[zaloguj się]
[pdf]

DRŻEĆ (295) vb impf

drżeć (288), drzżeć (7); drżeć : drzżeć SkarŻyw (9 : 7).

drż- (260), drz- (23), drzż- (7).

W inf drżéć (2) KochBr, GórnTroas, drżeć (1) OpecŻyw. W formach praet, fut i con drżåł, drżał- (w tym 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf drżéć
indicativus
praes
sg pl
1 drżę drżymy
2 drżysz drżycie
3 drży drżą
praet
sg pl
3 m drżåł m pers drżeli
f drżała m an
n drżało subst drżały
fut
sg pl
3 m będzie drżåł m pers będą drżéć, drżéć będą
f będzie drżała m an
imperativus
pl
2 drżycie, drżyjcie, drżycie
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy drżeli
3 n by drżało subst

inf drżéć (26). ◊ praes 1 sg drżę (19). ◊ 2 sg drżysz (2). ◊ 3 sg drży (75). ◊ 1 pl drżymy (4). ◊ 2 pl drżycie (2). ◊ 3 pl drżą (64). ◊ praet 3 sg m drżåł (13). f drżała (19). n drżało (5). ◊ 3 pl m pers drżeli (10). subst drżały (8). ◊ fut 3 sg m będzie drżåł (3). f będzie drżała (1). 3 pl m pers będą drżéć (6), drżéć będą (2); będą drżéć Leop, BielKron (2), RejPos (2); będą drżéć : drżéć będą BibRadz (1 : 2). ◊ imp 2 pl drżycie (4), drżyjcie (1); drżycie OpecŻyw, RejZwierc; drżycie : drżyjcie BudBib (2 : 1). ◊ con 3 sg n by drżało (1). ◊ 1 pl m pers bychmy drżeli (1). ◊ part praes act drżąc (29) [w tym 1 r. -ć].

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Ulegać szybkim rytmicznym wstrząsom; być wprawionym w szybkie, rytmiczne ruchy, drgania; trząść się, drgać; tremere Mącz, Calag, Calep, Cn; circumtremere Calep, Cn; intremere Mącz, Cn; palpitare Mącz; moveri Calag; contremere, praetrepidare Calep; attrepidare, contremiscere, intremiscere, tremiscere, trepidare Cn (133): Mącz 274b, 463a; Calag 162b, 584b; Contremo ‒ Drzę, trzeſsę ſzie. Calep 254a, 200a, 844b, 1082a.
a. Trząść się, drgać pod wpływem dźwięku, uderzenia, ruchu itp. (o przedmiotach i materii nieożywionej); personare Mącz; tremefieri Cn (42): Gdy then teſtament był piſan przed Alexandrem/ náthychmiaſt ſie sſtáły gromy/ łyskánie y drzenie ziemie wielkie/ á drżáłá wſzytká Babilonia HistAl N2v; BielKron 329; Mącz 463d; wnet z dział vderzono/ [...] Z hakownic też ogromność áże Wawel drżáłá StryjWjaz C; Trąb/ bębnow/ y ludzi krzyk/ konie rżą/ drżą mury StryjWjaz C3v, B2v.

drżeć od czego (2): na wſzytkich wieżách trąbiono/ w bębny bitho/ thák iże od brzmienia onych głoſow práwie miáſto drżáło BielKron 328v; Personat domus cantu tibiarum. Wſziſtek dóm grzmi/ drży/ od rozmáyitych pyſzczeł [!] y gránia. Mącz 402c.

drżeć pod czym (1): SkarŻyw 187 cf Fraza.

Fraza: »ziemia drży (i grunty jej), grunty ziemie drżą« (10 : 1): Leop 4.Esdr 16/12, Ps 17 arg; BibRadz Is 24/18; BielKron 315v; RejPos 108v, 141; náſłucháć ſie onych wdzięcżnych trębácżow/ bębnow/ pokrzykow/ áż ziemiá drży/ á ſerce ſie od rádośći trzęſie. RejZwierc 26; HistHel C3v; StryjWjaz B4v; ták wielki [smok] iſz gdy ſię ruſzył/ ziemiá pod nim drżáłá/ á kámienie ſię kruſzyło. SkarŻyw 187, 187.
W przen (23): niebioſa ſie temu dziwuycie/ ij wſſytki rzecży ziemſkié drżycie/ iż ſtworzyciél wſſytkiégo ſtworzeniá/ poklęknął przed ſwym zraydtzą OpecŻyw 91v; RejWiz 52v; Widźiáły ćię/ o boże/ wody: widźiáły/ Y lękły ſye: á morſkié przepáśći drżáły. KochPs 114.

drżeć na co (1): Ná głos páńſki z obłoków ognie wyſkákuią/ Puſtynie drżą Arábſkié/ łánie dźieći truią KochPs 40.

drżeć od kogo, od czego (3): Gory drżą przed nim/ (marg) wł: drżáły od niego [Montes tremuerunt ab eo] (‒) á págorki rozpływáią ſię/ ziemiá też puſtoſzeie od oblicża iego/ y świát y wſzytcy obywátele iego. BudBib Nah 1/5, 1.Par 16/30, Ps 96/9.

drżeć przed kim, przed czym (11); á przed głoſem iego drżą wſſytki puſſcze y pádoły. RejPs 42, 113, 155v; A gdy tknie gor cżyni ſrogie w nich záwżdy zákurzenie/ Wſzytko tu drży przed oblicżym Páná ták wſzechmocnego LubPs X6, G4v; RejAp 16; BudBib Nah 1/5; GrabowSet Cv, R3v.

Fraza: »drży ziemiá, ziemskie niskości« [w tym: od czego (2), czym (2), przed czym (2)] [szyk zmienny] (9 : 1): RejPs 155v; Gory iák woſk ták ſpłynęły/ od Páńſkiey oblicżności/ Zyemiá drżáłá dziwuiąc ſie/ iego wielkiey możnośći. LubPs V6, G4v; BudBib 1.Par 16/30, Ps 77/18[19], 96/9; Pan/ ktory kiedy poyźrzy/ źiemiá drży: Pan/ który Kiedy ręką gór dotknie/ dymem póydą góry. KochPs 156, 97, 146; SkarŻyw 560.
Zwroty: »drżeć bojaźnią« (1): drżáło/ iáko ná iáwnym Sądźie Bożym/ ſtráchem y boiáźnią/ ono kazánié wſzytko OrzQuin Y2v.

»strachem drżeć, drżeć przed strachem« (3 : 1): RejPs 155v; OrzQuin Y2v; Iáſne niebieſkié domy Roświéćiły ſye gromy Ogniſtémi: vyźrzáłá Ziemiá/ y ſtráchy drżáłá. KochPs 146, 97.

Szereg: »drżeć i trząść się« (1): Głos gromu twego ná okręgu (powietrza) oświecáły błyſkáwice świát/ drżáłá y trzęsłá ſię ziemiá [commota est et contremuit terra]. BudBib Ps 77/18 [19].
b. Doznawać drżenia, dreszczy; trząść się, dygotać (o człowieku i istotach żywych); frigutire Cn (81): A gdy wielkie źimno ćierpiał/ Drżąc ná iáſkołkę nárzekał BierEz Lv, K4; Oglądáy cialo moie panieńſkié/ wielmi ſubtylné/ iakotz drży/ tzo ſie okrutné męki boij ij ſmierci. OpecŻyw 101; botz cięſſko iuż zmizerowán ij znędzon/ ogłądáycie ototz drży/ ij ledwy na nogach ſtoij. OpecŻyw 131; Stála drżątz/ a iakoby vmarlá OpecŻyw 143v; RejWiz 13; A gdy to vſlyſſeli/ vlękli ſie y drżąc pádli [trementes ceciderunt] ná źiemię ná oblicże ſwoie. Leop Tob 12/16; Thedy Ceſarz ocućiwſzy zlękł ſie bárzo áż drżał HistRzym 133; á drugi [nędznik] drży cżekáiącz ábyś mu dał odrobin s ſtołu ſwego RejPos 82v, 85, 127, 192; RejZwierc 75v; SkarŻyw 165, 305; Horride ‒ Niewdzeczinie [!], ſzpetnie, drząc. Calep 488b; Nie był nikt coby nie drżał/ ſtráchem/ żalem zięty GórnTroas 74; GrabowSet C2v; CzahTr B2.

drżeć dla czego (1): [Jezus] drżątz dlá ſilné boleſci. OpecŻyw 138.

drżeć od czego (10): Drżál wſſytek od męki OpecŻyw 142; GosłCast 64. Cf »drżeć od bojaźni«, »drżeć od zimna«.

drżeć z czego (3): OpecŻyw 102v; HistLan Fv; ácz złoſćiwy z zawiſći będzie drżał á zgrzytał zębámi RejPs 167v.

Frazy: »(wszytki) członki drżą, każdy członek drży« [szyk zmienny] (5 : 1): A takowy ſtrach ziąl go/ s ktorégo káżdy cżlonek w nijm drżál OpecŻyw 102v, 19v, 102; FalZioł IV 6c; KochOdpr D; ZawJeft 6; Członki drżą/ wſpomniéć człowiek nie może bez ſtráchu/ Iáki ſię cud pokazał z podźiemnégo gmáchu. GórnTroas 16.

»drżą [komu] nogi« = ktoś się boi (1): Ale mi iakos drzą nogy Wloſzy wſtaly iako rogy. Prawie mi ſię Lęklo ſercze RejKup e5.

»ręce drżą« [w tym: komu (5)] [szyk zmienny] (7): RejKup c8; chciał ſie ſam zábić ále nie mogł/ bo mu ręce drżáły BielKron 145, 258; Mącz l08a; HistRzym 58v; Z ochoty im ręce drżą ſerce ſie ráduie HistLan Fv. Cf »drżeć jak osica«.

»serce drży« [szyk zmienny] (6): Płacżą oczy ſercze drzy/ cięſzko mi ſie roſtać Z przyacioły z oycżyzną/ y z miełą ſwobodą RejJóz B2v; Sercze drżi Czarta ſię boy Bo yak kat nademna ſtoy RejKup cc7, c5, f3v, p7, bb4.

[na kim] drży skora« = ktoś się boi (1): Ale wżdy od dobrych zli ſą rozney nádzyeie/ Ná tych drży bárzo ſkorá/ á w tych ſie myſl śmieie. RejWiz 102v.

Zwroty: »drżeć od bojaźni, strachu« [szyk zmienny] (3 : 3): OpecŻyw 99; WróbŻołt 13/5; Gdy dokońcżył rzecży/ drżeli od ſtráchu widząc ſwoy vpadek wielki BielKron 202v; Lingua haeret metu, Yęzik od boyáźni drży/ to yeſt niemoże mowić. Mącz 152a, 284d; Calep 1082a.

»drżeć jak osica« (1): Gdy krew w tákiey przygodźie od ſtráchu ſię zśiáda. Powieśći niezgodliwe/ ſłowá záiąkáwe: Ręce drżą iák Ośicá/ y nogi ciekáwe KlonWor 3.

»drżeć jako ryba« (3): Liekł ſyę Panie to niechyba Bo drzy wſſytek jako ryba Barzo mu ſyę chwieje głową Niemoże już rzecz by ſlową RejKup bb3; RejWiz 70v; RejZwierc 75.

»drżeć wszytek; drży wszytko ciało« [szyk zmienny] (4 : 1): OpecŻyw 142; Ocży mi cżemus płaczą/ a drzy wſzytko ciało Sercze w iakies żałoſći iuż prawie ſtruchlało RejJóz B4; RejKup bb3; Mącz 158c; powie iey onę rzecż wſzytká drżąc. SkarŻyw 193.

»drżeć od zimna« [szyk zmienny] (7): OpecŻyw 15v, 19v, 20, 107v; Wſzytká tedy oná wielkość ſiedźiáłá ná onym plácu Kośćielnym/ drżąc od źimná [trementes propter hiemem] ktore náſtawáło. BibRadz 3.Esdr 3/6; Frigutio ‒ Drzę od zimna. Calep 435b, 489a.

Szeregi: »drżeć i trząść się« (1): totus Parmeno tremo horreoque postquam aspexi hanc, Wſziſtek drżę/ y trzęſę ſie. Mącz 158c.

»drzeć, trzepiotać« (1): bo niebeśpieczeńſtwá te/ ktore ſą od nas opodal/ máło ſię ich boimy ábo nic/ ále gdy ſą bliſko/ to iuſz drżymy/ trżepiocemy od ſtráchu GórnRozm D4.

Przen (2):
1) Być wzburzonym, niespokojnym (1): Fremebat tota provincia, Drżáłá wſziſtká kráyiná. Mącz 136b.
2) drżeć na co = bardzo czegoś pragnąć, rwać się do czegoś (1): Prurire in pugnam, Piſzczeć/ chćiwym być/ álbo drżeć ná bitwę. Mącz 328c.
α. Dygotać, mieć dreszcze, nierówne tętno (o objawach fizjologicznych, przede wszystkim chorobowych); vacillare Mącz, Cn (16): FalZioł I 136d; GroicPorz ee4; A też pátrz iáko wſzyſcy wdzyęcżne zdrowie máią. Ręce drżą/ łeb ſie trzęſie/ á nogi zápuchną/ Ony wdźyęcżne wonnośći z gęby z noſá cuchną. RejWiz 30v, 66v; Vacillo, Szwánkuyę/ drżę/ słápie/ niekrzepko ſtoyę/ chwieyę ſie Mącz 471d; Gdy padnie á pálec mu wielki drży v ręki/ niemoże być zdrow. SienLek 58v, 16; áno iuż ręce drżą/ áno iuż twarz blednieie/ áno ſie iuż wzrok mieni/ Doktor ſie kryie RejPos 342v; á piſząc/ drżeć y mgleć pocżął/ y ták vmárł SkarJedn 294; SkarŻyw 165.

drżeć dla czego (1): [zbytnie picie wszytkiemu ciału szkodzi] y też żyłam abowiem wſzytkie drżą dla zbytku ktorego w ſię nabierzą GlabGad G8.

Frazy: »[komu] członki drżą« (1): Khomu cżłonki drżą/ krew pſia pomaga FalZioł IV 6c.

»drży serce, drży [komu] na sercu« = palpitat cor, pectus pulsat Mącz (2): Meum pectus pulsat, Tłucze álbo drżi mi ná ſercu. Mącz 287a, [274]b.

Zwrot:»drżeć wszytek« (1): Pot przez mię biie/ drżę wſzytek/ y bládnę/ Tylko że martwy przed tobą nie padnę. KochFr 80.
Szereg:»drżeć a wzdrygać się« (1): drżacz á wzdrigaiącz ſie iakoby na zimniczę. FalZioł V 31v.
β. Mrugać (mimowolnie) [czym] (1): Myops, latine lusciosus, Który niedobrze doyźrzy/ drży powiekámi kiedy pátrzy. Mącz 240a.
** Bez wystarczającego kontekstu; być może: wydawać donośny dźwięk, huczeć, ryczeć (2): Fremo, Drżę/ Szumię/ Dzwięk czinię. Mącz 136b; Infremo, Drżę/ Zgrzitam. Mącz 136b.
2. Być w strachu, bać się, trwożyć się; fremere, trepidare Mącz; horrescere Calep; tremere, tremiscere Cn [w pewnej ilości przykładów trudno orzec, czy należą one do znacz. 1. b, czy do znacz. 2] (161): OpecŻyw 28v, 110; GDy Tatarzy wyiezdzali: wſzythka drzała Europa MiechGlab 18; pocżąthek złego a będą wſſyſtcy drzeć [trepidabunt omnes]. Leop 4.Esdr 16/18, Dan 10/11; BibRadz 4.Esdr 15/18; BielKron 65, 82; Trepide, Boyáźliwie/ boyáźnie álbo nieśmiele/ drżąć. Mącz 463b, 463b; Drży gdzie ſie nie máſz cżego bać RejZwierc 14, 167; SkarŻyw 185; ReszList 154; Horresco ‒ Trzęſe sie, poczinąm drzec, ſtrach mnie zeimą. Calep 489a; Co ty pátrzyſz? co ty drżyſz? tobie iuż ſyn zginął. GórnTroas 45; WujNT Luc 8/47, Act 16/29.

drżeć na co (2): [Jozue] bał ſię wſtąpić ná ták ćieſzką [!] y trudną zwierzchność. y drzżąc ná ony wielkié ćiężary/ ktore przełożony nośić muśi SkarŻyw 501; Podeyźrzáné to rzeczy/ á drżéć ná nie trzebá/ Kto ták wylećiał górę/ iż dośięga niebá. GórnTroas 23.

drżeć przed kim, przed czym (16): OpecŻyw 98v; BibRadz 4.Esdr 15/29; BielKron 320, 382; RejPos 85v, 131v; Drżymy przed tym złym ſąſiádem Rzymſkim. RejZwierc 187; PaprPan A4; Holofernes/ przed ktorego mocą wſzytkie narody drzáły WerGośc 237; wáſza K. M. z tych poſzedł/ przed któremi drżáłá Aziia. OrzJan 75; SkarKaz 60b; SkarKazSej 692a. Cf Frazy, Zwrot.

Frazy: »dusza drży« (1): Oglądáy iako mé ſerce ij moia duſſa drży przed twyma ocżyma od wielkiégo vdręcżeniá. OpecŻyw 81.

»serce drży« (1): OpecŻyw 81 cf »dusza drży«.

»[przed kim] wszytka ziemia, wszytek świat drży« [szyk zmienny] (2): bo przed tymi ludźmi wſzytká źiemiá drżáłá BielKron 335; Alexánder wielki Pan á Krol Mácedońſki Przed ktorym wſzyſtek świát drzał práwie kąty wſzyſtki WierKróc A2v.

Zwrot: »drżeć przed strachem, strachem [przed czym]« (2 : 1): Bo oni wyelkim ſtráchem záwżdy przed tym drżeli/ Kędy żadnego ſtráchu nigdy nye widzyeli LubPs N5v; Drżą nędzni ludzie przed ſtráchem á przed tym morzem záburzonym/ w vćiſku á w nieſpráwiedliwośći ſwoiey RejPos 6v; RejZwierc 167.
Szeregi: »bać się i drżeć« (l): iż ſię ich wſzytcy bać y przed nimi drżeć będą [timeant et trepident]/ ktorzy ſię oſłyſzą o nich. BibRadz 4.Esdr 15/29.

»drzżeć i lękać się« (1): Ale gdy bliſko przyſzedł/ drzżeć y lękáć ſię pocżął tákże Iulianus/ iſz ledwie co prze on ſtrách wymowić mogł SkarŻyw 212.

»uciekać i drżeć« (1): Mowi/ krolá ſię nie boię: á przed ſąśiádem vćieka/ y drży/ ktory go w tey wolnośći ná dom náiezdża y zábija SkarKazSej 692a.

»drżeć a (i) upadać« (2): á przedſię drżymy á vpadamy przed możnoſciámi ſwiátá tego/ y kſiążąt iego RejPos 131v; SkarKaz 160b.

W przen [przed kim, przed czym] (2): Bo iáko błotné żáby boćianá ſye boią. [...] ták przed brzytwą twoią Wſzytki włoſy drżéć muſzą. KochBr 152; Wdy przed tobą iuż drżáły Gréckich zamków wáły. GórnTroas 54.
a. Bać się Boga albo sił nadprzyrodzonych (o lęku połączonym czasem ze czcią i pokorą wobec boskiego majestatu i potęgi) (120): MurzHist I3v; Leop 4.Esdr 8/21; przy iego [mowa o Chrystusie] śmierći kámienie ſie pádáć będzye/ y ſłońce ſie záćmi/ y wiele dziwow będzye/ duchowie niewidomi będą drżeć BielKron 19; RejPos 5v, 183; Tego [Ciała Pańskiego] my vżywamy/ ná co Anyołowie pátrząc drżą/ y przez boiáźni ná to nie pátrzą BiałKat 331, 281; Wy przełożeni drżycie ſwiátá tego/ Słyſząc dekretá ſrogie Páná ſwego. RejZwierc 225v; BudNT Act 7/32; vkazał ſię im Pan Bog na gorze wyſokiey w ogniu ſtráſzliwym/ y w gromach y łyſkániu ták ſrogim/ iſz drzżeć wſzyſcy pocżęli. SkarŻyw 481, 91, 484; WujNT 385, Act 9/6, Iac 2/19.

drżeć od czego (1): á byś oznaymił imię twoie ſprzećiwnikom twoim/ od oblicza twego narodowie drżeli [a facie tua gentes formidabant] BudBib Is 64/1.

drżeć na co (4): Słuchayćie ſlowá Páńſkiego/ wy ktorzy drżyćie ná ſlowo iego [qui tremitis ad verbum eius] Leop Is 66/5; BibRadz Is 66/2; Nie polega duch moy/ iedno ná pokornych y ćichych/ y tych ktorzy drżą ná ſłowá moie [Is 66/2]. SkarŻyw 196 [przekład tego samego tekstu BibRadz], 261.

drżeć przed kim, przed czym (93): RejPs 69v; Widzicye iáko [Pan] ieſt ſtráſzny á drżą przed nim Kſiążętá LubPs R4v, F4, bbv, bb6, ff3v; KrowObr 27v; RejWiz 50, 186; Leop Is 66/2; BibRadz I *3, 91 marg, Is 66/5, 4.Esdr 15/36; RejAp AA5, 16, 63, 82v, 184v (12); o Boſtwie Páná tego/ przed ktorym on [szatan] drży vſtáwicżnie RejPos 212v, 26, 47v, 77v, 89, 139 (12); BiałKat 206; KuczbKat 35; RejZwierc 264; BudBib 3.Esdr 4/36; CzechRozm 1v; ArtKanc I7; Przed ſpráwiedliwośćią twą drży ſumnienie moie GrabowSet A4v; LatHar 94. Cf »drży dusza«, »drży wszytek świat«, »drży ziemia i niebo«, »drżą mocy ziemskie i piekielne«, »drży niebo, ziemia, piekło«, Zwroty.

Frazy: »[przed czym] drży dusza [czyja]« (1): przed ktorego tylko ſámego [Pana Boga] ſtráchem będzie záwżdy drzáłá duſſá moiá. RejPs 38v.

»[przed kim, przed czym] drżą wszytki mocy niebieskie, ziemskie i piekielne, drży niebo, ziemia, piekło itd.« (11): LubPs bbv marg; KrowObr 242v; RejAp 28; á przed tym imieniem drżą y vpadáią ná koláná wſzytki mocy niebieſkie/ ziemſkie y piekielne. RejPos 34; przed ktorym [Bogiem] drży niebo/ zyemiá/ piekło/ y wſzytki możnośći iego. RejPos 116, 77v, 130v, 132v, 286v; RejZwierc 10, 206v.

»drży piekło, mocy piekielne drżą« [w tym: przed czym (1)] [szyk zmienny] (2 : 1): SkarŻyw 120; ArtKanc I7; Krolowie páńſtwy rządzą/ káżdy w ſwym beſpiecżny/ Lecż niewiem/ przecż ſię trwożą/ ták piękną pogodą/ Drży piekło z Lucyperem/ ogień gáśnie wiecżny. GrabowSet F3.

»drży serce« [w tym: przed czym (1)] (2): RejPs 57v; Y záwżdy ſą ſpráwiedliwe ſwięte ſądy twoie/ Przed kthorymi ſtráſzliwie drży nędzne ſerce moie LubPs bb6.

»[przed kim, przed czym] drży wszytek świat, możności wszytki świata tego itd.« (9): RejPs 169; RejAp AA5v [2 r.], 8, 33v, 113; przed ktorym [królem] drży wſzytek ſwiát/ y wſzytki możnośći iego. RejPos 109v, 78v; KołakSzczęśl C4.

»[przed kim, przed czym] drży ziemia i niebo, wszytki mocy niebieskie i ziemskie drżą itd.« [szyk zmienny] (9): RejPs 134; RejKup Nv; KrowObr B4v, 221; RejAp [15]v, 22v; iż on tym ſwiętim rámieniem ſwoim był śilen iáko práwy mocarz/ á drżáło przed nim wſzytko ſtworzenie/ niebo/ ziemia/ morze/ powietrze: á tylko ſámą práwicą ſwą ſtárł [...] cżárthá ſproſnego RejPos 80; á wſzytki mocy niebieſkie y zyemſkie záwżdy drżáły przed możnoſcią Boſtwá iego. RejPos 121; ArtKanc G2v.

»drżą wszytki mocy (i) ziemskie (i) piekielne [przed kim]« [szyk zmienny] (3): RejPos 110, 150v; Przećiwko ktorym wſzyſcy krolowie ziemſcy ſą iáko proch á muchy/ ábowiem przed nimi [anjołami] ná roſkazánie Páná tego/ drżą wſzytki mocy y ziemſkie y piekielne RejZwierc 69.

Zwroty: »drżeć przed możnością, mocą [czyją]« [szyk zmienny] (9 : 3): RejWiz 114v, 186; á wſzytki możnośći ziemſkie y niebieſkie ſą położony w ręku iego/ á káżda moc drży przed mocą iego. RejPos 39v, 20, 51 v, 110, 121, 131, 150v, 160v; Nie vſłyſzyſz tám áby [chciał nie opuszczać] hárdych krolow/ álbo chłubnych Hetmánow/ iedno wiernego ſwego á tego ktory drży przed imieniem iego ſwiętym á przed możnoſcią iego. RejZwierc 263; ArtKanc I7.

»przed strachem drżeć, drżeć strachem, [przed kim] straszliwie drżeć« [szyk zmienny] (2 : 1 : 3): przed ktorego ſtrachem drzą angieli y kazde tak ziemskie iako y niebieskie ſtworzenie RejPs 134, 38v; Sam Pan ieſt wiernym obrońcą ſtworzenia ſwego/ Przed ktorim ia ſtráſzliwie drżę cżáſu wſzelákiego, LubPs G2v, bb6; RejWiz 186; RejPos 344.

Szeregi: »bać się (a. obawiać się) i (a) drżeć« [szyk 6 : 3] (9): RejKup z3v; HistAl G5v; Leop Mar 5/33; ábychmy drżeli á bali ſie ſwiętego Máyeſtatu iego/ á záchowáli ſie iemu ták wedle tey powinnośći ſwoiey RejPos 349v, 255; BiałKat 206; KuczbKat 35; SkarŻyw 574; WujNT Mar 5/33.

»drżeć a nie grzeszyć« (1): Drżyćie [contremiscite (marg) pavete loquimini (‒)] á nie grzeſzćie/ rozmawiayćie w ſercu ſwem/ wkomorze ſwey/ á milcżćie. BudBib Ps 4/4[5].

»drżeć i lękać się« [szyk 3 : 2] (5): A on drżąc y lękáiąc ſię [tremens et pavens] powiedźiał/ Panie coż chceſz abych cżynił? BibRadz Act 9/6, 4.Esdr 15/36; RejPos 342v; BudBib 3.Esdr 4/36.

»drżeć i uciekać« [szyk 3 : 4] (7): kthoreśćie [świece] Gromnicami názwáli/ iżeby Duſzy/ y ćiáłu pomagáły/ [...] Toć ſą záſię nowi Bogowie wáſzy/ przed ktorymi iáko powiedaćie/ Dijabli drżą/ y vćiekáią. KrowObr 89, 67v, 89, 89v, 175; RejPos 77v; Gdy ten znák [krzyża św.] mocy piekielne vyrzą/ drzą y przeſtráſzone vćiekáią. SkarŻyw 120.

»drżeć a (i) upadać« [szyk 7 : 3] (10): RejAp 8, 28v, 33v, 114v, Ff2v; iáko wiekuiſte Boſtwo/ [...] opánowáło á ogárnęło dziwną możnoſcią ſwą/ wſzytky mocy niebieſkie/ y zyemſkie/ y piekielne/ á iáko káżde koláno drzeć á vpadáć muśi przed ſtráchem tey możnośći ſwiętey. RejPos 344, 34, 160v, 286v; RejZwierc 264.

»ustraszyc się a drżeć« (1): A niewiernicy áby ſie vſtráſzyli tym/ á drżeli przed tą ſpráwiedliwoſcią Páná tego RejAp 61v.

W przen [przed kim, przed czym] (2): Co mu wdzyęcżnie pochodzi s ſercá vprzeymego/ Nigdy nie zmázánego w zákrytey chytrośći/ Ktore przed nim drżąc ſtoi w wierney niewinnośći. RejWiz 52.
Zwrot: »drżeć przed strachem« (1): A ſnadz niemáſz nic cáłego w ćiele moiem co by nie drżáło przed ſtráchem gniewu twoiego á ſtráſſyły ſie y koſći moie/ czuiąc ná ſie wyſtępki ſwoie RejPs 57.
3. O głosie; vibrissare Mącz (1):
Zwrot: »drżeć głosem« = śpiewać głosem drżącym, wibrującym, tremolować (1): Vibrisso, est vocem in cantando crispare, Trafić glos w ſpiewániu/ to yeſt drżeć/ trząść á wykręcáć gloſem. Mącz 492d.

Synonimy: 1. trząść się, trzepiotać; 2. bać się, lękać się, straszyć się, trząść się.

Formacje wspołrdzenne cf DRGAĆ.

Cf DRŻĄCY, DRŻENIE

ZZie