[zaloguj się]
[pdf]

KOZIEŁEK (26) sb m

koziełek (22) [w znacz. 1., 2.], koziełki pl t (4)[w znacz. 3., 4.]

-o- (6), -ó- (1); -o- KochPhaen; -o- : -ó- Mącz (5 : 1). ◊ Oba e jasne.

Fleksja
sg pl
N koziełek koziełki, koziełkowie
G koziełk(o)w
A koziełka, koziełek koziełki
I koziełkami
L koziełkach

sg N koziełek (9). ◊ A koziełka (2) BibRadz, Biel, koziełek (1) [w znacz. 2.] RejFig. ◊ pl N koziełki (4) [w znacz, 1., 2., 3., 4.], koziełkowie (1) [w znacz. 1.]; w znacz. 1. -i Mącz; -owie KromRozm III; w znacz. 2., 3., 4. -i Murm, FalZioł, Calep. ◊ G koziełk(o)w (2). ◊ A koziełki (5). ◊ I koziełkami (1). ◊ L koziełkach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Dem. od „kozieł” ‘samiec kozy’ (16):
a. Od znacz. Capra hircus L.; młody kozieł lub koza; capreolus Mącz, Calep, Cn; haedulus Mącz, Calag; hirculus, hirciolus BartBydg; haedus Mącz, Calag (15): Kiedy koźiełek bieży zawodem/ tedy ſye mu bieli pod ogonem. March1 A3; BartBydg 70; KrowObr 99; BibRadz Iudic 6/19; BielKron 50; Hoedi petulci, Koziełki trykliwi ſzkoczni ktorzi fie rádźi trykáyą. Mącz 296c, 56d, 152a; RejPos 102v [2 r.]; Calag 97b; Calep 469b.

W połączeniach szeregowych (2): RejWiz 14v; z báránkámi/ y z ſkopy/ y z koźielkámi [cum agnis et arietibus et haedis]/ przyſſli do ćiebie kupcy twoi. Leop Ez 27/21.

Przen: Człowiek zły, grzeszny (1):

W przeciwstawieniu: »owce ... koziełkowie« (1): Wowczárni też Syná człowyeczego nye tylko owce ſą/ ále y koźyełkowye. KromRozm III C8v.

b. Od znacz. Capra ibex L. (1):
Zestawienie: »koziełek dziki« (1): Capreolus ‒ Koziełek dziky. Calep 160b.
2. Szybki obrót całego ciala; cybistema Mącz; saltus in caput Cn (6): Cybistema, Koziełek/ yáko dziećy zwykli ná głowie yezdźić y koziełki przewrácáć. Mącz 76a.
Zwrot: »koziełki przewracać, przewracanie; przewrocić koziełek« = cernuare, cernulare, in caput se devolvere a. provolvere Cn [szyk zmienny] (1: 3 : 1): RejFig Ee; Więc tu około niego/ by łątki igráią/ Iedno ledwe kozyełkow/ iż nie przewracáią. RejZwierz 106; Wſzelákie kuglárskie poczinánie yáko skakánie przes obręcz ná gołym mieczu koziełki przewrácánie Mącz 295a, 76a; RejZwierc 165.
3. bot. Bliżej nie określony rodzaj roślin; Orchis L. lub Epipactis Zinn em. Sw. z rodziny storczykowatych (Orchidaceae) o podziemnych organach zapasowych wykształconych w postaci jajowatych bulw; satyrion Murm, Calep (3): Satyrion. Stendelwurtz. Kozyelki. Murm 115.
Szereg: »koziełki, (to jest) lisie jajka« [szyk 1 : 1] (2): KOziełki to ieſth Liſie iayka/ ieſt to ziele ciepłe y wilkhie w pirwſzym ſlopniu/ ma liſth podobny liſthowi Liliowymu [!] FalZioł I 127a; Satyrion – Kſyęze iayka lyſye iayka. Koziełki. Calep 949a.
4. astron. Małe gwiazdy w konstelacji Woźnicy [pl] (1): NA lewéy ftronie blizniąt/ przypátrz fye Woźnicy [...] Ná rámieniu ma kozę/ ná pięśći koźiełki: Owá iáſna: ále tych płómień nie ták wielki KochPhaen 7.

Cf KOZKA, KOZŁEK, KOŹLĘ, KOŹLIK

TZ