[zaloguj się]
[pdf]

BALKA (32)sb

balka f (8), belka f (1), balk m (2), bałk m (3), bałek m (1), balka a. balk (5), bałk a. bałek m (12); balka BartBydg (3), GórnDworz, KwiatOpis, Calep (2), WysKaz; belka ZapWar, balk Murm, MurzNT, bałk Mącz (3), bałek Mącz, balka a. balk ZapMaz, BibRadz (2), BudBib(2), bałk a. bałek Mącz (12). ◊ Formy z ł wyłącznie u Mączyńskiego (16).

bål- (16), bal- (9); bål- Murm, KwiatOpis; bal- MurzNT, BibRadz (2), GórnDworz, BudBib (2), WysKaz; bål- : bal- Mącz (14 : 2); końcowe a jasne. ◊ bel- (1) ZapWar; tekst nie oznacza é.

Fleksja
sg pl
N bålka, båłk, bålk, båłek bålki, båłki
G bålku båłk, belk, båłkow
A bålkę bålki, båłki
I bålką
L båłkach

sg N bålka (5), båłk (3), bålk (1), båłek (1). ◊ G bålku (1). ◊ A bålkę (1). ◊ I bålką (1). ◊ pl N bålki (4), båłki (6). ◊ G båłk (1), belk (1), båłkow (2). ◊ A bålki (1), båłki (3). ◊ L båłkach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Belka, ociosane bierwiono; trabs v. trabes Murm, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; tignum BartBydg, Mącz, Cn; docos v. docus Mącz, Calep (28): Trabs, Balk álbo byrzmo Murm 136; Trabs, balka vel byrzmo vel tram BartBydg 161b, 159; MurzNT 26 marg; Trabicus, ut navis trabica, Lódź z wielkich bałków vczyniona. Mącz 460b, 93b; Do tego zamku/ ieſt dłudi [lege: długi] Zbalk álbo Drzewá ſkłádánego moſt/ bes palów. KwiatOpis C3v; Calep 338a.
Szereg: »balka albo tram«: Záiſteć miedzy trzaſecżką á bálką álbo tramem wielka rozność ieſt WysKaz 18.
a. Belka jako element budynku (19): admisit domino Martino suppositorium pallacii alias podeſzpha super fundamento sui muri ponere, uterque ipsorum ad robora intersticiosa alias nabalki amborum pallaciorum debet apponere ZapMaz II Ł 1/117; yakom ya nyeposgla stanyey gysdbj Czarney y polapv szyenj Czarnei hy belk y szerdzy splothow ZapWar 1523 nr 2288; y bálki iuż były położone ná śćiánách. BibRadz 3.Esdr 6/9; Stria, Laskowánie/ to yeſt/ wyheblowány álbo wycioſány promień/ ſtrefá ná słupiech/ ná bałkách/ y ná ynſzych rzeczách. Mącz 420d; bałek ná xtałt twarzy ludzkiey wyrzezány. Mącz 442c; Plana trabs, Płáski równy bałk któri ocioſány yeſt. Mącz 460b, 33a, 125c, 207b, 239a, 460b, 462d, 488d; GórnDworz T6; BudBib 3.Esdr 6/9; Trabs ‒ Bálka, podcziąg. Calep 1076a.
Szeregi: »balki albo dyla«: Securicla [!], Bałczány bánt/ álbo wiązána krokwá/ to yeſt drzewo nieyákie/ które weſpołek ſpaya dwá bałki/ álbo dwá dila/ dwoye drzewo Mącz 378b.

»tramy i bałki«: Y okná zápráwione/ á pálmy z tąd y z tąd po bokach przyśionká/ y tramy onego domu y bálki. BudBib Ez 42/1.

»wiązanie i balki drzewiane«: Iáko wiążánie y bálki drzewiáne w budowániu mocnie zięte/ záchwianiem nie bywáią rozerwáne/ thák ſerce vmocnione rozmyſlną rádą żadnego czáſu ſię nie vlęknie BibRadz Eccli 22/19.

b. Belkowanie, wiązanie dachu, pułap na belkach, strop (tylko w pl) (4): Laquear, coniunctio trabium, balka BartBydg 79b; Lacus in aedificiis, Bałki álbo głádkie dyle álbo tramy ná których połoga leży. Generali vocabulo. Strop álbo áſtrych nadomny. Mącz 182b; Telamones dicuntur, ut ait Servius, signa quae sustinent quae Graeci Atlantes vocant. Męski obraz w budowániu báłki podpieráyąc/ podporá Mącz 442c; Tholus [...] testudo templi [...] Srodek sklepu kościelnego/ álbo ynſzego budowánia/ gdzie ſie bałki álbo záłámowánie sklepiſte weſpołek ſchodźi. Mącz 455a.

Synonimy: bierzmo, drzewo, dyl, krokiew, kozieł, podciąg, tram.

KN