[zaloguj się]
[pdf]

NACHODZIĆ (19) vb impf

a oraz o jasne.

Fleksja
inf nachodzić
indicativus
praes
sg pl
1 nachodzę
3 nachodzi nachodzą
praet
sg pl
1 m -m nachodził m pers
3 m nachodził m pers
n subst nachodziły
conditionalis
sg
3 m by nachodził
f by nachodziła

inf nachodzić (3). ◊ praes 1 sg nachodzę (1). ◊ 3 sg nachodzi (3). ◊ 3 pl nachodzą (3). ◊ praet 1 sg m -m nachodził (4). ◊ 3 sg m nachodził (2). ◊ 3 pl subst nachodziły (1). ◊ con 3 sg m by nachodził (1). f by nachodziła (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Często przychodzić w złych zamiarach; invadere Modrz, Cn (18):

nachodzić do czego (4): Iako my othim dobrze viemy ess vn onego nyenachodzil do gumna iego imienya Pawlouicz y nye bral sboza s brogow ZapWar 1549 nr 2681. Cf nachodzić do czego z czym.

nachodzić do czego z czym (3): yakom ya przesz czelacz swą hy Cmiothki swe nyenachodzil Sklomya do sthavw iego [...] a nym mv vylovil Ryb ZapWar 1538 nr 2520, 1538 nr 2428, nr 2521.

W charakterystycznych połączeniach: nachodzić do gumna, do stawu (3).

Zwrot: »na cudze domy nachodzić« (4): á co zá pożytek owych máſzkárnikow/ ktorzi [...] ná cudze domy náchodzą [in aedes alienas invadunt]/ á tym obycżáiem álbo iáką korziść łowią poſzeptem/ ábo milcżkiem koſtkami gráiąc ModrzBaz 36.
W przen [kogo] (2): iedèn dobry cżłek miał żonę młodą y vrodziwą: ále ią złe cżáſy náchodziły lſz ſzáláłá SkarŻyw 311; Dla Bogá naieymy doſyć że nas oſtátnie złe náchodźi/ nie wdźieraymy ſie ſámi gwałtem do niego. PowodPr 60.
a. Napadać (zbrojnie) w celu dokonania grabieży; invadere Modrz, Cn; offendere Mącz; adequitare, dare impressionem, facere in hostes impressionem, incessere, incursare, incursitare, infestare, urgere, vexare Cn (11): A then pan z ktorego dzyedziny náchodzą gwałtownicy/ przepada nam trzy grzywny UstPraw I3v.

nachodzić na co (3), na kogo (1): thedy nyma zadny na zadnego nachodzycz y wdrodzie [!] ZapWar 1548 nr 2669; ModrzBaz 142. Cf »nachodzić na dom«.

nachodzić kogo, co (4): yakom onego nyenachodzyl ranka zbroyna ZapWar 1543 nr 2610; Mącz 260d; Modrz 48; ActReg 17.

W charakterystycznych polączeniach: nachodzić na cudze role (rzeczy) (2); nachodzić w drodze, gwałtownie, ręką zbrojną.

Zwrot: »nachodzić na dom« [szyk zmienny] (2): gdy iuż będźie conuictus, ten ktory ná dóm náchodźi/ tedy poſt conuictionem, partis actoreae, nie mamy dáwáć ſkrutátorów SarnStat 507, 1169.
Szeregi: »nachodzić abo najeżdżać« (1): tákowi máią bydź ſądzeni y karáni/ y winę przepádáć máią/ iáko ći/ którzy nie chodzą [lege: nachodzą] ná domy właſné ſzlácheckié ábo náieżdżáią. SarnStat 1169.

»nie nachodzić ani posiadać« (1): ále y zwierzchny Pan/ ná ſwey cżęśći ma przeſtáwáć/ ſwoie role ma oráć/ á cudzych nie náchodźić áni pośiádáć [non invadere et occupare] ModrzBaz 48.

W przen [kogo czym] (2): [Szatan] ná puſzcży Iezuſá Pána/ á nie w domu rodźicow iego/ pokuſámi ſwemi náchodźił. CzechRozm 230v; A ieſliby która z tych ſtron ſtráchem álbo gwałtem iákim od onégo widzenia odrażáłá, álbo ſtronę náchodźiłá nie vczćiwémi ſłowy, [...] tedy táki zá tego ma bydź rozumian, iákoby też ſądowému mieyſcu gwałt vczynił SarnStat 1285.
2. Przen (1):
Fraza: »nachodzi mię nadzieja« = zaczynam mieć nadzieję (1): In spem venio appropinquare tuum adventum, Náchodźi mię nádzieyá że ſie przibliża czas twego k nam nawrocenia. Mącz 407d.

Synonim: 1.a. napadać.

Formacje współrdzenne cf CHODZIĆ.

Cf NACHODZĄCY, NACHODZENIE

LW