[zaloguj się]
[pdf]

LAMENT (59) sb m

-a- (53), -å- (2); -a- : -å- Mącz (7 : 2); e jasne.

Fleksja
sg pl
N lament lamenty
G lamentu lament(o)w
D lamentowi lamentóm
A lament lamenty
I lamentem lamenty
L lamencie lamenci(e)ch
V lamenty

sg N lament (19). ◊ G lamentu (6). ◊ D lamentowi (1). ◊ A lament (4). ◊ I lamentem (6); -em (1), -(e)m (5). ◊ L lamencie (1). ◊ pl N lamenty (3). ◊ G lament(o)w (4). ◊ D lamentóm (2); -óm (1), -(o)m (1). ◊ A lamenty (8). ◊ I lamenty (1). ◊ L lamenci(e)ch (3). ◊ V lamenty (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Głośny płacz połączony z zawodzeniem, skargą; narzekanie, biadolenie; lamentatio, lamentum, planctus Mącz, Calep, Cn; luctus Vulg, Mącz; eiulatus, plangor, ploratus Mącz, Cn; dolor, querela, threnos Mącz; comploratus, pipulum, ululatus Calep; eiulatio, laceratio genarum, vagulatio Cn [lamentum ‒ płacz z ryczenim Calep] (59): Ach nędzni moi przyiaciele/ tho theraz ze mnie weźmiecie cżeść: [...] Owa tego lámenthu było s puł godziny GórnDworz S7, 05v, Dd3; KochTr 4; WerGośc 249; Calep 579b; GórnTroas 13, 67; KołakCath B2, B2v.

lament na co (1): Láment ná miáſtá niewierne. WujNT Matth 11 arg.

W połączeniach szeregowych (11): Y kthore kędy Stároſtwo [...] gdzieby iedno ludzie mieſſkáwáli/ ábo ktore drogi/ ich żalu/ płácżu/ á lámenthu [planctu et luctibus] nie były pełne? Leop 3.Mach 4/3; Eiulatus, Lkánie/ Nárzekánie/ Lament. Mącz 101a, 183b, 199b, 302d, 306a, 340b, 455b; ſkoro mu [człowiekowi, który zbytnie miłuje] ſie doſtánie s thym cżłowiekiem kogo miłuie mowić/ záwdy ią od lámentow/ od nárzekánia/ od vſkarżánia pocżnie GórnDworz Cc6, Aa4; WSzytki płácze/ wſzytki łzy Heráklitowe/ Y lámenty/ y ſkárgi Simonidowé/ Wſzytki troſki ná świećie/ wſzytki wzdychánia/ Y żale/ y fráſunki/ y rąk łamánia Wſzytki á wſzytki záraz w dom ſye móy nośćie KochTr 3.

W charakterystycznych połączeniach: lament ustawiczny (2), zwykły; lamenty stroić, tolić, wyczytywać.

Zwrot:»odjąć się lamentom« (1): Parcere lamentis, Odyąć ſie lamentóm/ nie lámentowáć. Mącz 277c.
Szeregi: »lament i frasunk« (2): RejPos Ooo3; iż co ſie iuż wroćić áni żadnym obycżáiem pośćigniono być nie może/ tedy iuż y láment y fráſunk nie temu nie pomoże RejZwierc 151v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»krzyk i lament« (1): Plangore et lamentatione forum complere, Wielki krzik y láment ná rynku pobudźić. Mącz 304c. [Ponadto w polączeniu szeregowym 1 r.].

»lament z łkaniem« (1): á wdźięcżne śpiewánie Obroćiło ſię w płácż y nárzekánie. Náſtępuie żal/ gdźie Himny ćieſzyły/ A láment z łkániem/ gdźie Pſálmy śpieſzyły GrabowSet S3. [Ponadto w polączeniu szeregowym 1 r.].

»lamenty ze łzami« (1): GórnDworz C4v cf »wzdychanie i lamenty«. [Ponadto w polączeniu szeregowym 1 r.].

»lament a (i) nárzekánie« [szyk 1 : 1] (2): Mącz 78d; one ſzemránia Zydowſkie/ około Mánny/ z nárzekániem y lámenty cżęſtymi złącżone LatHar 250. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.J.

»lament, (albo, i, ani) płacz« [szyk 2 : 2] (4): RejZwierc 6v; BiałKaz C3v; Calep 811b; Przycżyniáły też Pánu boleśći/ lámenty y rzewliwy płácż niektorych białych głow/ zá Pánem idących. LatHar 319. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

»wzdychanie i lamenty« (1): ná co [na utrapienia ludzi zakochanych] ia ze ſtráchem pátrząc/ y ſłyſzącz ich cięſzkie wzdychánie/ y vſtáwicżne lámenty ze łzámi/ ieſli mi kiedy gorętſza miłośći iſkrá w ſerce weſzłá/ hnethem ſie [...] o to ſtárał/ ábym ią zgáśił. GórnDworz C4v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

Wyrażenie przyimkowe: »z lamentem« (2): RejPos Ooo3; Zátym LIZYDE kryiomie przed Fraucymerem/ od Aſtrologá odchodząc zá welum zaydźie/ záś z lámentem rzecże. PaxLiz C3.
a. Opłakiwanie zmarłego połączone z zawodzeniem, często należące do obrzędu pogrzebowego; lamentatio PolAnt, Calep; lamentum Vulg; comploratio, comploratus Calep (12): Vczynił też y Ieremiaſz nárzekánie nád Iozyaſzem/ kthore wſzyſcy śpiewacy y śpiewaczki w ſwych lámenćiech przypomináią o Iozyaſzu y po dźiſieyſzy dźień BibRadz 2. Par 35/25; BudBib 2.Par 35/25; Słyſzałby tám był lámenty niewieſcie/ kiedy nieſiono ciáłá na przedmieſcie. KochSz B4v; Comploratio, lamentatio, comploratus ‒ Lament. Calep 228a; GórnTroas 13.

lament nad kim (1): nád zábitem Meſſyaſzem [...] mieli lámenty ták boleſne cżynić/ iákie cżyni mátká nád ſmierćią iedynego ſyná ſwego. LatHar 257.

W połączeniu szeregowym (1): Niech przy próznym pogrzebie żadné nárzékánié/ Zaden láment nie będźie/ áni vſkarżánié: Swiéc/ y dzwonów zániechay/ y mar drogo ſłánych/ Y głoſem żáłobliwym żołtarzów ſpiéwánych. KochPieś 55.

W charakterystycznych połączeniach: lament bolesny, niewieści, zupełny.

Szeregi:»łzy, lamenty« (1): Doſyć ma Hector/ á wy nie mylićie/ Priámowi záś nowy płácz zácznićie. (‒)Phrygiiéy Królu/ on náſz Pánie święty/ Przyymi náſzé łzy rzewné/ przym [!] lámenty GórnTroas 14.

»lament i żałobne narzekanie« (1): náucżćie corek waſſych lámentu: y káżda blizną ſwoię záłobnego nárzekániá [lamentum ... planctum]: yſz wſtąpiłá ſmierć okny náſſemi Leop Ier 9/20. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»lament i płacz« (1): Y nieſpodźiéwána śmierć/ ludźi záſmućiłá/ A lámentem/ y płáczem wſzytko nápełniłá. KochTarn 80.

W przen (2): SKoro świátłorumiána zorzá ſię znácżyłá/ A Cynthya Phoebowi wrotá otworzyłá. Ná Horyzont Sármácki/ áſzći głos teſkliwy Vſłyſzę/ y lámentow orſzak żáłobliwy. KołakCath A3.
Szereg:»płacz a lament« (1): Ták wielki żal boginie wodotocżne śćiſka/ Ze ſzcżery płácż á láment z źiemnych żył wypryſká. KlonŻal Bv.
b. Opłakiwanie zmarłego lub klęski narodowej utrwalone w formie tekstu literackiego; lamentatio PolAnt; lamentum Vulg; carmen miserable, elegia Calep (12): BiałKat 146; Elegia – Smutni lament, pioſnka z narzekanim. Calep 354b; KołakCath Bv; SzarzRyt A4v.

lament na co (2): CATHEMERINON. Xięſtwá Słuckiego/ z żáłobliwym lámentem ná pośpieſzną śmierć/ ſławney pámięći Xiążąt Słuckich KołakCath kt, A3.

lament nad czym (1): A ták ty ſynu cżłowiecży/ weźmi nád Tyrem lámenth Leop Ez 27/2.

W charakterystycznych połączeniach: lament smutny, żałobliwy (2).

Tytuł księgi St. Testamentu „Lamentacje Jeremiasza” (1): podawſzy y inym ten zwyczay w Izráelu/ A ty wſzytki rzeczy nápiſáne ſą w lámenćiech [in lamentationibus]. BibRadz 2.Par 35/25. [Cf Zestawienie.]

Zestawienie: »lament Jeremijaszow, Jeremijasza« (2 : 1): BibRadz I 416 żp; Dotąd ſłowá z lámentu Ieremiaſzowego wybráne. PowodPr 10, 9 marg.

Synonimy: frasunk, krzyk, łkanie, narzekanie, opłakiwanie, płacz, płakanie, skarga, tren, uskarżanie, utyskowanie, wzdychanie, żałoba, żałowanie; a. narzekanie, płacz, uskarżanie, żal; b. tren.

Cf LAMENTACYJA, LAMENTOWANIE

KN