Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KRADZION

Następne hasło: [KRADŹBA] »

KRADZIONY (79) part praet pass pf i impf

impf (2) LibMal 1546/116, 1547/ 129, pozostałe na ogół niewątpliwe pf.

a oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	N	kradziony	f	N	kradzionå, kradziona, kradzion(a)	n	N	kradzion(e)
	G	kradzion(e)go		G	kradzionéj		G	kradzion(e)go
	A	kradziony, kradzion(e)go		A	kradzioną, kradzionu		A	kradzion(e)
	I	kradzionym, kradzion(e)m		I	kradzioną		I

pl
N	m an	kradzion(e)
N	subst	kradzion(e)
G		kradzionych
A	m an	kradzion(e)
A	subst	kradzioné
L		kradzionych

sg m N kradziony (5). ◊ G kradzion(e)go (2). ◊ A kradziony (1), kradzion(e)go (1). ◊ I kradzionym (3) Mącz (2), ModrzBaz, kradzion(e)m (1) ZapWar. ◊ f N kradzionå (5), kradziona (1), kradzion(a) (1); ~ (attrib) -å (4) GroicPorz (3), KlonWor; -a (1) SkarŻyw; (praed) -å (1) SkarŻyw. ◊ G kradzionéj (5); -éj (1), -(e)j (4). ◊ A kradzioną (15), (rus.) kradzionu MetrKor (3). ◊ I kradzioną (2). ◊ n N kradzion(e) (2). ◊ G kradzion(e)go (2). ◊ A kradzion(e) (2). ◊ pl N m an kradzion(e) (3). subst kradzion(e) (8). ◊ G kradzionych (5). ◊ A m an kradzion(e) (1). subst kradzioné (10); -é (2), -(e) (8). ◊ L kradzionych (1).

Sł stp s.v. kraść, Cn notuje, Linde XVII w.

Znaczenia

1. Wzięty komuś potajemnie celem przywłaszczenia (75)
- Przen (4)
  - a) Potajemnie, nieprawnie nabyty (2)
  - b) Tajemny, niedozwolony (2)
2. Złodziejski (4)

1. Wzięty komuś potajemnie celem przywłaszczenia; furtivus, surreptitius Mącz, Cn (75): yakom (the) ya⟨nie⟩viedzial yesly by then pasch vkradziony byl y ophschem nyemyalem go zakradziony ZapWar 1529 nr 2474; LibLeg 6/118v; Criſtof Pieniązek ſzin Lypiow. ten ieſt lotr nat lotry ten zzeliſlawſkim Cradl i ſukno kradzione ginſchim ſlodzieyom pobral i dlia tego ſzie ſznimy ſzwarzil LibMal 1543/69; pyenyadze wibyeral skalyeth pod yarmarkyem. A the pyenyadze wſſithkie kradzione na ygrą obraczall. LibMal 1547/129, 1544/86v, 1545/104v, 105, 1546/116, 116v (16); GroicPorz h4, kk2v; UstPraw I4v; s kąd to koźlę? á nie krádźioneż [nonquid furtivus est]? BibRadz Tob 2/15; Surreptitius, Krádziony/ táyemnie/ bez wiádomości wzięty. Mącz 346d, 141a [2 r.]; Bałem ſie mowi/ gdym ſzedł do Plebaná ná ſpowiedź/ áby mi niekazał/ krádźionego wołu wroćić WujJud 89v; GostGosp 142; Komornikowi/ który przeſtrzéga krádźionéy ſoli [qui sal furatum temptat JanStat 42]/ cztérzy groſze. SarnStat 377; KlonWor 6, 22, 23.

Przysłowia: [bibl. Prov 9/17] Roſkoſzny chleb táiemny/ y wody krádzyone BielKom B6v.

Rzecż kradzioná niepożytá. SkarŻyw 325 marg.

Wyrażenie: »rzecz kradziona« = furtivum PolAnt; res furtum, res furtiva JanStat [szyk 33 : 4] (37); A yeſtliby ktory czlowyek, ktorego kolwyek stanv. zaſtalby Welwowye, rzecz, ktorą ſwoyą, kradzyonv, v Walaſchina thedi on valaſchin ma poſtawicz porąką abi pewnego dnya ſtanal, przed poſtharoſczim kolomeyſkym MetrKor 40/820, 34/134, 40/819 [2 r.]; ZapWar 1524 nr 2160; LibMal 1547/129v, 1553/173v, 174; żydowie rzeczy krádźione/ ále nie Koſćielne/ mogą kupowáć GroicPorz h3v, h3v [2 r.], m3v [2 r.], m4, m4 marg, ee (18); UstPraw 13, I3v, I4v; BibRadz Tob 2/15; SkarŻyw 325 marg; SarnStat 262 [2 r.], 514 [2 r.], 702; KlonWor 44.

Szeregi: »kradziony albo wydarty« (1): Zyd niech przyśięże ná ón zakład/ iż biorąc onę zaſtáwę niewiedźiał bydź krádźioną álbo komu wydártą [furtim ablatum, vel raptim JanStat 1117] SarnStat 251.

»kradziony albo (gwałtem) wzięty« (2): [Żyd] niewiedział, áby zakład był krádziony, álbo gwałtem wzięty [furatum aut violenter ablatum JanStat 1117] SarnStat 251, 702.

Przen (4):

a) Potajemnie, nieprawnie nabyty (2): [Szymon Czarnoksiężnik] do tego Rzymiány przywiodł/ iſz mu ſłup iáko Bogu ſtáwili y ofiáry cżynili. Ale krádzione Boſtwo/ niemogło ſię długo táić. SkarŻyw 361; Ieſli Páni vcżynna rodźi bękárćięta. Noſząc brzemię krádźione: więcey niż vcżćiwa/ Stęka/ zmyśla cborobę KlonWor 59.

b) Tajemny, niedozwolony (2): Uti amore surrepto, Krádzioną miłość wieść/ táyemnie gámrátowáć/ miłowáć. Mącz 510a; KlonFlis C3.

2. Złodziejski (4):

Wyrażenie: »kradzionym obyczajem« = po złodziejsku, ukradkiem; furtim, furtive, Mącz, Cn s.v. kradzieżą, kradzionym sposobem; furto Mącz, Modrz [szyk 3 : 1] (4): yakom ya iemv niehvkrathl obiczaiem kradzionem krovi ZapWar 1543 nr 2506; Furtive pro furtim Krádzionym obyczáyem Mącz 141a, 476a; ModrzBaz 28.

Synonimy: 1. wzięty; 2. złodziejski.

Cf KRADZIEŻNY, KRAŚĆ, NIEKRADZIONY