Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KSTAŁTOWNOŚĆ

Następne hasło: [KSTEL] »

KSTAŁTOWNY (18) ai

kstałtowny (14), kształtowny (4); kstałtowny BartBydg, HistAl, LubPs, RejZwierz, Mącz (2), GórnDworz (8); kształtowny PudłFr, Calep (2), SarnStat.

kst- (12), kszt- (4), xt- (2).

a pochylone, o jasne.

comp kståłtowniejszy (2); -ejszy (1), -(e)jszy (1).

Fleksja

sg
m	N	kstałtowny	f	N		n	N	kståłtowné
	G			G	kståłtowniejszy		G	kståłtown(e)go
	A			A	kståłtowną		A	kståłtowniéjszégo

pl
N	subst	kståłtown(e)
G		kståłtownych
A	subst	kståłtown(e)

sg m N kstałtowny (7). ◊ f G kståłtowniejszy (1). ◊ A kståłtowną (2). ◊ n N kståłtowné (2); -é (1),-(e) (1). ◊ G kståłtown(e)go (1). ◊ A kståłtowniéjszégo (1). ◊ pl N subst kståłtown(e) (1). ◊ G kståłtownych (1). ◊ A subst kståłtown(e) (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVI11 w.

Znaczenia

1. Piękny, foremny, pełen wdzięku, taki, który się podoba; wytworny (13)
2. Trafny, akuratny, dobry, odpowiedni, słuszny, właściwy (4)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

1. Piękny, foremny, pełen wdzięku, taki, który się podoba; wytworny; conformis BartBydg; ornatus, speciosus Mącz; concinnus Calep; compositus Cn (13): BartBydg 33b; HistAl E4v; RejZwierz 51; pięknośći/ kſtałtownych cżłonkow/ bárziey białeygłowie potrzebá/ niż męſzcżyznie GórnDworz V7v; Filary kſtałthowne trzymáią ná ſobie w koſcielech wyſokie ſklepy/ y nie mnieyſza s tego ieſt ocżom vciechá/ niż pożytek koſciołowi. GórnDworz L16, D8v, E6, L7; PudłFr 70; Calep 232a.

W połączeniach szeregowych (2): Speciosus, Piękny/ Vrodziwy/ Xtałtowny Mącz 404d; [przydzie] ocżymá ná vdátny wzroſt/ ná kſtałtowne cżłonki/ ná piękną/ á miłą thwarz/ ná luby ſmiech/ [...] páthrzáć GórnDworz Mm2.

W charakterystycznych połączeniach: kstałtowna (-y, -e) broda, ciało, członki, czoło, filary, mąż, rzeczy, usarz.

Szereg: »spaniały a kstałtowny« (1): Gdy od właſnych słów odſtępuyąc nowe słowá dla ſpánielszy á xtáłtownieyſzy rzeczy wykładámy. Mącz 371c.

2. Trafny, akuratny, dobry, odpowiedni, słuszny, właściwy (4): Kſtałtowną ſtraż rácż poſtáwić moiey nędzney duſſy/ Nyech yey żadne ſprzećiwyeńſtwo namnyey nie obruſſy LubPs G; Włoſzy máią tę ſławę iákoby byli dobremi iezdcy/ czo ſie tycże kſtałtownego tocżenia koniem GórnDworz E3, Hh4v; SarnStat 1306.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Semiformis ‒ Do połowicze kſztałtowni. Calep 965a.

Synonimy: 1. foremny, piękny, wyborny, wytworny; 2. dobry, odpowiedni, słuszny, stosowny, właściwy.

Cf KSZTAŁTNY, NIEKSZTAŁTOWNY