich Iurgelty bierzećie: nákoniec nam nowym Krolem groźićie. OrzRozm Cv; OrzQuin Y4; RejPos 74v [2 r.].

»da(wa)ć jurgielt« = stipendium statuere Mącz [szyk zmienny] (16): LibLeg 11/14; GliczKsiąż N7v; OrzRozm G4v; Miał mu Krol dáwáć Iurgielt każdy rok zá trzydzyeśći tyſiąc złotych kożuchow y ſukná BielKron 400v, 408v [2 r.]; Mącz 412c; OrzQuin G3 [2 r.]; RejZwierc Aaa [2 r.]; MycPrz I Cv, C3v; Przyiſiagl bi tam bel ztich kazdi przećiwko bogu bi mu bel diabel dal pieniedzi iakoz dawano też* niektorem znatzne Iurgielti PaprUp 12; SarnStat 97, 392.

»jurgielt [komu] naznaczyć« (2): PaprUp L2; y ktemu Iurgielt mu náznáczył 4000. Rhińſkich czérwonych złotych, każdy licząc po 28. groſ SarnStat 1141.

»jurgielt postąpić« (3): BielKron 246v; Mym zdaniem nie wielkaby to rzecz postąpic ten Iurgielt atym chęc iego patriae nostrae obstringere ActReg 69; VotSzl E2v.

»jurgelt przypowiedzieć« (1): Stipendium decernere, Iurgelt przipowiedzieć. Mącz 48d.

»wypowiedzieć [komu] jurgielt« (1): Exauthorare, Wypowiedzieć komu iurgielt/ też wypuśćić z slubu/ álbo/ z przirzeczenia. Mącz 20c.

Wyrażenia: »doroczny jurgielt« (1): ſkąd bylibychmy ku przyięćiu żołnierzá y ku rátunku Rzeczypoſp: ſpoſobnieyſzy/ á zwłaſzczá gdybychmy záwſze mieli pewne Rotmiſtrze w Koronie/ by im też mierne doroczne iurgielty ná to poſtąpić. VotSzl E2v.

»hojny jurgielt« (1): rozmáitych rzemięſnikow [...] hoynym Iurgeltem náiętych z Greciey s ſobą do Kijowá przywiodł. StryjKron 140.

»wielkie, znaczne jurgielty« = ditia et opulentia stipendia Mącz (3 : 1): Mącz 90a; Ten tedy táki Biſkup/ [...] miał záwżdy około ſiebie zacne/ vcżone/ y dzielne ludzi/ ná co koſztu/ áni ſtáránia nie litował/gárnąc thákie ku tobie y wielkimi iurgielty wzywáiąc GórnDworz B7v; RejPos 74v; PaprUp 12.

Szeregi: »jurgielt albo myto« [szyk 1 : 1] (2): Stipendii spem propinquam facere, Dáć komu dobrą nádźieyę w rychle Iurgelt álbo myto otrzimáć. Mącz 326c, 116c.

»jurgelt albo najem« (1): Zle tedy á fáłſzywie mnie té Iurgelty/ álbo té naymy/ Kácérzowie zádawáią OrzQuin G4.

»onery i jurgelty« (1): Lecz iż ten ſkarb/ dobrá y prowentá onerámi y iurgelty ſą śćiśnioné: przetóż onych ná przyſzłym piérwſzym Séymie cognicyą mamy vczynić SarnStat 97.

»jurgielt a zapłata (a. płat)« (2): Authoro, Obowięzáć ſobie kogo/ albo/ záchowániem/ albo/ yurgieltem á płatem yakim ſobie kogo powynnym vczinić. Mącz 20e; RejPos 176.

[W przen [za co]: tácy obżerey/ ták być ſercá zákámiáłégo nie mogą/ áby názáiutrz [...] ſrodze melánkoliczéć niemieli/ á z téy melankoliéy krwie ſkáżá/ żołądká/ wątroby/ ſercá/ głowy oſłabienié/ y ból: czemu? iurgielt to pewny zá grzéch OczkoPrzymiot 31 (Linde).]

Synonimy: myto, płat, zapłata, żołd.

JW