Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [LĘKŁY]

Następne hasło: LĘKNIENIE »

LĘKNĄĆ SIĘ (76) vb pf i prawdopodobnie impf

pf (68), prawdopodobnie impf (8) [w tym: fut (6), praet (2)] PatKaz III, RejWiz 94, 178v marg, Cc6v, RejZwierz 141, Mącz 498c, RejPos 346, KochPs 114.

sie (61), się (15).

Fleksja

inf	lęknąć się

praet
	sg		pl
1	m	-m się lęknął	m pers
2	f	-ś się lękł(a)	m an
3	m	lękł się, lęknął się	m pers	lękli się
	f	lęknęła się	m an
	n	lękło się, lęknęło się	subst	lękły się

plusq
	sg
3	f	lękła się była

imperativus
	sg
2	lękni się
3	niechże się lęknie

inf lęknąć się (3). ◊ fut i może praes 2 sg lękniesz się (2). ◊ 3 sg lęknie się (18). ◊ 3 pl lękną się (5). ◊ praet 1 sg m -m się lęknął (1). ◊ 2 sg f -ś się lękł(a) (1). ◊ 3 sg m lękł się (14), lęknął się (3); lęknął się RejZwierz, HistRzym; lękł się : lęknął się RejWiz (8:1). f lęknęła się (1). n lękło się (3) RejJóz (2), RejKup, lęknęło się (1) RejPs. ◊ 3 pl m pers lękli się (4). subst lękły się (3). ◊ plusq 3 sg f lękła się była (2). ◊ imp 2 sg lękni się (1). ◊ 3 sg niechże się lęknie (1). ◊ part praet act lęknąwszy się (11) RejJóz (4), RejKup (2), RejWiz, BibRadz, BielKron, RejAp, RejPos, lękwszy się OpecŻyw (2).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

Znaczenia

Przestraszyć się, przelęknąć się, bać się (76)
- a. Spłoszyć się (o koniu) (1)

Przestraszyć się, przelęknąć się, bać się; expavere, pavere Mącz (76): BierEz H3v; Iakob ſie lękł RejJóz B3v; Yta ſie tak lękła była Ledwie ſlowo przemowiła RejJóz H2, G5, Kv, K8v, M8v; chocz mie ſtrach zyal A takem ſię barzo leknal. Nieſmiem przemowicz ny ſlowa RejKup Hv, b8v, c5, g8v, y5v, bb3; Lęknie ſie wnet młodzyeniec y rzecże RejWiz 127, 20v, 34v, 35v, 82v, 104 (14); RejZwierz 31v; Y trwał Piotr kołácąc/ á gdy otworzyli vyzreli go/ y lękli ſię [obstupuerunt]. BibRadz Act 12/16, Ex 14/10; BielKron 307; RejAp 199v; RejPos 185v, 272; RejZwierc 244; BudNT Mar 8/28; Lękną ſię cudzoźiemcy oni KlonWor 14.

lęknąć się kogo, czego (25): Pilát to vſlyſſáwſſy/ ieſſcże ſie barziéy lękl tych ſlow niż pirwéy OpecŻyw 130, 172; RejJóz C5v, M4v; skrzynką [...] vkradli, a gdi yą nyeſzli [...] thedi ye baranowſky mlodi zethkal kthorego ſzyą lyąkli LibMal 1547/127; LubPs X3v; RejWiz 94, 94v, 98, 178v marg, Cc6v; RejZwierz 86v; BielKron 307; Mącz 498c; y lęknął ſie iey [Teofil] bárzo HistRzym 19v; lękniſz ſie [nędzniku] tych ſrogich dekretow Páńſkich RejPos 228v, 20, 346; PaprPan Ev, G2v, I2, X; Y wſzyſcy królowie lękną ſye twey chwały. KochPs 152; KlonFlis E4; KlonWor 42.

lęknąć się na co (1): Ad tumultum aliquem expavere, Lęknąć ſie ná yáki poſtrách. Mącz 284d.

cum inf (1): [o Maryja] czemuſz ſyą nye ląkla ſtacz myędzy lotry poth krzyzem PatKaz III 129.

Ze zdaniem dopełnieniowym (3): OpecŻyw 91v; RejJóz O4v; Mnich ſię lekł yż Francziſka nie vzrżał RejKup y6v.

Szeregi: »lęknąć się i bać się« (1): Lękwſſy ſie ſwięty Piotr/ ij boiątz ſie ſtracżitz towarzyſtwa Iezuzowégo [...] rzékl OpecŻyw 92.

»lęknąć się a zatrwożyć się« (1): Y iáko thu Ewányeliſtá powiáda/ iż [Maryja] bárzo ſie lękłá á bárzo ſie zátrwożyłá byłá/ vźrzawſzy y Anyołá onego RejPos 272.

W przen (6): Widźiáły ćię/ o boże/ wody: widźiáły/ Y lękły ſye KochPs 114.

lęknąć się czego (1): Niechże ſie żadnych ſmrodow też cnotá nie lęknie. RejZwierz 141.

lęknąć się z czego (1): RejPs 184 cf Zwrot.

Fraza: »[komu] się serce lęknie« [szyk zmienny] (3): Aż mi ſie ſercze lękło cżuię iakąs ſprawę RejJóz G4v; RejKup e5. Cf Szereg.

Zwrot: »z przestrachu się lęknąć« (1): A ſtego przeſtráchu widząc to lęknęło ſie ćiáło moie wydząc dziwne ſądy twoie RejPs 184.

Szereg: »lęknąć się a zadrżeć« (1): Iuz ią iſcie o ſobie mam nadzieie mało Bo mi ſie ſercze lękło a prawie zadrzało RejJóz K2.

a. Spłoszyć się (o koniu) (1): Wyrwał ſie Záiąc ze krzá koń ſie pod nim [pod zacnym panem] lęknął. RejWiz 126.

Synonimy: bać się, przestraszyć się, zatrwożyć się.

Formacje współrdzenne cf LĘKAĆ SIĘ.

Cf [LĘKŁY], LĘKNIENIE