[zaloguj się]
[pdf]

KRYŚLIĆ (20) vb impf

kryślić (16), kreślić (4); kryślić RejJóz (2), RejWiz (5), RejFig (3), RejZwierc, RejZwiercPodw, PaprPan, BielSen, GosłCast, KlonFlis; kreślić KrowObr (3), KochFr.

e pochylone.

Fleksja
inf kryślić
indicativus
praes
sg pl
1 kryślę
2 kryślisz kréślicie
3 kryśli kryślą
praet
sg
3 m kryślił
conditionalis
sg
1 m bych kréślił
3 m by kryślił
impersonalis
praes kryśli sie
participia
part praes act kryśląc
inne formy
pass con pl 3 subst - -by sie kryśliły

inf kryślić (1). ◊ praes 1 sg kryślę (3). ◊ 2 sg kryślisz (1). ◊ 3 sg kryśli (3). ◊ 2 pl kréślicie (1). ◊ 3 pl kryślą (3). ◊ praet 3 sg m kryślił (1). ◊ con 1 sg m bych kréślił (1). ◊ 3 sg m by kryślił (2). ◊ pass con 3 pl subst -by sie kryśliły (1). ◊ impers praes kryśli sie (1). ◊ part praes act kryśląc (2).

Sł stp brak, Cn s.v. kreszę, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII(XVIII) – XIX w.

Robić kreski lub znaki; illudere chartis, lineas ducere Cn (20):
a. Pisać, zapisywać [co] (3): RejWiz 14; Nie przywodź mie do wſtydu moy bráćiſzku miły/ Niechby ſie nie potrzebne rzecży nie kryſliły PaprPan Cc3v.
W przen (1):
Fraza: »[komu] diabeł kryśli« = diabeł podszeptuje (1): Chybać by mu diabeł criſlił Też ći by ſie ſnadz domyſlił RejJóz E.
b. Przekreślać; poprawiać (2): Bych kréślił/ y nádkréślił/ fráſzka fráſzką będźie. KochFr 78.
Przen: Przemierzać wzdłuż i wszerz, przejeżdżać [co] (1): Ze wſzech ſtron nieprzyiaćiel dobrze mi nie myśli/ Zły Tátárzyn Podolſkie cżęſto polá kryśli. BielSen 14.
c. Znaczyć, notować (11):
Zwrot: »tramy kryślić« = notować długi (1): Ale brácie s táką myſlą/ Rádzi bárzo tramy kryſlą RejZwierc 232.
Przen: Rozważać, rozmyślać, notować w pamięci, w myśli układać (10): By nabárziey náglądał [do głupiego łba]/ by napilniey kryſlił/ Aby tu miał rozum być/ ktoby ſie domyſlił. RejFig Dd3v.
Zwroty: »jako [kto] chce kryśli« = działa na własną rękę (1): Bo tám ſłyſzę po ten cżás káżdy po ſwey myſli/ Nie bacżąc nic ná Páná/ ták iáko chce kryſli RejWiz 183v.

»[sobie] we łbie, w głowie kryślić« (5:3): Miły panie dzywnie też ſobie o tym myſlę A wierz mi iz to cżęſto ſobie w wełbie [...] kryſlę RejJóz L4v; A bych ie miał miánowáć/ wiem że ſie domyſliſz/ A podobno iuż o nich we łbie ſobie kryſliſz. RejWiz 77v, 74; RejFig Aa, Bb2v; CO to ieſt Bog kto chce myſlić/ Muśi we łbie dziwnie kryſlić. A ſzkodá y głowy pſowáć/ Kto chce w tym wiele mędrowáć. RejZwiercPodw 183v; GosłCast 47; Tám ná to patrząc/ w głowie ſobie kryślił/ Cżłowiek roſtropny / y okręt wymyślił. KlonFlis E4.

d. Rysować krzyżujące się linie; tu pogard. o liturgicznym żegnaniu jako o gestach czarodziejskich (3):

kreślić co (1): Kreſlą Wodę ſwiecą Krćilną. KrowObr 73 marg.

kreślić czym (2): Ná popiele obiecádło Grecki⟨e⟩ y Láćińſki⟨e⟩ piſzećie/ y kijem po ziemi kreſlićie KrowObr 100v, 73 marg.

kreślić po czym (2): Abowiem kiedy ie bierzmuiećie/ y tym oleiem ſmrodliwym ſmáruiećie/ thedy kreſląc po tzele/ ták do tzłowieka mowićie. KrowObr 84v, 100v.

e. Rysować czymś ostrym, drapać; tu w przen (1):
Fraza: »kotki we łbie kryślą« [o głupim, niespełna rozumu] (1): A ieſli też nie lata po powietrzu z myſlą/ Bo wierz mi iż tám kotki dziwno we łbye kryſlą. RejWiz 60.
[W rymie: ”kryślić – myślić” (7), ”domyślić się” (3), ”pomyślić” (1), ”wymyślić” (1); ”kryśli – myśli” (sb) (2)].

Formacje współrdzenne: nadkreślić, nakreślić, okryślić, pokryślić, przekreślić się, przekryślić, skryślić, zakryślić; kryślać, nakryślać, pokryślać, przekryślać, rozkryślać, skreślać, skryślać, skrzyślać, okreszlować.

Cf KRESIĆ, KREŚLENIE

TG