Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: 2. [LIPKA]

Następne hasło: LIPKO »

LIPKI (56) ai

comp lipcz(e)jszy (1).

Fleksja

sg
m	N	lipki	f	N	lipk(a)	n	N	lipkie
	G			G	lipki(e)j		G
	A			A	lipką, lipczejszą		A
	I			I	lipką		I

pl
N	subst	lipki(e)
G		lipkich, lipki(e)ch
A	subst	lipki(e)
I	f	lipki(e)mi, lipkimi

sg m N lipki (2). ◊ f N lipk(a) (9). ◊ G lipki(e)j (5). ◊ A lipką, lipczejszą (16) [w tym: -a (1)]. ◊ I lipką (2). ◊ n N lipkie (1). ◊ pl N subst lipki(e) (1). ◊ G lipkich (5), lipki(e)ch (1); -ich Calep: -ich : -(e)ch FalZioł (4 : 1). ◊ A subst lipki(e) (9). ◊ I f lipki(e)mi (4) FalZioł, lipkimi (1) GlabGad.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Lepki, kleisty, mający zdolność przylegania (54)
- Przen: Latwo przyswajający sobie, zachowujący u siebie (2)
2. Jątrzący się, ropiejący, kaprawy (o oczach) (2)

1. Lepki, kleisty, mający zdolność przylegania; lentus, piceatus, viscatus, viscidus, viscosus Cn (54): Też proch korzenia koſaćczowego [...] zmieſzawſzi albo rozmąciwſzi z miode^m/ potym wypiy rano chczeſzli s ſiebie flegmę ſtolczmi wypędzić grubą á lipką. FalZioł I 67c; gdy ſie kto napije naſienia Pokrzywianego [...]/ lipkie niecżyſtoſci flegmiſte s pierſi wycżyſcia. FalZioł I 152b; [Jemioła] Iagody ma na gałąſkach lipkie FalZioł I 155a; [Sarcocolla] mięſo złe wygriza z ran/ ocży cżyſci z zbytecżnoſci lipkich FalZioł III 29d; ale Iaycza thwardo piecżone ieſt karmia gruba á lipka. FalZioł IV 20b; á tamo zoſtawiaią ſliſkoſć geſtha y lipką FalZioł IV 29d; by żyły płod dzierżącze: zbytniemi á lipkiemi wilgotnoſciami nie były zatkane y nadęte. FalZioł V 31v, ‡6b, ++8a, *3f, [*5]b, I 7b (35); Ale ięcmienna [mąka] albo rżana iż ieſt mięſſza, więcej otrąb niżli miałkoſci dawaiącza przeto nie tak lipka. GlabGad G7; Oley lipkoſcią ſwą cżyni też karmią lipcżejſzą á tak dawa pomoc ku richleyſzemu żeſzciu [!] do żołądka GlabGad Kv, G2v, G7v, I2v, I4v, Kv, K6v; bo gdybyś ich [żył] náruſzył/ ſzedłby lipki ſok snich SienLek 171, Vuuv; [Naprzod potrzeba lep dobrze przypráwić áby był dobrze lipki y tęgi Cresc 1571 633].

W charakterystycznych połączeniach: lipka(-i) flegma (10), karmia (3), materyja, nieczystośc (3), niemoc, sok, śliskość, wilkość (wilgota, wilgotność) (20).

Szeregi: »lipki, (i, a) klijowaty« (5): Bowie^m białek ieſt rzecż barzo lipka y klijowata GlabGad H6; Wſzelka karmia lipka á klijowata trudnieyſza ieſt ku ſtrawieniu. GlabGad Iv, G7v, Iv; SienLek 142v.

»(nie) wilki a (ani) lipki« (2): á żadnym obycżaiem mnożyć mu ſie niedopuſzcża ſtich to wilkiech [!] á lipkiech [!] niecżyſtoſci FalZioł I 59c, IV 3a.

Przen: Latwo przyswajający sobie, zachowujący u siebie (2): zwłaſzcżá iſz miał ſerce do dobrego naśienia ſprawne/ rozum pochopny/ pámięć lipka [!]/ ktora dochowáć y zátrzymáć wiele mogłá SkarŻyw 372.

Wyrażenie: »lipkie [= złodziejskie] palce« (1): Ty [Merkury] lipkie pálce vcżyſz/ y ręce vmkliwe KlonWor 1.

2. Jątrzący się, ropiejący, kaprawy (o oczach) (2): Gramosus sive gramiosus, id est lippus – Lipkich oczi. Calep 461b.

Szereg: »lipki a gnojący« (1): Też na ocży lipkie á gnoiącze proch ſzpizglaſow [...]/ wyſuſza niecżyſtoſci y vmocnia mdłe oko. FalZioł III 39d.

Synonimy: 1. klijowaty, lgnący; 2. gnojący.

Cf LEPIASTY, LEPISTY, [LIPNIĄCY], NIELIPKI

KN, ZZa