[zaloguj się]
[pdf]

LĄD (26) sb m

ląd (23), land (3); ląd KlonŻal, Calep, GostGosp, CiekPotr, KlonFlis (19); land SarnStat (3).

Fleksja
sg
N ląd
G lądu
A ląd
I lądem
L lądzie

sg N ląd (2). ◊ G lądu (8). ◊ A ląd (4). ◊ I lądem (6); -em (3), -(e)m (3). ◊ L lądzie (6).

Sł stp brak, Cn s.v. ryba lądowa; wysep wodą nie obeszły, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) ‒ XVIII w.

Stały grunt, kontynent w odróżnieniu od powierzchni zalanej wodą, brzeg morza (26): GostGosp 90; Ziemia Ląd zdawna/ ſtára to Niemcżyzná/ Ktorą y náſzá przyięłá Oycżyzná/ Tákże też y Brzeg głowny w ſwoiey mowie/ Flis Lądem zowie. KlonFlis Fv; Drzewá/ ktore ſię iuż rozſtało z Lądem Iuż drzewem nie zow/ ále ie zow Prądem. KlonFlis F2v; PLOCKO weſołe ná lądźie wyſokim Oglądaſz KlonFlis F4v; Iſthmum: po Polſku ſzyiá ná ktorey ſię przylądek dźierży lądu. KlonFlis H5v, B2, C, C2, C4v, Ev (17).

I sg w funkcji okolicznika sposobu »lądem« (4): a z Narwie [mógłby wojsko przywieźć] [...] zá ſześć dni, czegoby zá ſześć niedźiél landem niemógł ſpráwić. SarnStat 135; Któré towáry do Gdanſká puſczáć máią landem, a któré wodą. SarnStat 1131, 134; KlonFlis D3v.

W przeciwstawieniach: »ląd ... morze (2), woda (2), głębia« (5): Calep 362a; SarnStat 1131; CiekPotr 71; Choć ich mógł lądem rátowáć w przygodźie/ Nie bywſzy w wodźie. KlonFlis D3v; Iáko wybrzeże wychodźi w ląd/ tak tez przylądek ábo wbrzeże wychodźi w morze. KlonFlis H5v.

W charakterystycznych połączeniach: ląd niski, wysoki, znajomy; lądu dostać, dotykać się, dzierżeć, trzymać; do lądu przytknąć, tratować; na ląd wystawić [co]; w ląd wychodzić; lądem puszczać, sprawić; z lądem się rozstać; na lądzie mieszkać.

Zwroty: »do lądu przypływać« (1): Enavigo, Ad finem usque navigare, vel navigando evadere ‒ Zgłebiey na łodzi do lądu przipłiwąm. Calep 362a.

»na ląd wysieść« (1): Naprzod przyiecháliſmy morzem do Páryżá Od Málty. Tám wyśiadſzy ná ląd, náięliſmy Sobie koni CiekPotr 71.

W przen (1): Prozno też poetá bucżny płone ſłowá leieſz/ Bo przećiw IANOVVYM wierſzom vmyślnie ſzáleieſz. W ſłowá ládá kto bogáty/ o ſamę rzecż idźie/ Komu wſzytko iák przymuſnął pięknie y w ląd prziydźie. KlonŻal D3v.

Synonimy: brzeg, grunt, ziemia.

KN