[zaloguj się]
[pdf]

KRYŚLAĆ (22) vb impf

kryślać (18), kreślać (3), kryszlać (1); kryślać RejJóz, RejKup (2), RejWiz (3), Leop, RejFig, BielKron, RejAp, RejPos (2), RejZwierc (4), PaprPan, BielRozm; kreślać KrowObr, CzechEp, WerGośc; kryszlać RejRozpr.

-ſ- (18) -ś- (3).

Fleksja
inf kryślać
indicativus
praes
sg pl
2 kryślåsz
3 kryślå kryślają
praet
sg pl
3 m kryślåł m pers kreślali
fut
sg
1 m będę kryślåł
3 m będzie kryślåł
conditionalis
sg
2 m -byś kryślåł

inf kryślać (5). ◊ praes 2 sg kryślåsz (1). ◊ 3 sg kryślå (7). ◊ 3 pl kryślają (2). ◊ praet 3 sg m kryślåł (1). ◊ 3 pl m pers kreślali (1). ◊ fut 1 sg m będę kryślåł (1). ◊ 3 sg m będzie kryślåł (1). ◊ con 2 sg m -byś kryślåł (2). ◊ part praes act kryślając (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII(XVIII) w.

Robić kreski lub znaki (22):

kryślać czym (1): Kretą kryśla/ rozmierza/ ſtrzyże wielkie cwykle BielRozm 18.

kryślać czym po czym (2): [cyganka] wybierze co kolwiek naydzie w mieſzku iedną ręką/ á drugą kryſla po ręku BielKron 262; WerGośc 269.

a. Pisać (3):

kryślać o czym (1): A wiem iżeć o tym máło trzebá kryſláć/ Wſzędy gdzye ſie to dzyeie/ możeſz ſie domyſláć. RejWiz 173.

W przen (2):

kryślać czym na czym (1): á zgłádzę Ieruzálem/ iáko więc ſczyráią z thablice co nápiſano: a ſthárſſy y zmywſſy obrocę y będę ná niey cżęſto kryſlał prątkiem [ducam crebrius stilum super faciem eius]. Leop 4.Reg 21/13.

Fraza: »[komu] czart we łbie kryśla« = diabeł podszeptuje (1): Gdzies taky rozum obfity Wſział ſie małpie yadowity. Bo dziwne rzećj [!] wymyſlia Alboć yey Czart welbie Kryſtia [!]. RejKup m7v.
b. Przekreślać; tu przen: wodzić, przemierzać wzdłuż i wszerz [czym po czym] (2): A drudzy więc rozumy kryſláią po niebie/ Ano ſie wſzytko kręći wſzytko we łbie grzebie. RejWiz 87; gdy co cżynić maſz/ rádzęć ſie rozmyſláć/ Niechceſzli po ogonie noſem z gębą kryſláć. RejFig Aa7.
c. Notować, znaczyć (6): Nuż iákie dziś gry náſtáły Zktorych ginie koſt niemáły Dziwne fluxi/ turmy/ ruſſe Aż drugi ná ſtole kłuſſe Bo ſie więc iuż nierozmyſla Poki ſtołu ſtawa kryſzlá RejRozpr G4v.
Przen: Notować w pamięci, rozważać, rozmyślać (5):

sobie kryślać (2): RejWiz 153v; muſzą cżuyno ſpáć á cżáſy rozmyſláć/ A co z nimi przypáść ma pilno ſobie kryſláć. RejZwierc 120.

W połączeniu ze zdaniem dopełnieniowym (3): PRzetoć dano ty Kſiąſzki ábyś ſie rozmyſlał/ A co ieſt poććiwego ábyś pilno kryſlał. RejZwierc B4, 120, [238].

Zwrot: »[o czym] w głowie, zmyślech kryślać« (1:1): RejWiz 153v; TVby mi trzebá dobrze ná tho ſie rozmyſláć/ Y bárzo długo muſzę o tym w głowie kryſláć PaprPan K3.
d. Rysować krzyżujące się linie; tu pogard. o błogosławieniu lub liturgicznym żegnaniu jako o gestach czarodziejskich (7):

kryślać komu (3): A matka mu żegnaiącz/ wſzytko po łbie kryſla Winſzuiącz mu nad nami/ wirzchnoſcz panowania RejJóz A7; RejAp 6v; RejZwierc 27v.

kryślać czym (2): [czy Krystus] popioły po ziemi ſypał/ po nich kijem kreſlał/ po śćiánach łáził/ krzyżyki oleiem tzynił KrowObr 101; RejPos 349.

kryślać po czym (5): RejJóz A7; Bedzie nad thobą wymyſlal Po lbie y po ponogach [!] kryſlal. RejKup h4; KrowObr 101; RejAp 6v; A iákoż cie rozgrzeſzył? [...] á coś mi mrucżał nád głową kryſláiąc mi po cżele. RejZwierc 27v.

Zwrot: »krzyżyki (A) kryślać; [kogo] krzyżyki (I) kryślać« (2): Tu pátrzaj iż ich nie żegna nákładſzy pierſcieni ná rękawicze/ áni ich kropi/ áni ich kádzi/ áni im krzyżykow po cżele kryſla RejAp 6v; RejPos 349.
Szereg: »kreślić zaklinać [co]« (1): gdźie też popioł/ wirzbinę/ rokićinę/ źiołá rozlicżne/ owies/ wino/ piwo/ świece/ kreśláli/ záklináli y cżárty z nich wyganiali? CzechEp 362.
e. Rysować czymś ostrym, drapać (1): Thy porzeżeſz/ kráieſz/ kryſlaſz/ pſuieſz/ cżyniąc doſyć oney ſwowolney myſli ſwoiey/ wiele rzecży rozlicżnych á koſztownych. RejPos 192.
[W rymie do „rozmyślać” (6), „wymyślać” (3), „domyślać” (1)].

Synonimy: a. pisać; d. rysować.

Formacje współrdzenne: cf KRYŚLIĆ.

Cf [KRESAĆ], KRESIĆ, KREŚLANIE, KREŚLANY

TG