[zaloguj się]
[pdf]

ŁACZNY (25) ai

łaczny (22), łaczen (3).

a jasne; teksty nie oznaczają é.

Fleksja
sg
mNłaczny, łaczen fNłacznå
Dłaczn(e)mu D
Ałaczn(e)go A
I Iłaczną
Lłacznym L
pl
N m pers łaczni
D łacznym
A m pers łaczné
I m łacznymi, łaczn(e)mi

sg m N łaczny (6) March1, BibRadz, Calep, GrabowSet, KlonFlis, KlonWor, łaczen (3) BierEz (2), GlabGad. ~ (praed) łaczny (2) BibRadz, KlonFlis, łaczen (3) BierEz (2), GlabGad; ~ (attrib) łaczny (4).◊ D łaczn(e)mu (1). ◊ A łaczn(e)go (1). ◊ L łacznym (1). ◊ f N (attrib) łacznå (1). ◊ I łaczną (3). ◊ pl N m pers łaczni (4). ◊ D łacznym (1). ◊ A m pers łaczné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ I m łacznymi (1) LubPs, łaczn(e)mi (1) Leop.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Pragnący pokarmu; famelicus Calep; indigus, egens alicuius rei Cn; esuriens, ieiunus Vulg (25): Wilk niegdy bárzo łácżen był/ A ná Iſtryká śię kuśił BierEz P3v, L3, Q, S4; OpecŻyw 59; Ale iż łacżni ludzie chciwiey icdzą przeto z takowych gruſzek wiele ſie kolery mnoży GlabGad 15; Tenći dźień ieſt cżternaſty/ iáko cżekáiąc trwaćie łácżni [ieiuni] nic nie iedząc. BibRadz Act 27/33, I 113v marg; Calep 407a; proſta owiecżká/ Gdy ią páſterz niebácżny/ W lás/ buiáć puśći [...] A w puſzcży/ ieſt źwierz łácżny/ Ginie GrabowSet G3; KlonFlis C; KlonWor **6v.

W przeciwstawieniach: »łaczny (jest) ... naje się, obfity, syty« (3): BierEz Ov; Cżemu wſzelkie picie ſmacżnieyſze ſie zda gdi cłowiek łacżen niż gdi ſie naije. GlabGad G; Wſzyſcy ći co przed tym ták byli łácżnymi/ Teraz w obfitoſciách ſą iuż obfitymi LubPs hh2.

Przysłowie: Latwiey vchowalz ſytego/ Niżli złodzieiá łácżnego. BierEz Ov.
Przen: Pragnący dóbr moralnych (2): [dusza] ktora chodzi ſchyliwſſyſie y mdłá/ y ocży ſchadzáiące/ á duſſá łácżna [anima esuriens] tá dawa tobie cżeść y ſpráwiedliwość Pánu. Leop Bar 2/18; KochFrag 53.
a. W funkcji rzeczownika; esuriens Vulg, Modrz (8): w łacznym ſmak hnet ſie rozchodzi GlabGad G.

W połączeniach szeregowych (2) : Dla tego głodnemu ſni ſie o iedle, łacżnemu o piciu/ gamratowi o miłowaniu, rozumnemu o naucze etc. GlabGad L4; tedyć záprawdę łácżnym/ prágnącym/ nágim/ źiębnącym [esurientibus, sitientibus, nudis, algentibus]/ słuſzna rzecż ieſt dáć ráyunek ModrzBaz [38]v.

W przeciwstawieniach: »łaczny ... bogaty (2), syty« (3) : Táko rychło łaczny vmiera/ iák ſyty March1 A4v; OpecŻyw 11v; Abowiem Bogáći á moźni/ częſtokroć zwykli Rzecz poſpolitą vćiſkáć y niſzczyć. Vbodzy záſye iáko łáczni/ żadnego pożytku nieczynić. GroicPorz b3.

Szereg: »łaczny a ubogi« (1): Chlebá twego z łácżnemi á vbogiemi [cum esurientibus et egenis] pożyway/ á ſſátámi twemi nágie przyodzieway. Leop Tob 4/17.

»łaczny a zgłodniały« (1): A ieſliże ie thák łácżne á zgłodniáłe opuſzcżę do domu ich/ pewnie iż gdzye ná drodze vſtháną [dimittere eos ieiunos nolo, ne deficiant in via. Vulg Matth 15/32]. RejPos 182v.

Synonimy: głodny, łaknący, zgłodniały.

Cf NIEŁACZNY

JZ