[zaloguj się]
[pdf]

BADANIE (22) sb n

Oba a jasne, e pochylone.

Fleksja
sg
N badanié
G badaniå
D badaniu
A badanié
L badaniu

sg N badanié (6); -é (1), -(e) (5). ◊ G badaniå (5). ◊ D badaniu (2). ◊ A badanié (6); -é (1), -(e) (5). ◊ L badaniu (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Dociekanie, zgłębianie, dochodzenie, poszukiwanie, rozpoznawanie, śledzenie, studiowanie, poznawanie; disquisitio Calep, Cn; discussio, examinatio, investigatio, perscrutatio Cn (13): ále [doktor Tigurinus] iż widźiał then niedoſtáthek w źiemi Polſkiey/ chćiał thą pracą ſwoią Polaki pobudźić/ ku lepſzemu bádániu/ áby w czym ón pochybił/ iáko cudzożiemiec/ oni by nápráwili SienLek 194, T4; LatHar 196.

badanie czego (4): wſzakoż iże ta rzecż potrzebuie prace y pilnoſci oſobney y theż nie małey, zwłaſzcża badania kxiąg ludzi mądrych ktorzy o tym wiele piſali GlabGad F4; SeklKat A6; BibRadzEccle 1/13; RejPos 62. Cf Wyrażenie, Szeregi.

badanie o kim, o czym (3): CzechRozm 9; I. M. X. Arcybiskup gáni słuſznie o dwoiákim rodzeniu bádánie. CzechEp 220 marg, 71.

Wyrażenie: »pilne badanie« (4): A to záwżdy napilnyeyſſe było me bádánye/ Bych pełnił ná tey ſwey drodze thwoye roſkazánye. LubPs ccv; SienLek T4v; A iż to żadnemu vrość inácżey nie może/ iedno s pilnego ſłuchánia/ á s pilnego bádánia ſłow á náuk potrzebnych RejPos 62; CzechRozm 9.
Szeregi: »badanie i czytanie«: Każdy to baczy że pyſmo polſkie ieſt trudne ku czitaniu [...] y dlategom rzec od [ba]dania y cżitania bukſtabow pocżął SeklKat A6.

»szukanie (i) badanie« (2): Vdałem ſerce ſwe ku ſzukániu y bádániu mądroſći BibRadzEccle 1/13; RejPos 294.

2. Pytanie, wywiadywanie się; disquisitio Calep; examinatio, inquisitio, requisitio, sciscitatio Cn (5):

badanie o czym: Nád to ná tym Sądźie wielkim w máłych Miáſteczkách y ná Wśiách bywa bádánie (co zową Rugiem) o záchowaniu obyczáiow y wyſtępkow káżdego Mieſzczániná/ álbo też Wieyſkiego Ludu GroicPorz K.

Wyrażenia: »babie badanie«: poniewaſz chceſz być vcżniem ſzkoły Chriſthá Páná [...] żebyś ſie co naproſtſzego pytánia trzymał: á łápácżek Filozowſkich/ y bábiego bádánia/ y zbytniego/ y dwornego/ y nieużytecżnego [...] żebyś ſie wyſtrzegał. CzechRozm 2.

»dworne badanie«: Ale może tu kto podchwyćić y ſpytáć? To wy tedy dwu Bogu wyznawaćie. Ná tákie dworne bádánie/ nie záwodząc ſie dáleko w rzecż: mogłbych ták odpowiedźieć NiemObr 100.

»pilne badanie«: Disquisitio ‒ Pilne badanię co kto cziny. Calep 332b.

Szereg: »badanie abo pytanie i dowiadowanie«: A wſſakoz vrząd ze przez ſtron ma Scrutinium abo inquiſicią to ieſt badanie abo pytanie y doviadovanie na ono ymienie tam ziachawſſy vczynicz od ſąſiad onego ymienia przylieglich ComCrac 19.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Mymer1 12v; Inquisitio, badanye, perscrutatio BartBydg 75; Bádánie/ et wywiádowánie Scrutatio. Calag 165b.
*** Dubium (1): Od Máłmáziiéy, Muſzkáteły, y innych Gréckich win, wydworné bádánié tám znaydźieſz. SarnStat 349.

Synonimy: 1. patrzenie, szukanie; 2. pytanie, wywiadowanie.

Cf BADAĆ

KN