[zaloguj się]
[pdf]

PRZESTRASZYĆ SIĘ (18) vb pf

się (11), sie (7).

e prawdopodobnie jasne (tak w prze-); a jasne.

Fleksja
inf przestraszyć się
praet
sg pl
1 m -m się przestraszył m pers
3 m m pers przestraszyli się
n subst przestraszyły się
conditionalis
pl
3 m pers by się przestraszyli

inf przestraszyć się (5). ◊ fut 1 sg przestraszę się (1). ◊ 2 sg przestraszysz się (1). ◊ 3 sg przestraszy się (4). ◊ praet 1 sg m -m się przestraszył (1). ◊ 3 pl m pers przestraszyli się (2). subst przestraszyły się (1). ◊ con 3 pl m pers by się przestraszyli (1). ◊ part praet act przestraszywszy się (2).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu s.v. przestraszyć.

Doznać uczucia strachu, niepokoju, przerazić się; timere PolAnt (18): Więc ſie ták włocząć nie ſłużą A gdzie mogą tu ſię dłużą A ták z chodzą bráćia náſſy Nie ieden ſie więc przeſtráſſy RejRozpr I2v; RejKup v2v; Albo ogniá s pirwotku ieſli w cżás nie gáśiſz/ Wierz mi kiedy moc weźmie bárzyey ſie przeſtráſzyſz. RejWiz 137v; Rozſądki ſwe ſpráwiedliwe/ iáko ſtrzały ogniwe/ wypuśćił przećiw ſercu złemu/ Bogu á prawdźie odpornemu. By śię wſzyſcy przeſtráſzyli/ á k niemu poſpieſzyli ArtKanc A13; Bo naprzod mieyſce ono [kościół Salomonowy] kto ná nie dobrym ſercem przyſzedł/ káżdego wzruſzyło y nieiáko odmieniło/ pokázuiąc táiemną tám moc Bożą. Wierny y nabożny dźiwnie ſię vćieſzonym vczuł [...]. y niewierny muśiał ſię drugdy przeſtráſzyć. SkarKaz 40b, )(3, 204a; SkarKazSej 707b.

przestraszyć się czego (1): A ktho iedno dotknie ſumnienia ſwego/ á obacży w nim zátkáną á záſlepioną tę ſwiátłość w ſobie/ o wneth go ruſzy/ o wneth ią muśi wyſtáwić ná świecżnik/ o wnet muśi przeſtráſzyć ⟨sie⟩ onych ciemnośći/ ktoremi zákrywał/ táił/ onę ſwiátłość w ſercu ſwoim. RejPos 338v.

przestraszyć się na co [= czego] (2): Wracam ſię do ćiebie Naiáſnieyſzy Miło⟨ściwy⟩ Krolu/ vkázuiąc iáko ſię ſądu Bożego boię/ ieſlim co boiázliwie/ nieroſtropnie/ niedbále ſobie ná tym wielkim powołániu poſtąpił [...]. Ieſlim ſię ná máieſtat W.K.M. przeſtráſzył/ á tego co P. Bog kazał do W.K.M. nie mowił/ á iáko Ionás od poruczenia Bozkiego vćiekał SkarKaz )(3v, 204a.

przestraszyć się czym (1): Iáko ſię przeſtráſzyć nie mamy temi táiemnemi ſądámi Bozkiemi? SkarKaz 347b.

W połączeniach szeregowych (2): Rozumiem temu moy namilſzy brácie/ ieſliżeś s pilnoſcią cżedł y vważał ty dziwne ſpráwy tháiemnic Páńſkich/ á przypuśćiłeś ie do ſłuſznego rozſądku ſwego/ iżeś ſie miał y cżemu podziwowáć y przeſtráſzyć y vrádowáć. RejAp 198v; RejZwierc 73v.

W przeciwstawieniu: »pocieszyć się ... przestraszyć się« (1): To nowina twe przyſzcie panie moy Podcżaſzy Abo ſie kto pocieſzy abo ſie przeſtraſzy RejJóz K5v.

W porównaniu (1): Pytáliſmy go [św. Anzelmusa] cżemu by ták ná takich świeckich rzecżach teſknił? powiádał: iam dawno żądze rzecży świeckich z ſercá wyrzućił: [...] prawdę wam powiem/ á nie ſkłámam: ile kroć báwić ſię iemi muſzę/ ták ſię przeſtráſzę y ſtrwożę/ iako dziećię gdy mu lárwę ſzpetną y twarz ſproſną vkażą. SkarŻyw 335.

Szeregi: »przestraszyć się i zatrwożyć (a. strwożyć)« (2): SkarŻyw 335; NIe dármo ſię [...] ná przybyćie nagłe Páná ſwego vczniowie przeſtráſzyli/ y zátrwożyli: mnimáiąc áby duſzá iáka ábo duch do nich przyſzedł SkarKaz 204a.

»zawstydzić się i przestraszyć« (1):gdy [Bóg] ſpyta: Coś mi zrobił? [...] A ia z czym ſię poſtáwię? co vkażę? Záwſtydziwſzy ſię y przeſtráſzywſzy/ rzeknę: Pánie poſłałeś mię do dworu krolewſkiego/ do Zygmuntá trzećiego [...]. Náuczałem y vpominał Páná ſwego [...]: áby ciebie znał Bogá ſwego SkarKaz )(2.

Przen (1): Ia Pan ieſtem pirwſzy y oſtátecżny. Wyſpy vyźráły y przeſtráſzyły ſię końcżyny źiemie zádrżáły BibRadz Is 41/5.

Synonimy: lęknąć się, polęknąć się, potrwożyć się, przelęknąć się, struchleć, strwożyć się, ubać się, ulęknąć się, wylęknąć się, zatrwożyć się, zbać się, zlęknąć się.

Formacje współrdzenne cf STRASZYĆ.

AĆ