[zaloguj się]
[pdf]

LAKTUKA (43) sb f

laktuka (36), łaktuka (4), laktuka a. łaktuka (3); łaktuka Goski; laktuka : łaktuka SienLek (1 : 3). [Za formę wątpliwą uznano zapisy przez L w tekście gdzie występują obie odmianki.]

-ac- (28), -ak- (15).

Oba a jasne.

Fleksja
sg
N laktuka
G laktuki
A laktukę
I laktuką

sg N laktuka (17). ◊ G laktuki (13). ◊ A laktukę (7). ◊ I laktuką (6).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

1. Lactuca sativa L.; sałata siewna, dwuletnia roślina jadalna z rodziny złożonych (Compositae) używana również w lecznietwie [lactuca – to jest ziele, które my sałatą zowiemy Mącz 183b; – sałata Calep; sałata własna, łoczyga ‒ lactuca Cn] (39): A gdy byla iuż godzina wiecżerzé/ ſiádl za ſtol s nimi Iezus mily/ [...] laktukę tamo też poſtawili. OpecŻyw 89v; A gdy s ſzpinakiem albo z laktuką [łobodę] będzieſz pożiwał gorączkę trapi chłodzącz. FalZioł I 12a, [*8] [2 r.], I 43a, 50d, 73d [2 r.], 74a [3 r.] (25); Iedz łaktukę s podroſznykyem Goski A10; SienLek 7v, 29v.
Wyrażenia: »laktuka domowa« (3): Mocz they lactuki domowey ieſt zimna y wilka miernym obycżaiem. FalZioł I 73d, I 74a. [Cf macz. 3.]

»nasienie z laktuki, od laktuki« (1 : 1): FalZioł I 6c; Weźmi Mirry czyſtey/ náśieniá z łáktuki/ białego máku SienLek 56v.

»sok z laktuki, laktuki« [szyk 2 : 1] (2 : 1): A nie przeſthanie chęć takowa: aż będzie pił ſok z lactuki FalZioł IV 39d, I 74a, V 39v.

Szereg: »laktuka albo sałata« [szyk 2 : 1] (3): FalZioł V 75v; Cyemnym oczom ſłuży mleko z ſałaty/ álbo łáktuki SienLek 65, 90v. [Cf znacz. 3.]
2. bot. Lactuca serriola Torner (Lactuea scariola L.); sałata kompasowa, roślina lecznicza i trująca z rodziny złożonych (Compositae) (1):
Zestawienie: »laktuka polna« (1): Wezmi Lactukę á nawięczey połną/ wyſuſzywſzy ią na ſłończu ſetrzy na proch FalZioł I 74b.
3. bot. Mycelis muralis (L.) Dum.; sałatnik leśny, bylina trująca z rodziny złożonych (Compositae) (1):
Wyrażenie: »laktuka leśnia« (1): SAłatha albo laktuka ieſth dwoiaka, Iedna ieſt domowa á druga leſnia FalZioł I 73d.
Szereg: »sałata albo laktuka« (1): FalZioł I 73d cf Wyrażenie.
4. bot. Lactuca serriola Torner (Lactuca scariola L.); sałata kompasowa albo: Lapsana communis L.; łocyga pospolita, roślina jednoroczna z rodziny złożonych (Compositae) [ze względu na podobieństwo laktuki i łocygi nazwy obu roślim mogły być używane wymiennie lub ulegać pomieszaniu] (2):
Szereg: »laktuka, to jest (albo) łocyga (sałata)« (2): Albo náwarzyć Rożey/ fiołkow/ ślazu/ łáktuki/ to ieſt/ łocygi SienLek 52v; Locygá albo láktuká po ſtároświecku/ dźiś Sáłatá proſta. SienLek 216v.

Synonimy: 1., 3. sałata; 4. łocyga, sałata.

KN