Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KLIJOWATOŚĆ

Następne hasło: [KLIJOWNY] »

KLIJOWATY (44) ai

klijowaty (38), klejowaty (ó); klijowaty FalZioł (22), GlabGad (4), RejWiz, BielKron, Mącz (5), SienLek (3), Oczko, KlonWor; klejowaty Calep (6).

o oraz a jasne; tekst nie oznacza é.

comp klijowatszy (1).

Fleksja

sg
m	N	klijowaty	f	N	klijowatå, klijowat(a)	n	N	klijowat(e)
	G			G	klijowatéj, klijowatszéj		G
	A	klijowaty		A	klijowatą		A

pl
N	subst	klijowat(e)
G		klijowatych
A	subst	klijowat(e)
I	f	klijowat(e)mi

sg m N klijowaty (7). ◊ A klijowaty (1). ◊ f N klijowatå (6), klijowat(a) (5). ◊ G klijowatéj, klijowatszéj (6); -éj (1), -(e)j (5). ◊ A klijowatą (4). ◊ n N klijowat(e) (3). ◊ pl N subst klijowat(e) (2). ◊ G klijowatych (2). ◊ A subst klijowat(e) (7). ◊ I f klijowat(e)mi (1).

Składnia comp: klijowatszy niż co (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „klij”
- 1. Od znacz. ‘gęsta, lepka substancja’ (42)
  - a. Mający konsysteneję kleju, śluzu lub galarety (28)
  - b. Lepki w dotyku, posiadający własciwości sklejania (11)
    - α. O ziemi i kopalinach (4)
    - β. Lepki od brudu (1)
  - c. Oślizgły, pokryty śluzem (3)
- 2. Od znacz. ᾽ciekły, gęsty surowiec kopalny’ (2)

Przymiotnik od „klij”:

1. Od znacz. ‘gęsta, lepka substancja’ (42):

a. Mający konsysteneję kleju, śluzu lub galarety; viscosus Mącz (28): á to naſienie troſzkę przethłukſzi ma być namocżono przez kielko godzin w wodzie tak długo iſz s ſiebie puſci klijowatą wilkoſć. FalZioł I 112a; gdy będzie ten ſok w głuche vcho wpuſzcżony/ pewnie otwiera ſluch/ kthori pochodzi dla zatkania niecżyſtoſci klijowatych. FalZioł V 79v, *4f, I 32d, 123d, 135d, IV 55d, V 78v; RejWiz 117v; Mącz 499c; SienLek 6; Lentor ‒ Kleiowatą wilgotnoſc. Calep 591b.

W charakterystycznych połączeniach: klijowata karmia, materyja (2), nieczystość (4), rzecz, wilkość (wilgotność) (9).

Wyrażenia: »flegma klijowata« [szyk 4 : 2] (6): ábo wiem ten ſirop cżyni łaczne odbywanie flegmy ſpiekłey klijowatey z ropą zmieſzaney. FalZioł I 7d, III 4a, V 4, 8v, 10v, 81v.

»klijowaty jako lep« (1): thak iż gdy roſkąſiſz/ tedy wilkoſć klijowatha iako lep s niego wychodzi FalZioł I 106c.

»lipkość klijowata« (1): na tim liſciu ieſt lipkoſć klijowata obphicie FalZioł III 2a.

Szeregi: »(gruby a) flegmisty, (a) klijowaty« [szyk 2 : 1] (3): á ta ampulla znamionuie wiatry panuiącze/ ktore zmieſzane z wilkoſciami flegmiſtemi klijowatemi w głowie podnoſzą onę pianę. FalZioł V 8v, V 3; Oczko 23.

»lipki, (a, i) klijowaty« (5): ale iż ikry ſą materiey lipkiey y kliowatſzey niż ſame riby, przeto ſą nieſtrawnieyſze GlabGad Iv, G7v, H6, Iv; thy żyły niemáią krwie żadnéy w tobie/ tylko lipką wilkość klijowátą SienLek 142v.

b. Lepki w dotyku, posiadający własciwości sklejania; reglutinosus, tenax Calep; glutinosus Cn (11): naſienie ma miecżik w mięſzecżkoch podobne ogorkowemu, iedno ieſt cżarne á okrągłe á klijowate FalZioł I 61a, I 75b, 140d; Tenax – Lepiſti, kleiowati. Calep 1054a, 459a, 906a.

α. O ziemi i kopalinach (4): Ieſt kroleſtwo wielkie/ bogáte/ ma Złoto/ Srebro/ Ołow/ Perły/ kámień Gágátek/ winá nie ma iedno piwo/ ſkáły ſiárcżáne kliowáte BielKron 277; Glis, terra argillosa, Kliyowáta ziemiá. Giłowátá ziemia. Mącz 146e; Sil, Nieyáka żołta kliyowáta ziemiá/ która bywa w ſzibách á w kopáninách złotá y śrebrá náydowána. Mącz 393a, 331a.

β. Lepki od brudu (1): Ná pierśiách nie zápiętych/ żupan kliiowáty: Ná łokćiách ná kolánách rożney máśći łáty. KlonWor 41.

c. Oślizgły, pokryty śluzem; limosus Mącz (3): FalZioł IV 8c; Ossibus purulente limosis, Kośći które dla ropy kliyowáte ſą. Mącz 332c; Miedzy Rybámi [są soku niedobrego]/ kthore klijowáte/ błotne/ álbo przez łuſki: oprocz Náynogow. SienLek 8v.

2. Od znacz. ᾽ciekły, gęsty surowiec kopalny’; bitumineus Calep (2): Bitumen Limus quidam est tenax, et sulphurei odoris, in Iudaeae lacu emergens, qui inde Asphaltites dicitur. ‒ Kleiowatą zięmia, zijwica. Calep 132b, 132b.

Synonimy: 1.a. lgnący, lipki; b. lepisty.

Cf KLEISTY, KLEJOWY, [KLIJOWNY]

ZCh