[zaloguj się]
[pdf]

LĘKAĆ SIĘ (586) vb impf

sie (453), się (133).

a jasne.

Fleksja
inf lękać się
indicativus
praes
sg pl
1 lękåm się lękåmy się
2 lękåsz się lękåcie się
3 lękå się lękają się
praet
sg pl
1 m lękåłem się, -m się lękåł m pers
f -m się lękała m an
2 m -ś się lękåł m pers
3 m lękåł się m pers lękali się
f lękała się m an
n lękało się subst lękały się
fut
sg pl
1 m lękać się będę m pers
2 m będziesz się lękåł m pers
3 m będzie się lękåł, lękać się będzie m pers będą się lękać, lękać się będą
imperativus
sg pl
1 lękåjmy się
2 lękåj się lękåjcie się
3 niech, niechåj, niechże się lęka niechåj, niechåjże się lękają
conditionalis
sg pl
1 m bych się lękåł m pers bychmy się lękali, bysmy się lękali
2 m byś się lękåł m pers
3 m by się lękåł m pers by się lękali
f by się lękała m an
n by się lękało subst
impersonalis
con by się lękåno
participia
part praes act lękając się

inf lękać się (108). ◊ praes 1 sg lękåm się (33). ◊ 2 sg lękåsz się (18). ◊ 3 sg lękå się (43). ◊ 1 pl lękåmy się (16); -åmy (15), -amy (1) GórnTroas. ◊ 2 pl lękåcie się (5). ◊ 3 pl lękają się (37). ◊ praet 1 sg m lękåłem się, -m się lękåł (5). f -m się lękała (1). ◊ 2 sg m -ś się lękåł (1). ◊ 3 sg m lękåł się (8). f lękała się (3). n lękało się (3). ◊ 3 pl m pers lękali się (23). subst lękały się (2). ◊ fut 1 sg m lękać się będę (2). ◊ 2 sg m będziesz się lękåł (2). ◊ 3 sg m będzie się lękåł (5), lękać się będzie (1) Rej Pos. ◊ 3 pl m pers będą się lękać (6), lękać się będą (1); będą się lękać : lękać się będą BudBib (1:1). ◊ imp 2 sg lękåj się (119). ◊ 3 sg niech, niechåj, niechże się lęka (5). ◊ 1 pl lękåjmy się (14). ◊ 2 pl lękåjcie się (46). ◊ 3 pl niechåj, niechåjże się lękają (4). ◊ con 1 sg m bych się lękåł (2). ◊ 2 sg m byś się lękåł (13). ◊ 3 sg m by się lękåł (5). f by się lękała (1). n by się lękało (1). ◊ 1 pl m pers bychmy się lękali (7), bysmy się lękali (3); bysmy ArtKanc, LatHar; bychmy : bysmy RejPos (7:1). ◊ 3 pl m pers by się lękali (12). ◊ impers con by się lękåno (1). ◊ part praes act lękając się (30).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

Doznawać uczucia strachu przed aktualnym zagrożeniem, być przerażonym; obawiać się, unikać, wystrzegać się, nie chcieć, wzdragać się, czuć wstręt; metuere, paverè, reformidare, timere Mącz, Calep, Cn; pavescere Mącz, Calep; consternari, horrescere Mącz, Cn; afformidare, compavescere, expavescere, extimescere, horrere, perhorrescere Calep, Cn; abominari Mącz; abhorrescere, cohorrere, cohorrescere, exhorrescere, expavere, permoveri Calep; externari, percuti, praeformidare, praetimere, pertimescere, subtimere, territari, tremere, trepidare, vereri Cn [niekiedy zaprzeczone formy imp bez dopełnienia znaczą: „bądź spokojny, nie martw się, przekonasz się, wiedz o tym”] (586): BierEz L2v, R2; OpecŻyw 20, [192]; PatKaz III 97; Cżemu dzieci poſpolicie ſie lękaią na pocżątku ſpania. GlabGad L5v, L5v; BierRozm 12; RejJóz P3v; RejKup c2, c8, e6, Bbv, cc8; HistAl A4v, Cv, E8v, [I3]v; MurzNT Matth 17/7; BielKom D5, F2; LubPs P2v, hh4; Nie lękay ſie Synu/ tylko vwierz/ odpuſztzone ſą tobie grzechy twoie. Wiárá twoiá tá ćiebie zbáwiłá. KrowObr 215v; A co inych dziwakow/ ktoby ie pámiętał/ Wiem że gdybyś ie vźrzał/ y ſambyś ſie lękał. RejWiz 161, 167v, 180; Leop 4.Esdr 12/3, Prov 28/14, Ez 32/30; KochZuz A3v [2 r.]; Ten rzekł/ nie lękaycie ſie/ nie táć gdzie krol ſiada/ Owáć to co więc kucharz s poſledniemi iada. RejFig Bb4; RejZwierz 7, 20v, 47v; BibRadz 2.Reg 9/7, Iob 40/18; BielKron 417; Reformido, Strách mie zeymuye/ Barzoſie liękam. Mącz 134c, 220b, 284d, 415a; Prot B3; RejAp 33v, 139, 150, 163v; Nie lękay ſie nędzniku/ oto báránek Boży ktory na ſię weźmie ten vpadek twoy/ ieſliże vwierzyſz iemu. RejPos 176, 2, 33v, 51 [2 r.], 84v, 110 (15); Iákoż ſie nie maſz lękáć miły brácie/ Gdy Bog twą krzywdę tám záwżdy wie ná cie. RejZwierc 225, 56, 165v, 245v, 258; WujJud 105, 116; BudNT Mar 15/6; PaprPan Gg3v; Bo gdy mimo ſzubienicę idziem/ lękamy ſię SkarŻyw 92, 544, 553, 583; MWilkHist H; WerGośc 236; Ziął źimny ſtrách źwierzętá/ chćieli precź vćiekáć. Cżynił Lew do wſzyſtkich rzecż/ Niechćieyćie ſie lękáć BielSen 8; ArtKanc I20v, S; Calep 213a, 226a, 397b, 764a [2 r.], 781a, 904b; GórnTroas 61; GrabowSet B2v, F3; nie idźie o źiemię Pruſką z Niemcy/ ktorzy tak ćię właſnie miłuią przegrawſzy/ iáko ſie lękáią wygrawſzy. OrzJan 100, 102; WujNT Mαr 6/50, 16/6, Luc 21/9; SiebRozmyśl F2v; PowodPr 12 [3 r.], 13, 66 marg; W nádźieię iego zaſłony/ Nie lękay śię z źadney ſtrony. CzahTr [D2]v.

lękać się kogo, czego (293): BierEz N2v, N4v; OpecŻyw 191; Gdy ten ſtruty vyzrzy riby: lęka ſie gich, á widzimu ſiβ iakoby w gębie miał ſmrodliwą ribę FalZioł IV 36c, IV 2a; GlabGad C; MiechGlab 38; BierRozm 15; RejPs 24v, 81, 82, 103; Wſzak ia znam ty wſzytki ſmardy Czo ſie tym ſwiatem pętaią Białych ſie głow nie lękaią RejJóz D3v; RejRozm 401; RejKup f8v, Tv, v4, aa8v, dd5v; Nie lękay ſie wielki Ceſarzu trunku ále gi piy HistAl E2v; MurzHist F4v, M3, P4v; MurzNT 51; BielKom B7, C8v; GliczKsiąż O8; KrowObr 131, 238; Powiedzyał mu ſtáruſzek/ ázaſz nie pámiętaſz/ Comći pirwey powiedał iż ſie ſławy lękaſz. RejWiz 22v; A tákiemi zwycżáymi áby ſie nie pętał/ Ktore potym wſpomniawſzy będzye ſie ich lękał. RejWiz 97v, 34v, 38v, 49v, 62v; Leop Num 22/3, Deut 1/21, 30, 2.Par 32/7, 4.Esdr 16/18, Ez 2/6; RejZwierz 12, 27v, 38, 51, 104, 125; BibRadz *2v, *4v, Deut 28/10, 2.Par 32/7, 1.Mach 4/8, 2.Mach 8/16; OrzRozm A4 [2 r.] M4v; To też Woiewodá przy krolu będąc przypominał/ áby ſie wielkośći nie lękáli BielKron 307v, 365, 383v; Oppedo [...] Metaph Gárdzę/ zá nic nie mam. Oppedere contra tonitrua proverbium, Nie dbáć nic/ namniey ſie nie lękáć grzmienia. Mącz 286c, 158c, 263b, [351]b, 439d; A ták niedźiwuy ſye temu/ áni ſye tego lękay/ ieſliże tobie piſánie twe/ v ludźi odium parit OrzQuin E, A4v, Q, Q2; Nie mam ſię czego lękáć/ przy mnie ſtoi cnotá. Prot D4v; LeovPrzep b, b2, b3; RejAp 3v, [15]v, 23, 24v, 25 (28); GórnDworz Hh2v; RejPos 23v, 30, 37, 54v, 108v [2 r.] (26); Iż ſie ia iego ſzcżęſcia więczey niżli nieſzcżęſcia lękam RejZwierc 149v; A wſzákoż ſą niektorzy ktorzy ták iáko táko cżáſy ſwe przetrwawſzy ſtarośći ſie lękáią/ iż ſie po niey bliſkiey ſmierći nádziewáią, RejZwierc 161v, B2v, 12v, 44v, 51v, 85v (29); Lecż tákich ktore tu gánićie miedzy wámi doſyć: ktorzy ſie tey ſrogiey á ſtátecżney wáſzey przygány nie lękáią. WujJud 112, 9v, 11v, 98v; Turcy dawno z Miemcámi Moſkwy ſie lękáli MycPrz I [C]2v, I C3; BudBib Deut 1/28, 1.Esdr 3/3, Iob 37/1, Ps 118/161, 3.Esdr 4/36, 1.Mach 3/22; Zaſz było Polſztze kiedy w tey mierże trudnego Co/ by ſie mieli lękáć Tiráńſtwá Páńſkiego. WierKróc A3; CzechRozm 14ł, 191v; PaprPan Pv, P4, X4, Aa, Bb2v, Bb4; ModrzBaz 86v; KochOdpr Cv; Przeto dla ſwych niepráwośći Lękáiąc ſye twéy ſrogośći/ Ták prędko dni ſwé trawiemy/ Iáko ſłowá/ co mowiemy. KochPs 137, 64, 93; SkarŻyw 57; StryjKron A4; CzechEp 205; Názbieral X. K. z tego Ignácyuſzá/ nie máło ſentenciy przećiwko nam/ o ſynu Bożym/ ktorych ſię my nie lękamy NiemObr 123, 114, 115, 116, 161, 171; WerGośc 236, 245; WisznTr 33, 34; PudłFr 47; Lękay ſię gniewu Bożego ArtKanc M5v, I20, Kv, K20v, R20v, Sv; KochProp 14; ZawJeft 42; GórnTroas 40; Przyſzłych ſię lękam/ przeſzłych dni żáłuię GrabowSet H2v, O3v; KochFrag 18; OrzJan 25, 28, 46, 48, 64; Przeraź boiáźnią ćiáło moie: bom ſię ſądow twych lękał LatHar +3, 158, 227, 253, 394, 452 (10); KołakSzczęśl A3, A4; WujNT przedm 27, s. 508; SiebRozmyśl K3; Piſzą dawnf Rábinowie Zydowſcy: iż Dyabli świąt źydowſkiego nabożeńſtwá ták ſie lękáli/ iż żaden z nich w te dni nieśmiał nikogo kuśić PowodPr 52, 12, 40, 42; SkarKaz 421a; Leć kiedy vſłyſzymy o Turecki mocy/ Tedy ſię iey lękáiąc iák wednie ták w nocy. Y z wroblámi we trćinę záras vćiekamy CzahTr H2v. Cf lękać się czego w czym; Zwroty.

lękać się czego w czym (1): y iáko ſie podawce ábo przełożeni/ ktorzy ie ná to przeſadzáią/ máią ná to rozmyſláć/ á lękáć ſie w tym dekretow Páńſkich RejPos 24v.

lękać się od czego (2): Racży ſciſnąć boiáznią twoią ciało moie/ bomći ſie ia od ſądow twoich lękał [a iudiciis enim tuis timui]. WróbŻołt 118/120. Cf »lękać się od strachu«.

lękać się z czego (3): Alie jż ya nigdy ſtemi Czo ję widze s każanemi Zádnych ſpolkow nigdy niemam Z ych ſię przjgod nicz nieliekam RejKup cc8; HistAl Fv; MWilkHist Iv.

lękać się za co (1): Zaiſtéć śię za co lękac mámy a tego czekáć co pán ku takowęm w pſal: 49. mowj MurzNT 18v.

lękać się przed czym (3): Zdrygáło ſię ćiáło moię dla ſtráchu twego/ á lękałem ſię przed wyroki twemi. BibRadz Ps 118/120; RejPos 286. Cf »przed niczym się nie lękać«.

lękać się w czym [= w jakiej sytuacji] (9): ći czo w cznotach ſtali Y w nawiętſzych przygodach nicz ſie nie lękali RejJóz F7v; Leop Ier 33/9; RejZwierz 125; RejAp 56v; A nic ſie nie lękaycie w żadnym niebeſpiecżeńſtwie ſwoim RejPos 27v, 256v, 272, 279v; RejZwierc 198v.

cum inf (4): A zwłaſzcżá ty ktorzy zá ćiałem idąc w niecżyltey pożądliwośći chodzą/ [...] nie lękáią ſię bluźnić przełożeńſtwá. BibRadz 2.Petr 2/10; Mącz 385a; A ták ty coś powinien nie ſie nie lękay vpomináć gdzye co widziſz niethrefnego w pánu ſwoim. RejZwierc 46, 177v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym; z odpowiednikiem i zapowiednikiem: tego (14); zaimek względny (10), iż (6), że (3), aby (2), gdy (1), jakoby (1)] (23): Nigdy ſye tego lękáć niebędę/ bes czego być niemogę OrzQuin A4v; ále tu Duch ſwięty powieda iż iuź przyſzedł y przychodzi káżdemu ieſzcże zá żywotá iego: áby ſie niewyerny lękał iż iuż ieſt oſądzon RejAp 121, [14], 120, 167; RejPos 75, 109, 124, 184, 189, 251; Ale mądry á rozważny cżłowiek/ niewiem cżemu ſie tego lękáć ma co ieſt powinien RejZwierc 165v, 166, 166v, 167, 176v; KochOdpr C; SkarŻyw 93; NiemObr 114; Zijąc tu/ trzebá ſie naprzod lękáć tego/ Iákoby ſie vſtrzedz grzechu wſzelákiego. WisznTr 32; KołakCath C2; PowodPr 66, 83.

W połączeniach szeregowych (5): Paveo, Boyę ſie/ Strách mie zeymuye/ Liękam ſie. Mącz 284d, 158c; Bo gdyby w nich tá dumá byłá/ ktorą im I M. X. K. przycżyta: pewnieby ſię nie krili/ áni lękáli/ áni by ſię ták wymawiáli/ iáko ſię wymawiáli: owſzemby po Káinowſku śmiele y vpornie grzechu ſwego bronili etc. CzechEp 206; Calep 40b; LatHar 152.

W przeciwstawieniach: »lękać się ... cieszyć się, pociechę mieć« (2): RejAp 121; A tu ſie cieſz káżdy wierny Páná ſwego/ á lękay ſie á karz ſie niewierniku RejPos 127v.

W porównaniach (2): a iá terás ich obliczá/ ich reku ich dotknięniá rownie śię lękám iako katowſkiego okrucienſtwa MurzHist O3v; że ſie znam/ co nieprzyſtoynego/ Tego ſie záwżdy lękam/ iáko cżártá złego. RejZwierz 27v.

W charakterystycznych połączeniach: barzo (nie) lękać się (14), marnie, (na)mniej (11), nazbyt, nieco, nigdy (4), osobliwie, słusznie (3), społu, sprawnie, srodze (6), strasznie, szpetnie, trzeba (3), wiecznie, więcej (4), (za)wżdy (5); lękać się bestyjej, białych głow, bliskich god, boskiego wyroku (przed wyrokiem) (2), brody, buł, burd, burze, bytu, bytności [czyjej], ciemności, czarta, czasu [jakiego] (3), człowieka (3), czystego serca, dekretu (8), dnia [jakiego], dotknienia, drogi, dział, faryzeuszow, frasunku, głosu (3), gniewu, gorzkości, gradowej chmury, gromu (4), groźby, grzechu, grzmienia, imienia [czyjego], kacerzowania, klątwy (2), Kościoła, krola (3), krzyku, krzywoprzysięstwa, krzyża, majestatu, mandatu, męki (2), miecza (3), mocy (5), mocarzow świata, Moskwy, możności [czego], niebezpieczeństwa (niebezpieczności, w niebezpieczeństwie, w niebezpiecznościach) (11), nieprzyjaciela (3), niewdzięczności, niewiasty, oblicza (2), obłądzenia, obłudy, obwołania, okrucieństwa, oświadczenia pańskiego, piekła (2), podobieństwa (2), pogrożek (przegrożek) (4), postu, potępienia wiecznego, potwarzy, przeciwieństwa [czego], przełożenstwa, prześladowania, przygany, przygody (w przygodach, z przygod) (8), [jakiego] przykładu (2), przymowki (3), przypadku (3), przyścia [czyjego], rejestrow, ręku [czyich], rzeczy [jakiej] (5), sądu (od sądu) (10), sentencyjej, sirpa, sławy, słow (dla [czyich] słow, z słow) (6), sprawiedliwości bożej, srogości [czyjej] (4), starości (2), stworzenia, (nie)szczęścia (w nieszczęściu) (4), szkody, świata, świąt, świętych, trunku, tyraństwa, trzasku, twarzy (2), urągania, ustąpienia od woli bożej, wiatru (2), wielkości (ludu) (2), wilka (3), wolności, wrzodu, wymyślacza, wyniosłości świeckiej, zaburzek, zakonu, z zaprzenia, zatrzęsienia ziemie, zdrady, złości, znamion niebieskich, zwirzchności.

Frazy: »lękać się, gdzie nie było bojaźni; gdzie lękać się nie będzie trzeba, strach ogarnie« (1;1): tam ſie lękali gdźie nie było boiaźni [illio trepidauerunt timore vbi non fuit timor]. WróbŻołt 52/6; RejPs 79v.

»serce się lęka (musi się lękać)« = expavescit a. timet cor PolAnt; cor formidat Vulg [szyk zmienny] (11): OpecŻyw 96v; RejJóz G5; RejKup e5v; á wſzákźe ácżkolwiek onych więcey będzie niechay ſie nie lękáią ſtąd ſercá wáſze/ ábowiem wielkie zebránie much nie vcżyni żadney poraſzki máłoſći oſsam. HistAl F3v; Abowiem długo dobre záwżdy ſie pámięta/ A gdy złe wſpominamy/ wnet ſie ſerce lęka. RejZwierz 2; RejAp 164v; RejPos 143v, 293v; BudBib Iob 37/1, Pβ 118/161; WujNT Ioann 14/27.

Zwroty:»swego cienia się lękać« (1): TEn gdy rychło miał vmrzeć/ ſynowi ták mowił/ Iż miał oycá Ceſárzá/ by ſie tym nie chłubił. [...] A ſwego cieniá márnie by ſie też nie lękał. RejZwierz 29v.

»nic, niczego, przed niczym się nie lękać« [w tym: w imp (90)] [szyk zmienny] (158:2:1): BierEz O; RejPs 82, 90v, 103; RejJóz B5, F7v; RejKup c7v, c8v, T, cc8 [2 r.], dd5v; BielKom C8v; RejWiz 62v, 109v; Leop Eccli 34/16; RejZwierz 68v; A dla tegoś mię posłał ábychći to wſzytko oznaymił y opowiedźiał bądzże dobrey myſli á nic ſię nie lękay. BibRadz 4.Esdr 6/33, *4v, Eccli 32/20; RejAp BB6v [2 r.], BB7, 3v, [15]v, 24v (26); RejPos 5v, 18, 23v, 27v, 37 (86); RejZwierc 42v, 46, 51v, 134v, 136v (23); BudBib 1.Mach 3/22; Ná tym tedy miłośćiwym y wſzechmogącym Pánie/ maſz teras wſzyſtkę nádzieię twoię záſádzić, maſz vgruntowáć ſerce twoie/ ábyś nicźego ſie nielękał KarnNap E2v; SkarŻyw 206; PudłFr 47; ArtKanc I20, S20v.

»lękać się strachu (a. postrachu, a. przestrachow), strasznego, od strachu, trwogi« = timorem timere PolAnt [szyk zmienny] [16:1:1:1): Tedy ſie nic nie lękay ná ſwiecie ſtráſznego/ Gdyż żadna rzecż nie ruſzy nigdy nic wiernego. RejWiz 142, 136v, 157; RejAp 60v, 87, 179; RejPos 40v, 174v [2 r.], 189v, 198v, 269v; Abowiem znaydzieſz tákich wiele/ iż nie tylko ſámego ſtráchu ále y ledá iákiego podobieńſtwá iego tedy ſie iuż lękáią RejZwierc 85, A3v, 42v, 149v; BudBib Is 8/12; SkarŻyw 532; A nákoniec bárzo ſie trzebá lękáć poſtráchu S.Auguſtyná/ gdźie mowi PowodPr 26.

»śmierci się lękać« [szyk zmienny] (22): OpecŻyw [192]v; RejKup c8v, T; Obácżże ludzki żywot od pirwſzey młodośći/ Iákich ieſt pełen przygod/ iákich okrutnośći. Przecżże ſie śmierći lękaſz RejWiz 94v, 86, 109v; RejPos 30, 110; A gdy ſie w tho nadobnie poććiwy cżłowiek vbierze/ iuż iáko w pewney zbroi może ſie onego oſtátecżnieyſzego nieprzyiacielá ſwego ſmierći nicz nie lękáć. RejZwierc 166, B2v, 138, 165v, 166v marg, 173v (9); BielSpr 11v; SkarŻyw 519; GrabowSet Iv; KochFrag 51; SiebRozmyśl I2.

Szeregi:»(ani, nie) bać się i (a, ani, nie) lękać się« = non timere (et) non pavere Vulg, PolAnt; non formidare et non pavere, non metuere et non timere, non timere et non formidare Vulg; non consternari, non terreri PolAnt [szyk 21:8] (29): FalZioł IV 2a; GlabGad B2v; Boć y ſam pan Kriſtus nigdy ſie krzyżá nye lękał áni bał. GliczKsiąż O8; Leop Deut 1/21, 29, Ios 1/9, 2.Par 20/17, 32/7 (8); BibRadz Ios 1/9, 2.Par 32/7, Ier 30/10, 46/27, 1.Mach 4/8, 2.Mach 8/16; RejAp 192v; BudBib Deut 1/21, 29, Is 8/12; Dwa iáko nam kołwiek Graekowie zágráią/ Ták my iuż ſkákáć muśim: bać ſię ich nam każą/ A ia owſzem ſię lękam KochOdpr Cv; KochPs 148; NiemObr 114, 171; Calep 430b; OrzJan 46, 64; LatHar 614. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»lękać się i cnąć« (1): Thedy wźiął z ſobą Piotrá/ Iákubá/ y Ianá: y iął ſie lękáć y cnąć [pavere et taedere] ſobie. Leop Mar 14/33.

»lękać się, (i, a) drżeć« = formidare et trepidare, movere et tremere Vulg; tremere et pavere PolAnt [szyk 4:3] (7): Leop 4.Esdr 16/18; Strách y lękánie wielkie przydźie ná źiemię/ ták iż ći co vyźrą ono okrućieńſtwo/ będą ſię lękáć y przed tym drżeć [horrebunt ... et tremor apprehendet illos Vulg]. BibRadz 4.Esdr 15/36, Act 9/6; RejPos 342v; BudBib 3.Esdr 4/36; SkarŻyw 212; Calep 392a.

»(nie) lękać się a (ani, nie) frasować się« [szyk 3:2] (5): A nie lękay ſie áni ſie fraſuy ieſliś ſie cżym omieſzkał w niedbáłośći ſwoiey. RejPos 61v, 46v, 50, 75, 115.

»(nie) lękać się a (ani) obawać się« [szyk 1:1] (2): Mącz 385a; tedy ſie tu żadnemu/ nie nieprzyſtoynego obawáć nie trzebá/ áni ſie vſtąpienia od woley Bożey lękáć. CzechRozm 191v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»(nie) smucić (a. smęcić (się)), (ani) lękać się« = expavescere et angi PolAnt [szyk 3:1] (4): Niecháy ſie nie ſmęci ſerce waſſe/ anij ſie niecháy nielęká. OpecŻyw 96v [idem RejPos], 173v; BibRadz Mar 14/33; RejPos 143v.

»nie lękać się a (i, ani, nie) strachać (a. ustraszyć, a. ustraszać) się« [szyk 3:2] (5): Ktho ſie boi Bogá/ przed nicżym ſie nie będzie ſtráchał áni lękał [nihil trepidabit et non pavebit] Leop Eccl 34/16; RejAp [14], 125v; RejPos 253; WysKaz 36. [Ponadto w połączeniu szeregowym r.].

»(nie, ani) lękać się a (ani, i, nie) trwożyć (a. zatrwożyć) się« = pavere et turbari, turbari et formidare Vulg [szyk 23:5] (28): ktorzy vſlyſſą te wſſyſtkie dobrá/ [...] y będą ſie lękáć/ á zátrwożą ſie we wſſyſthkich dobrych rzecżách/ y we wſſem pokoiu/ kthory ia im vcżynię. Leop Ier 33/9; RejAp BB6v [2 r.], BB7, 22v, 56v, 86v; RejPos 50, 51v, 124, 124v, 174v (13); káżdy cżłowiek ktory w przygodach bywa/ iuż ſie przygod mniey lęka/ y mniey ſie przed nimi trwoży. RejZwierc 85v, 88, 136v, 176v, 177v, 206; WujNT Ioann 14/27; GrabPospR K4.

»trząść się, lękać się« (1): przed ktorym Bogiem/ y ſlowem iego ſwiętym/ wſzyſtko niebo y ziemia ſię trzęſie/ lęka/ y ſámemu ſię Pánu Bogu y ſlowu iego poddawa. KrowObr C3v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»(nie a. leda czego) nie lękać się a (ani) lekce (a. kęs, a. leda czego, a. nic) ważyć« [szyk 3:1] (4): Ale byś ſie obacżyłá nędzna owiecżko coć ná tim dobrego á złego należy/ mogłábyś ſie ledá cżego nie lękáć/ y ledá cżego ſobie ważyć RejAp 37; iż nietelko ſie nie lękáć niebeſpiecżeńſthwá/ ále go áni ſobie kęs ieden ważyć będzie. GórnDworz Hh2v; RejZwierc 138v, 150.

»nie lękać się ani się (nie) wstydać« [szyk 2:1] (3): LubPs P2; nie lękay ſie/ áni ſie nic nie wſtyday zá vpadek ſwoy RejPos 339, 124.

»lękać się, (i, albo) (w)zdrygać (się)« [szyk 3:2] (5): Owſzem vważywſzy to ſobie/ iż to powinnie znośić mamy/ á cżemuż ſie przed tym wzdrygáć álbo ſie tego lękáć mamy? RejZwierc 166v, 166v; NiemObr 165; Calep 4b, 388b.

W przen (2): Vcżyniły grom táki nie zgodne obłokł/ Ze ſie ſnadz y lękáły kámienne opoki. PudłDydo A4.

lękać się czego (1): NIe lęka ſye cnotá/ Zadnégo klopotá. PudłFr [3].

a. Bać się Boga, być posłusznym Bogu [w tym: kogo, czego (19)] (20): RejPs 145, 173; Nie z ludźmić ále z Bogiem mam rozmowę/ á przethoż iákoż vmysł ſwoy vſpokoię lękáiąc ſię máieſtatu Bożego. BibRadz I 281b marg; Gdyż thu Apoſtoł powieda/ iż ozwał ſie głos z máyeſtatu wołáiąc ná wſzytki/ ták ná máłe iáko y ná wielkie/ ktorzy ſie kolwiek lękáią imieniá ſtráſzliwego Páńſkiego. RejAp 156v, 98, 126; A wy krolowie zyemſcy vcżcie ſie á lękaycie ſie przyſzłego krolá tego RejPos 272v, 177; BudBib Sap 8/15; Kto ná źiemi porowna z tobą? kto ná niebie? Wſzytki rzéſze niebieſkié lękáią ſye ćiebie. KochPs 132.

lękać się przed kim (1): Będą lizáć piaſek iáko wąż/ iáko chrobactwo ziemne wylázą z mieſzkánia ſwego Iehowy Bogá náſzego bać ſię będą/ y lękáć ſię będą przed tobą. BudBib Mich 7/17.

lękać się w czym (1): Trzeba śię tedy zaprawdę i wtęm pana boga lękac a co czynięm obaczyc. MurzNT 88v.

W połączeniu szeregowym (1): Trzebá ná świętey drodze/ bárzo cżęſto klękáć/ Trzebá płákáć/ trzebá ſię Bogá ſwego lękáć: Prawdźiwie pokutowáć/ o zbáwieniu gádáć/ W kośćielech przed ołtarzmi ná oblicże pádáć KlonWor 53.

Zwroty:»(pana) Boga, Pana się lękać« [szyk zmienny] (3:3): MurzHist T2v; MurzNT 88v; A onę pirwſzą cnotę proſzę byś pámiętał/ W káżdym ſwoim poſtępku byś ſie Páná lękał. RejWiz 192v; Ktorzy ſię lękaćie Páná [Metuentes Dominum Vulg]/ vfayćież w nim/ á nie zginie zapłátá wáſzá. BibRadz Eccli 2/7; RejPos 184; KlonWor 53.

»nic się nie lękać« (1): á wżdy beſpiecżnie chodziſz tuź przed ocżymá Páná ſwoiego/ á nic ſie nie lękaſz ſwięthego Boſtwá iego RejPos 177.

Szeregi:»bać się a (i) lękać się« (2): á nic nas nie dotknie zwirzchność Páńſka iego/ ábychmy ſie go bali/ á iźbychmy ſie lękáli iáko Páńſkiey zwirzchnośći á możnośći iego/ á nie przeſtępowáli náuk á poſtánowienia iego ſwiętego. RejPos 209v; BudBib Mich 7/17.

»nie lękać się ani się wstydać« (1): wżdy ſie nie lękaſz áni ſie wſtydaſz ták wielmoźnego Máyeſtatu tego ták dobrotliwego Páná ſwoiego. RejPos 177.

b. Przewidywać coś niepomyślnego, martwić się o coś; abominari, timere Mącz [o kogo, o co] (5): Mącz 456a; Ale czás nam podobno w rzecz wſtąpić/ á okázáć to iuż do koncá/ czemu ſye ia o rzeczpoſpolitą náſzę lękam. KochWr 26.
Zwrot: »nic się nie lękać« [w tym: w imp (2)] (3): A thák ty wierny Páná ſwego nic ſie nie lękay o przodki ſwoie chociay ták zeſzli w záburzoney náuce á w omylney ſwiátá tego RejAp 66v, Ee3; RejPos 61.

Synonimy: bać się, drżeć, obawać się, strachać się, straszyć się, trwożyć się, trząść się.

Formacje współrdzenne: polękać się, przelękać się, wylękać się, zlękać się; lęknąć się, polęknąć się, przelęknąć się, ulęknąć się, wylęknąć się, zalęknąć się, zlęknąć się; przeląc się, uląc się, zląc się.

Cf LĘKAJĄCY SIĘ, LĘKANIE

HG, KN