[zaloguj się]
[pdf]

LANY (38) part praet pass pf i impf

impf znacz. 1., pf znacz. 2.

lany (37), lanny (1) SkarŻyw.

lany (32), lan (4), lany a. lan (2); lan (2) ZawJeft, WujNT; lany : lan FalZioł (1:1), KrowObr (1:1).

a pochylone.

Fleksja
sg
mNlåny fNlånå, låna, lån(a) nNlån(e), låno
Dlån(e)mu D D
A Alåną Alån(e)
I Ilåną I
pl
N m pers låni
subst lån(e)
G lånych
A subst lån(e)
I m lånymi
f lånymi, lån(e)mi
L lånych

sg m N låny (5). ◊ D lån(e)mu (1). ◊ f N lånå (3), låna (2), lån(a) (2); ~ (attrib) -å (3); ~ (praed) -a (2). ◊ A låną (1). ◊ I låną (2). ◊ n N lån(e) (2), låno (2); ~ (attrib) -(e) Mącz (2); ~ (praed) -o (2) FalZioł, WujNT. ◊ A lån(e) (1). ◊ pl N m pers låni (1). subst lån(e) (5). ◊ G lånych (5). ◊ A subst lån(e) (2). ◊ I m lånymi (1). f lånymi (1) SkarŻyw, lån(e)mi (1) ActReg. ◊ L lånych (1).

Sł stp s.v. lać, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Imiesłów od „lać” ‘sprawiać, aby ciecz płynęła’; fusus Cn (6):

lany do czego (1): Piwo aby do cżyſtych á nie wſtęchłych becżek było lano. FalZioł V 64v.

lany w co (2): iáko wodá odkrywa ogień/ gdy bywa laná w wapno niegáſzone KrowObr 44; WujNT Luc 5/38.

Przysłowie: ále nowe wino ma być lano [mittendum est] w ſtátki nowe WujNT Luc 5/38.
a. Służący do polewania (1):
Wyrażenie: »lane naczynie« (1): Gutturnium, Lane naczynie/ Handfas álbo naliewká. Mącz 150c.
b. Wylewany (1):
Wyrażenie: »lany wosk« (1): Nie pętay fie cżármi przeklętemi/ Nie pomogą tobye lane woſki/ Ieſt káżdey dar obyecány boſki BielKom G5.
c. Polewany, oblewany; tu w przen (1):
Zwrot: »być lany krwią« (2): A ty źiemio/ ktora maſz być laná cnotliwych Członków krwią pánieńſkich ZawJeft 31.
2. Związany z metodą odlewniczą i wytapianiem metalu (32):
a. Sporządzony metodą wlewania roztopionego materiału w odpowiednią formę, odlany; conflatus Mącz, PolAnt, Vulg; fusilis Vulg, Mącz (29): A dla tego Moyzeſz kazał mieć Thrąby lane z Srebra/ w ktore trąbiono cżaſu walki z nieprzijacioły FalZioł III 34c; KrowObr 242; Obiedwie te mákowice ná ſlupy láne były. Leop 3. Reg 7/17; Mącz 139c [2 r.], 399c; ktory [Salomon] w onym ſławnym Kośćiele ták wiele obrázow y rytych y málowánych nádźiáłáć kazał: iáko dwánaśćie Lewkow ná Stolcu ſwym/ woły pod oną kádźią laną: y Lwy/ y Woły/ y Cherubiny ná odźiemkach ſłupow miedźiánych. WujJud 47; SkarJedn 300.

W charakterystycznych połączeniach: lana(-y, -e) kadź, naczynie (2), statek, trąba.

Wyrażenia: »bog lany« (2): KrowObr 110; Bogow lanych [Deos fusionis (marg) conflatiles (–)] nie vcżyniſz ſobie. BudBib Ex 34/17.

»morze lane« (1): Vcżynił też Morze (álbo koćieł ná vmywánie) lane [mare fusile]/ wſſerz ná dzieſięć łokci/ od kráiu iednego do drugiego/ okrągłe w koło Leop 3. Reg 7/23.

»obraz lany« = posąg [szyk 2:1] (3): niechay będą zhánbieni pohánbieniem/ kthorzy/ dufáią w obráźiech rytych/ ktorzy mowią obrázowi lanemu [qui dicunt conflatili]/ Wy ieſteśćie Bogowie náſſy. Leop Is 42/17; Signum, Lany/ wycioſány/ álbo wyrity obraz. Mącz 392a; SkarJedn 237.

»lana świeca« = fax Mącz, Calep; fundlia, (pl) teda Calep; funale, funalis cereus Cn [szyk 8:7] (15): BielKron 425v; Praelucens, Naprzód/ s ſwiecą ydący/ też lana świecá s którą bywáyą pan młody s pánią młodą do łożnice prowádzeni. Mącz 201c, 123d, 252c; RejZwierc 159v; BielSpr 53v; ModrzBaz 118v; Bo wiele dni [...] oſobnie preceptorowie z ſtudentámi/ oſobno ſtany y bractwá rozmáite/ boſymi nogámi z świecámi lannymi proceſſye do grobu cżynili. SkarŻyw 546; ReszList 160; ActReg 59; Fax – Swieca ląna, fakla, pochednia [!]. Calep 411b, 442a, 1050a; GórnTroas 60; KlonWor 27.

b. Wytopiony z kruszcu, stopiony (o materiale służącym do dalszej obróbki) (1): Conflatilis, Lany/ Spuſzczány. Mącz 130d.
c. Służący do wytapiania lub topienia metali (2): Conflatorium, in Bibliis legitur, Lány/ Miedziani tigel. Mącz 130d; Fusorium opus in Bibliis, Naczynie lane. Mącz 139c.

Synonim: 2. lity.

Cf LAĆ

KN