[zaloguj się]
[pdf]

ŁKANIE (43) sb n

a jasne, e pochylone.

Fleksja
sg pl
N łkanié łkaniå
G łkaniå
A łkani(e)
I łkani(e)m

sg N łkanié (19); -é (2), -(e) (17). ◊ G łkaniå (6). ◊ A łkani(e) (10). ◊ I łkani(e)m (6). ◊ pl N łkaniå (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

Głośny płacz, szlochanie, zawodzenie; tu często w znaczeniu ogólniejszym: rozpacz, skarga, smutek; gemitus Mymer1, BartBydg, Vulg; lamentum BartBydg, Mącz; fletus BartBydg, Cn; maeror BartBydg; eiulatus, lacrimatio Mącz; vagitus Calep; singultus, fletus cum singultu, singulati soni Cn (43): Mymer1 35; Gemitus, stąkanye, lkanye BartBydg 63b, 172 [2 r.]; FalZioł IV 33c; quoniam die ac nocte grauata eſt ſuper me manus tua Dla tegom wołał od łkania we dnie y w nocy. WróbŻołt 31/4, K6.

łkanie czyje (10): Niech wnidzie wſſyſtko złe ich przed ćiebie: á obierz ie też by winnicę iákoſz y mnie obrał dla wſſech niepráwośći moich: ábowiem mnogie ſą łkánia moie [multi enim gemitus mei]/ á ſerce moie żáłoſne. Leop Thren 1/22; Vagitus – Płacz łkanię dzieczinskie. Calep 1099b; Hániebniem zbłądźił/ iednákeś/ o Pánie/ Láſkáwe vcho miał/ ná moie łkánie GrabowSet M2v, B2v, I2v, I4v, M4, Q2v (8).

W połączeniach szeregowych (9): SeklKat R4; Od głoſu płácżu y żalu odełkánia wielkiego/ Práwie nędzne vſtá moie przyſchły do ciáłá mego. LubPs X3v; Mącz 101a, 183b; Głos w Ramye ſłyſzan ieſth/ łkánie płácż y nárzekánie wielkie RejPos 25v; Boże moy/ o wſzech Pánie/ Zal/ płácż/ niewinne łkánie/ Przyimi/ vważ/ bo w tobie me vfánie. GrabowSet B3v, K2; WujNT 7; Przypuśćił do łáſkáwych vſzu Pan wzdychanie/ Przypuśćił poſpolitą modlitwę y łkánie. SkorWinsz A2.

W charakterystycznych połączeniach: łkanie przyjąć (3), do uszu przypuścić, słyszeć, uważyć, wysłuchać; na łkanie łaskawe ucho mieć; uszy otworzone są na łkanie; łkanie piersi targa (2).

Wyrażenia: »łkanie rzewliwe« [szyk 1:1] (2): SMiłuy ſię Boże/ miłośierdźia Pánie/ Wyſłuchay proſzę/ me rzewliwe łkánie GrabowSet I2v, I4v.

»zająkawe łkanie« (1): záiąkáwe łkánie Tchu y śieł mi vięło/ y cżęſte wzdychánie. KlonŻal A3.

Szeregi: »boleść i łkanie« (1): Biádá mnie: ktoż mie wybáwi ná on cżás? Pocżątek boleśći: y mnogiego łkánia [Initium dolorum et multi gemitus] Leop 4.Esdr 16/16.

»lament z łkaniem« (1): Náſtępuie żál/ gdźie Himny ćieſzyły/ A láment z łkániem/ gdźie Pſálmy śpieſzyły GrabowSet S3.

»łza, (i) łkanie« [szyk 2:1] (3): Vſtawa w twoim rátunku/ moy Pánie/ Gdy/ oko łzá żrze/ pierśi tárga łkánie GrabowSet I2, R3, R4.

»łkanie i narzekanie« (1): Kędy iuż tám [w niebie] żadne łkánie/ nie będźie, y nárzekánie/ bo ſię w nich dźiwny vkaże/ w ſwoiey niewymowney sławie. ArtKanc F19. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»płacz, (a, i) łkanie« (4): OpecŻyw 29; Mącz 181c; śierot płáczu y vbogich łkánia, Gdy było w Polſcze y krwie rozlewánia, Az názbyt KlonKr E4v; Calep 1099b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»tesknica i łkanie« (1): Abowiem dwoiáka ie byłá zięłá teſknicá/ y łkánie [Duplex enim illos acceperat taedium et gemitus] z rozpominániem przeminęłych rzecży. Leop Sap 11/13.

»wzdychanie, (a) łkanie; wzdychanie z łkaniem« [szyk 2:1] (2;1): RejPosRozpr c4; Po wſzytkich ſtronách źiemie Serce me żal wyznawa/ Z wzdychániem ſłowá/ z łkániem łzy wydawa. GrabowSet C4v, H. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»żałość i łkanie« (1): O iaká żaloſtz ij iakié lkanijé tam bylo panny cżyſté OpecŻyw 110v.

W przen (3):

łkanie czyje (2): Páni zlutuyſie nád námi záginionemi zbáwićielko wyſluchay łkánie ſercá moiego KrowObr 152v; NIeſzcżęśćie/ mych łez chćiwe/ Długoż ieſzcże/ złośliwe/ Będźieſz/ po ſercu/ iad ſwoy roźlewáło/ Być ſię mym łkániem kiedy náćieſzyło? GrabowSet H2.

Szereg: »boleść i łkanie« (1): A wykupieni od Páná/ náwrocą ſie y prziydą ná gorę Syon z chwałą: á rozweſelenie wiekuiſthe ná głowie ich/ Rádość y weſele otrzymáią a vćiecże precż boleść y łkánie [et fugiet dolor et gemitus]. Leop Is 35/10.

Synonimy: kwilenie, lament, płacz.

Cf ŁKAĆ

TK