[zaloguj się]
[pdf]

CHODZIĆ (3005) vb impf i pf

impf (2938), pf [znacz. 1.b. pf] (67)

chodzić (3004), (rus.) chodyty (1) RejFig.

W inf: chodzić (396), chódzić (2); chodzić : chódzić Mącz (72 : 2) ‒ : 149d, 304a. W pozostałych formach : chodz-, chodz.

Fleksja
inf chodzić
indicativus
praes
sg pl
1 chodzę chodzimy, chodzi(e)my, chodzim, chodzi(e)m
2 chodzisz, chodziś chodzicie
3 chodzi chodzą
praet
sg pl
1 m chodził(e)m, -m chodził, -(e)m chodzieł m pers chodzilichmy, -chmy, -echmy chodzili, -smy chodzili, chodzilismy, -zmy chodzili
f chodziłam, -m chodziła m an
2 m chodziłes, -eś, -ś chodził m pers chodziliście, -eście, -ście chodzili
f -ś chodziła, chodziłaś, jesteś chodziła m an
3 m chodził, chodzieł m pers chodzili
f chodziła m an chodzili, chodziły
n chodziło subst chodziły, chodzili
plusq
pl
3 m pers byli chodzili
fut
sg pl
1 m będę chodził, chodzić będę, będę chodzić, chodzić będę m pers będziem(y) chodzić, chodzić będziem(y), chodzić będziem
2 m będziesz chodził, chodzić będziesz, będziesz chodzić, chodzić będziesz m pers będziecie chodzić, chodzić będziecie, będziecie chodzili, będziecie chodzić
f będziesz chodziła m an
3 m będzie chodził, chodzić będzie, będzie chodzić, chodzić będzie, będzie chodzić m pers będą chodzić, chodzić będą, będą chodzili, będą chodzić
f będzie chodziła, chodzić będzie m an
n subst będą chodzić
imperativus
sg pl
1 chodźmy, niechaj chodzimy, niech chodzi(e)m
2 chodź, chodzi chodźcie
3 niechaj, niech chodzi niech, niechaj chodzą
conditionalis
sg pl
1 m bych chodził, chodziłbych, bym chodził m pers bychmy chodzili, chodzilibychmy, bysmy chodzili, by my chodzili
f bych chodziła m an
2 m byś chodził m pers byście chodzili
f byś chodziła, by chodziła m an
3 m by chodził, chodziłby m pers by chodzili, chodziliby, byle chodzili, by chodzieli
f by chodziła m an
n by chodziło, by chodyło subst by chodziły
con praet
sg pl
1 m bych chodził był m pers bysmy byli chodzili
3 m by był chodził m pers by byli chodzili
impersonalis
praet chodzono
con by chodzono
participia
part praes act chodząc
part praet act chodziwszy

inf chodzić (450). ◊ praes 1 sg chodzę (43). ◊ 2 sg chodzisz (58), chodziś (1) CzahTr L2. ◊ 3 sg chodzi (532).◊ 1 pl chodzimy (34), chodzi(e)my (4), chodzim (4), chodzi(e)m (3); chodzi(e)my RejJóz, KrowObr; chodzim LubPs, SkarKaz (2); chodzi(e)m SkarJedn, SkarŻyw, KołakSzczęśl; chodzimy: chodzi(e)my HistAl (1 : 1), BibRadz (1 : 1); chodzimy : chodzim RejZwierc (5 : 1). ◊ 2 pl chodzicie (21). ◊ 3 pl chodzą (349). ◊ praet 1 sg m chodził(e)m, -(e)m, -m chodził (34), -(e)m chodzieł (1) LibMal. f chodziłam, -m chodziła (6). ◊ 2 sg m chodziłes, -eś, -ś chodził (14). f -ś chodziła, chodziłaś (3) Leop, BudBib, LatHar; jesteś chodziła (1) HistRzym. ◊ 3 sg m chodził (262), chodzieł (5); -ił: -eł LibMal (2 : 5). f chodziła (50). n chodziło (20). ◊1 pl m pers chodzilichmy, -chmy, -echmy chodzili (8) TarDuch, RejPos (6), RejZwierc; -smy chodzili, chodzilismy (4) Mącz (2), BudBib, SkarŻyw, -zmy chodzili (1) Leop. ◊ 2 pl m pers chodziliście, -eście, -ście chodzili (8). ◊ 3 pl m pers chodzili (181), m an chodzili BierEz (2), chodziły (1) BielKron. subst chodziły (42), chodzili (1) RejZwierz. ◊ plusq 3 pl m pers byli chodzili (2). ◊ fut 1 sg m będę chodził (12), chodzić będę (3), będę chodzić (1); chodzić będę BudBib (2), SkarKaz; będę chodził : będę chodzić LubPs (1 : 1). 2 sg m będziesz chodził (36), chodzić będziesz (5), będziesz chodzić (2); chodzić będziesz BudBib (2); będziesz chodził : chodzić będziesz : będziesz chodzić LubPs (1 : – : 1), RejWiz (1 : ‒ : 1), BibRadz (4 : 1 : ‒), RejPos (12 : 2 : ‒).f będziesz chodziła (1). ◊ 3 sg m będzie chodził (21), chodzić będzie (6), będzie chodzić (4); chodzić będzie BibRadz, ModrzBaz; będzie chodzić RejPosWstaw, CzahTr; będzie chodził : chodzić będzie : będzie chodzić OpecŻyw (1 : ‒ : 1), RejWiz (1 : 1 : ‒), RejPos (7 : 1 : ‒), BudBib (1 : 2 : 1). f będzie chodziła (3) Leop, RejAp (2), chodzić będzie (2) KochPieś, GrabowSet. ◊ 1 pl m pers będziem(y) chodzić (12), chodzić będziem(y) (2); chodzić będziem SkarJedn; będziemy chodzić : chodzić będziemy Leop (1 : 1); ~ będziemy (10), będziem (4); będziemy KromRozm III, Leop (2); będziem SkarJedn; będziemy : będziem RejAp (1 : 1), RejPos (6 : 2). ◊ 2 pl m pers będziecie chodzić (6), chodzić będziecie (4), będziecie chodzili (1) KołakSzczęśl; będziecie chodzić BibRadz, RejPos; chodzić będziecie CzechEp; będziecie chodzić : chodzić będziecie Leop (2 : 2), RejZwierc (2 : 1). ◊ 3 pl m pers będą chodzić (20), chodzić będą (14), będą chodzili (1) LubPs; będą chodzić WróbŻołt, KrowObr, Leop (6), RejAp (3), ModrzBaz; chodzić będą BielKron, CzechRozm, SkarJedn, SiebRozmyśl, SkarKaz; będą chodzić : chodzić będą BibRadz (3 : 2), RejPos (1 : 2), BudBib (1 : 3), WujNT (3 : 2). subst będą chodzić (1). ◊ imp 2 sg chodź (101), chodzi (7); chodź : chodzi RejJóz (2 : 2), RejKup (4 : 2), RejPos (2 : 3). 3 sg niechaj, niech chodzi (13). ◊ 1 pl chodźmy (7), niechaj chodzimy (2), niech chodzi(e)m (1) GrabowSet; chodźmy OrzQuin, GórnDworz, BudBib, WerGośc, WujNT; chodźmy : niechaj chodzimy Leop (1 : 1), BibRadz (1 : 1). ◊ 2 pl chodźcie (54). ◊ 3 pl niech, niechaj chodzą (7). ◊ con 1 sg m bych chodził, chodziłbych (18), bym chodził (6); bych chodził, chodziłbych BierEz, WróbŻołt, LibLeg, LubPs (7), RejWiz, BielKron, Mącz, SkarJedn, KochPs, SkarŻyw, SkarKazSej; bym chodził OrzRozm, BudBib (2), GrabowSet, SapEpit; bych chodził : bym chodził ArtKanc (1 : 1). f bych chodziła (3). ◊ 2 sg m byś chodził (17). f byś chodziła (1) ZbylPrzyg, by chodziła (1) BielKron. ◊ 3 sg m by chodził, chodziłby (80). f by chodziła (9). n by chodziło (4), by chodyło (1) RejFig. ◊ 1 pl m pers bychmy chodzili, chodzilibychmy (21), bysmy chodzili (21), by my chodzili (1) LatHar; bychmy chodzili, chodzilibychmy LubPs, RejWiz, RejAp, RejPos (12), RejZwierc, WujJud, RejPosWstaw, BudNT, SkarKaz; bysmy chodzili KrowObr (2), Leop, KuczbKat, CzechRozm (6), CzechEp (2), ArtKanc (2), WujNT (5); bychmy chodzili : bysmy chodzili BibRadz (1 : 2). ◊ 2 pl m pers byście chodzili (15). ◊ 3 pl m pers by chodzili, chodziliby (46), byle chodzili (1), by chodzieli (1) SkarJedn. subst by chodziły (11). ◊ con praet 1 sg m bych chodził był (1). ◊ 3 sg m by był chodził (1). ◊ 1 pl m pers bysmy byli chodzili (1). ◊ 3 pl m pers by byli chodzili (1). ◊ impers praet chodzono (3). ◊ con by chodzono (1). ◊ part praes act chodząc (245). ◊ part praet act chodziwszy (1) ModrzBaz 51.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Przenosić się z miejsca na miejsce, poruszać się na nogach; iść; stąpać; ambulare Mącz, Calag, Calep, Cn; itare Mącz, Calep; incedere Mącz, Cn; gradiri Mącz; ire Calag; commetare Calep; grassari, ingredi, peragrare, perambulare Cn (1370): A tám z Ezopem gadáiąc/ Xántus chodził pośikáiąc. BierEz B3; Orzeł lata liſzká chodzi BierEz H3; Boć ná cżcżo chodzić niezdrowo. BierEz K4, B3 [2 r.], Iv, K2v, K4, K4v (27); OpecŻyw 58v, 2, 30v, 43v, 67 [2 r.], 68 (11): PatKaz III 122; abowiem żadny męſztzyzna nie ſmyał ſie vkazowatz ani chodzýtz około oney wyeże. HistJóz B3v; TarDuch B3 [2 r.]; FalZioł IV 13c, 29a, 32a, V 59, 73; BielŻyw 70 [2 r.]; GlabGad P7v; MiechGlab 11; WróbŻołt 103/20; RejPs 83v; LibLeg 11/19v, 182; RejRozpr E2, 12; LibMal 1544/89v, 1548/142v; Tak ſlyſzę iż to pańſtwo chodzącz przeglądacie RejJóz M8v, G8v, O3; SeklKat Y2; RejRozm 404; RejKup t8; á gdy chodzili nád przekopem mieyskim/ rzekł Anektánábus HistAl A7v, K7v, L7, Nv; MurzNT Mar 1/16, 8/24, Luc 7/22, 13/33, Ioann 1/36 (8); KromRozm III N2v; Záwżdy gorą nigdy nie chodź dołem BielKom F4, Ev, F4; GliczKsiąż L7, D6; Nyech w okrąg myáſtá łáknąc vſtáwicżnye chodzą LubPs O4v, O4v, T5v, ee6; GroicPorz h4v; iż Ian oſmy/ niewiáſthá nietzyſta Papieżem byłá/ ktora w Proceſſyey chodząc przed wſzyſtkimi ludzmi dziećię vrodziłá. KrowObr 234, 31v, 73, 86v, 101, 101v, 114v [2 r.], 140; Idzye potym przez łąkę á piękna pánienká/ Chodzi kwiatki zbieráiąc RejWiz 126v, A5v, 5, 15v, 20v, 24v [2 r.] (28); y wypchnęli ią ná drogę kędy konie chodzą Leop 4.Reg 11/16; Widziałem wſſyſtkie żywe ktorzy chodzą pod słońcem Leop Eccle 4/15, 2.Reg 15/18, 3.Reg 21/27, Prov 6/22, Is 35/9, Bar 2/18 (18); RejFig Aa2, Aa3v; RejZwierz 29, 58, 59v, 62v, 119, 133v, 136; á wárczą iáko pśi chodząc około miáſtá. BibRadz Ps 59/7; Máiąc ręce ni czego ſie nie tkną/ á máiąc nogi nie chodzą BibRadz Ps 115/7, I 3a marg, 10d marg, Gen 24/42, Num 22/12, Deut 2/3 (20); potym chodząc nád rzeką Tybrem omdlał BielKron 181, 23, 29, 31, 42, 48v (24); Ambulo, Chodzę/ Przechodzę ſie. Mącz 7c; Incedo, Chodzę/ Poſtępuyę. Mącz 44a; Magnifice incedit, Poważnie ſobie chodźi/ poſtępuye. Mącz 44a, 7c [2 r.], 24b, 44b, 104b, 147c (16); SienLek 186v, 187, 187v, 188, 191; RejAp 10v, 17v, 83, 136v; Ale oto chodźmy tu ſobie rádniey/ ábo podźmy do okná GórnDworz T4, M, Mv, O3v, T4, Ff7; HistRzym 24 [2 r.], 29v, 33v, 58, 82v; A ták kto chodzi we dnie/ nigdy ſie nie obráźi [...]. Ale kto chodzi w cięmnoſciach/ ſnádnie ſie obráźi RejPos 352v, 2v, 8, 10, 19v, 47v (26); BiałKat 291; BielSat C4; HistLan E3v; á on chodzącz chrapi RejZwierc 61v, 65v, 78v, 80, 106v, 190v [2 r.] (10); BielSpr 7, 53; O Krolu/ niechay woyſko Izráelſkie z tobą nie chodzi BudBib 2.Par 25/7, Ex 15/19, 8/18, Eccli 14/24, Deut 1/31, Ios 5/6 (10); HistHel C3v, D2v; Strum E4v, O2; BudNT Matth 11/5, Mar 2/9, Act 3/12, Apoc 2/1; CzechRozm 182 [2 r.], 229v; PaprPan Aav; ModrzBaz 37, 45v, 57v, 110v; SkarJedn A5; Oczko 20v [2 r.], (28); Calag 222b; Cáły dźiéń chodzę wzdycháiąc ſmutnie. KochPs 55, 58, 64, 97; nic przez niey nie cżyń/ y ſpiąc/ y chodząc/ y cżytáiąc/ y robiąc SkarŻyw 399, 21, 28 [2 r.], 40, 56, 135 (18); MWilkHist I3v; CzechEp 311; Wnidą do łáźniéy: á goſpodarz miły Chodźi/ by w ráiu/ nie zákrywſzy żyły. KochFr 23, 83; KlonŻal B2v; ReszList 160, 161, 162, 173; Choćia ták po nocy chodzę KochPieś 24; KochTarn 77; PudłFr 14; ArtKanc G12, I18v; BielRozm 5, 22; GórnRozm G3v; ZawJeft 37; vpił się chudzinką, az niemogł chodzic ActReg 101; Calep 60a, 74a, 222a, 365a, 957b; GostGosp 12; GórnTroas 16, 25; GrabowSet Ev; WyprPl A2v; LatHar 713; KołakCath C; KołakSzczęśl C4; A gdy chodźił w kośćiele/ przyſtąpili do niego Arcykápłani y Doktorowie WujNT Mar 11/27, przedm 36, Matth 4/18, 9/5, 11/5, Mar 1/16 (31); JanNKar Cv; SarnStat 613; SkarKaz 242b, 454b; Zátym ſię też iák on chłop chodząc imie tacżáć CzahTr K4v, G4v [2 r.]; GosłCast 16; SkarKazSej 678a; Slepy nie widźiał gdźie brnąć: chromy nie mogł chodźić KlonWor 51; Kiedy milę mam chodźić ták ia pewnie wierzę KlonWor 80, 49.

chodzić przez co (4): O moy mily ſynu/ tytz ſą vlice przez ktorés ty chodził káżątz OpecŻyw 158v; Leop Num 32/5; BiałKat 138v; BudBib Is 34/10.

chodzić za kim, za czym (70): RejJóz Fv; RejKup C; MurzNT Mar 9/37, 15/41; chlopyecz ych mali na koſzdi dźien chodzacz za lyudzmy wybyeral gym pyenyadze ſkalieth LibMal 1554/184; KrowObr 223v; RejWiz 15v, 40, 41, 42v, 54, 71v, 141, 188v; Leop Ier 3/19, Mar 9/37, 10/21; RejFig Bb3, Cc4; RejZwierz 7, 57, 122v; BibRadz 1.Reg 25/42, Os 11/10, Bar 6/5; ábym zá Hoſiuſem Kſyęgi/ á zá Kromerem Káłámarz nośił/ á zá nimi á nie przednimi chodźił OrzRozm Q; Byłá tám żoná iedná ze trzech Sołtanowá máiąc fraucymer ſtroyny/ to ieſt dźiewki ſlużebne ktore zá nią chodźiły BielKron 458, 420, 458; RejAp 25v [2 r.], 124; Rácżże w nas ſpráwić thákową chuć ku ſłowom á ku náuce twoiey/ iáką miáły ná on cżás ty tłuſzcże ktore zá tobą chodziły RejPos 186, 71, 72, 83, 159v, 223, 290, 309; RejZwierc 7v; BudBib Ruth 2/9, Ier 2/23; ModrzBaz 37v; Dzieśięć tyſięcy ludzi drugdy zánim chodziło. SkarŻyw 309 marg, 309, 311, 518; CzechEp 28; WerGośc 216; KochPieś 14; LatHar 714; WujNT Mar 2/15, 5/37, 9/38, s. 158 marg, Mar 15/41 (12); Cinocefalow tyśiąc ze pśiemi głowámi/ Co zá woyſkiem chodźili żyięcy trupámi. KmitaSpit A4v. Cf »za bąkami chodzić«, »za pługiem chodzić«, »za suką chodzić«.

chodzić na czym [= po czym] (10): Byk ná iedney łące chodził BierEz K4; OpecŻywList C2; FalZioł I 151a; LibLeg 11/20 [2 r.]; Leop Iob 9/8; RejPos 153; BudBib Sap 18/16; SkarŻyw 291, 598.

chodzić na czym [= za pomocą czego] (11): DWorzánin ieden w bitwie ochromion ná nogę/ Ná ktorey chodzić nie mogł/ bo miał w niey vłogę. RejZwierz 5. Cf »na nogach chodzić«, »na czterzech, dwu nogach chodzić«, »chodzić na ręku«.

chodzić po czym (171): Potym ſie precż wyprowádził/ Y po roznych źiemiách chodził BierEz F2v, Bv, I3v, K2, Q3v; Iezus mily chodził po morzu. OpecŻyw 54, 54v, 107v; OpecŻywSandR nlb 3; FalZioł V 20a; LibLeg 7/100, 11/162v, 168; RejPs 113v; Chodząc ſie po izbie kłoći RejRozpr I2; Mniſy ſie teras Liekaia Chodza pokączie ſtekaia. RejKup c8; LubPs V v, Y4v; á ſámi po Smyntarzu z ludzmi chodzićie KrowObr 100v, 39, 104, 158; RejWiz 20, 48, 94v, 97v, 177v, 185; y ſtrzegł nas ná wſſyſtkich drogách/ po ktorychezmy chodzili Leop Ios 24/17; I záſz może cżłowiek ſkryć ogień w łonie ſwoim [...] Abo chodzić po ogniſtym węglu Leop Prov 6/27, *A3v, Deut 1/36, 11/25, Is 42/16, 48/17 (11); RejFig Cc2, Dd5; GDy chodziſz po ogrodkoch/ ſtroiſz wiridarze RejZwierz 141v, 7; BibRadz Gen 3/8, Ios 14/9, 10, 4.Reg 6/30, Is 30/21, Eccli 9/7, 18; vźrzał Ewę á oná chodzi po Ráiu lubuiąc ſobie BielKron 1v; chodził po vlicach wołáiąc/ libertás/ libertás. BielKron 119v, 14v, 18v, 51, 63v, 68 (23); Mącz 140d, 200b, 246b; chodził ſobie po wielkiey ſieni GórnDworz T4; áż po drábinie muſiał chodzić GórnDworz Gg6v, I3v, O4v; HistRzym 8, 11; RejPos 5, 7, 10, 36, 39v (15); BiałKat 301, 328v; GrzegŚm 29; ázaſz owo nie roſkoſz z żonką/ s cżeladką po ſadkoch/ po ogrodkoch ſobie chodzić RejZwierc 107, 17v [2 r.], 23, 176v; WujJud 71; BudBib 1.Reg 30/31, Iob 22/12, Prov 6/28, Is 50/11, Eccli 9/7, 18; pilnuyże ábyć kaczki álbo świnie po ónym Stawku nie chodźiły. Strum O4; Teraz náſzym po mieſcie chodzić bárzo miło. PaprPan Hh4, B3v, Cc3; KochPs 160; A obeyrzawſzy ſię dopiero obacżył iſz po wodzie chodził. SkarŻyw 250, A3, 28, 87, 101, 192 (11); CzechEp 44; Chodźiły po Rzymie proceſſye ReszList 158, 159, 169 [2 r.], 173; WerGośc 223; BielSen 5, 12; KochPieś 9; ZawJeft 19, 35; Calep 429b; GostGosp 24; A ten/ czego dom záśię potrzebuie/ Tym czáſem chodząc po tárgu kupuie KochFrag 28; LatHar 643; WujNT przedm 36, Matth 14/25, s. 60 [2 r.], 144, Luc 11/24 (10); SiebRozmyśl F; ktory to p. pisarz [...] przez puł nocy chodząc po mieście.. upiwszy się kazał ſtrzelać na gospodę tego też p. Wesla ZapMaz II G 97/90; KmitaSpit C3v, C5; SkarKaz 160b; SkarKazSej 706a. Cf »chodzić po drodze«, »po świecie chodzić«, »po ziemi chodzić«.

Zwroty: »za bąkami chodzić« = prożnować (1): co ſie byli nyecżego náucżyli/ tego domá zá bąkámi chodząc zápámyętáyą. GliczKsiąż N.

»bezpiecznie chodzić« [szyk zmienny] (3): á beſpiecznie będzieſz chodził miedzy ſrogimi y iádowitemi zwierzęty RejPs 136v; Leop *A3v; RejPos 158v.

»w bronie chodzić« [o koniu] (1): Rácżże kupić inſzego/ ten niech w bronie chodzi. RejWiz 57v.

»ceklatum chodzić« = łazikować (1): Zdać ſie też zá pociechę cáłą noc pić/ ſkákáć/ bębnáć/ piſkáć/ cżeládzi wiele chowáć/ ceklatum chodził/ y inych rozlicżnych wſzetecżnośći vżywáć. RejZwierc 114.

»pod ciężarem chodzić« (1): A ktore [zwierzęta] po twárdſzey źiemi/ y pod więtſzem ćiężąrem [!] chodźić miáły/ tym dał do nog rog twárdſzy/ á kopytá nie rozdźielone. GórnRozm Nv.

»chodzić drogą, po drodze« = ambulare in via Vulg [szyk zmienny] (7 : 5): RejPs 165v; chodzili przez oſm dni po drodze bárzo oſtrey HistAl K8; Leop Iudic 5/10; BibRadz Bar 4/25, Eccli 32/22 [25]; BielKron 83; Wiele drogą chodźi/ á ſládu nie rodźi. HistRzym 24, 24, 122v; á ludzie ſię kryli/ y chodzili drogámi niechodzonymi SkarŻyw 560; CzahTr K3v, K4v.

»chodzić gościńcem« [szyk zmienny] (2): á przechodniowie śćieżek chodzili gośćińcámi [et perambulantes semitas, perambulabant semitas tortuosas]. BudBib Iudic 5/6; SarnStat 1236.

»gromadką chodzić« (1): Nuż y Compánije [...] gromadką chodzą/ w ktorey ſię Pan Bog kocha ReszList 186.

»w jarzmie, pod jarzmem chodzić« (2 : 1): BierEz Rv; FalZioł IV 5a; Stádá nieprzeliczoné tyśiącmi niech rodzą/ A woły głádkié pod iarzmy chodzą. KochPs 209.

»o kuli chodzić« (1): DWorzánin ieden w bitwie ochromion ná nogę [...] wſtydał ſie o kuli miedzy ludźmi chodźić RejZwierz 5.

»ledwe (a. ledwo, a. ledwy) chodzić« (4): Vmárłemu podobien był/ Szcżury/ blády/ ledwy chodził. BierEz S; RejFig Dd8v; RejZwierc 122v; Láncuchow pełno ná niey/ ledwo chodzić może. BielRozm 26.

»o swej mocy chodzić« (2): Iż wnet iako ſię vrodzył Tedy oſwey moczy chodzył. RejKup d6v; RejWiz 88.

»na nogach chodzić; noga chodzi« [szyk zmienny] (2; 5): RejPs 169v; KromRozm III F7; á nogá moiá proſtho chodźiłá BibRadz Eccli 51/20; á po mieśiącách po trzy kroć śiedmi/ iuż ſłowá niektore wymáwiáć poczyna: á [...] we dwu lat y czterzech mieśięcy) iuż ná nogách chodźi LeovPrzep H4v; KochPieś 9; ZawJeft 19; GrabowSet Bv.

»na czter(z)ech, dwu nogach chodzić« [szyk zmienny] (4 : 2): Tymżeć ſie też oſli ſzkodzą/ Ktorzy ná dwu nogu chodzą BierEz Q3; GlabGad D6; Quadrupedo, Na czterech nogách chodzę. Mącz 335c [idem Calep 883a]; BudBib Lev 11/20, 21; Calep 883a.

»suchą nogą chodzić« (3): OpecŻywList C2; á gdzie były głębokie ieziorá/ tám dziś roſkoſſuiąc ſuchemi nogámi chodzimy. RejPs 95; SkarŻyw 552.

»piechotą, pieszki, pieszo, pieszymi nogami chodzić« [szyk zmienny] (5 : 4 : 2 :1): MiechGlab **3v, 23; Kto niema koniá/ ten niechay chodzi piechotą. March3 V7v; Pyſno po ſwiecze yeſdzili Nigdy pieſky niechodzili. RejKup v5v; BielKron 81v, 362; iakoby oni w woisku pieſzo chodzić mieli KwiatKsiąż N3; Mącz 351c; pieſzymi nogámi wſzędzie chodzić [...] chćiał SkarŻyw 291, 291 [2 r.]; PudłFr 35.

»za pługiem chodzić« = orać [szyk zmienny] (3): RejWiz 100; Aliżći potym on Biſkup álbo on Woiewodá w kárcżmie ſiedzi s chłopy/ álbo zá pługiem chodzi. RejPos 306v; RejZwierc 221v.

»(po)społu (a. spolnie, a. społem) chodzić« [szyk zmienny] (5): BierEz R2; Vźrzał kilko Sátyrow oni ſpołu chodzą RejWiz 46; Bowiem to máło wádzi widamy to ſámi/ Kiedy chodzą poſpołu kozy y z owcámi. RejWiz 79v; CzechRozm 190; SkarŻyw 76.

»pustopas chodzić« (2): mnimieli áby bydło ták puſtopás miedzy chroſty chodziło RejZwierc 163v, 88v.

»chodzić na (czterzech) ręku« [szyk zmienny] (2): Też miedzy źwierzęty ktore chodzą ná cżterzech ręku BielKron 36v; Mącz 301c.

»chodzić rotami« (1): że chodzą rotámi młodzi ludzie iáko Lwi RejZwierc 185v.

»chodzić (w) samopas« [szyk zmienny] (3): OrzRozm H3; Bo tám chodzą sámopáſz pod Zamkiem w Krákowie Prot C4; KlonFlis Gv.

»stadem chodzić« [szyk zmienny] (6): Dzieci gich ſtadem chodzą FalZioł IV 33d, IV 30b, 42c; RejWiz 163; GórnDworz P5; A Wilcy też nie mieli ták ſwobodek wiecżnych. Ktorzy by o gromnicach bárzo ſtády chodzą RejZwierc 120.

»stroną chodzić« = stronić, unikać (3): y woyt ſtroną chodzi/ A Abráhám z dáleká y ná bramy godzi. RejWiz 15v; BielSen 10, 11.

»za suką chodzić« = mieć pociąg płciowy (o psie) (1): Catulire ‒ Zbiegac ſzię, zaſuką chodzicz. Calep 173a.

»szpotawo [= koślawo] chodzić« (1): Varico ‒ Szpotawo chodzę. Calep 1102b.

»po świecie chodzić« (5): BielŻyw 164; RejPos 163v; Pan Iezus kazał mu po świećie z kazánim chodzić. SkarŻyw 309 marg, 309; ArtKanc G16v.

»(to) tam i (a. to) sam chodzić« [szyk zmienny] (5): BibRadz I 3a marg; Ale niechćiał ſłucháć/ iedno chodził tám y ſám. BielKron 303; GórnDworz S4v; Ktoby to wysłowił/ co ći broią rozśiadſzy ſię po ſali káżdy z ſwoią/ gdy po komorách [...] biegáią/ y tám y ſám chodzą [itur hinc inde et reditur] ModrzBaz 54v; StryjKron 737.

»wojskami [= tłumnie] chodzić« (1): Wdeptáli mię w źiemię ludźie nieżyczliwi/ A woyſkami chodzą/ którzy krwie méy chćiwi KochPs 82.

»po ziemi chodzić« (1): żem ia o tym niewiedział/ a mniemiałem ábych po ziemi chodził. SkarŻyw 250.

Szeregi: »jeździć (a. jechać) abo (i) chodzić« (2): OpecŻyw 145v; ták Pánowie ieżdzą ábo chodzą ábo v ſtołow ſwoich ſiadáią RejPos 264.

»chodzić i legać« (1): A chodzić y legać tak nie ocieraiącz: az do thrzeciego dnia FalZioł V 108v.

»chodzić i leżeć« (1): Przeſtráſzony mąż. gdy mu ſię y chodząc y leżąc táką być widziáłá: wielce płakał nád nią SkarŻyw 35.

»chodzić i skakać« (2): y wſſedł znimi do koſćiołá/ chodząc y ſkacżąc [ambulans et exsiliens]/ y chwaląc Bogá. Leop Act 3/8 [idem] WujNT Act 3/8.

»stać albo chodzić« (1): iednę godźinę potrway ſtoiąc álbo chodząc. SienLek 11.

»chodzić albo tańcować« (1): o wierę cie náuczę chodźić álbo tańcowáć. Mącz 148c.

W przen (4):
Zwroty: »chodzić grędą« = dreptać (1): Vrodzi ſie gárbáty/ drugi s Cżaplim noſem / [...] Więc ieden inochodą/ drugi chodzi grędą. Więc ieden będzye pánem á drugi nędznikiem/ Ieden buya po ſwiátu drugi nyewolnikiem. RejWiz 128.

»chodzić inochodą [= dostojnym krokiem]« (2): RejWiz 128; A kiedy mu ſynowie życżliwie pomogą/ Náucżą cie kłuſaku chodzić inochodą PaprPan K2.

Szeregi: »chodzić a bujać« (1): iż iedno chodziſz á buiaſz po rynku tego ſwowolnego Ieruzalem RejPos 196.

»chodzić a tułać się« (1): ktorzy chodzimy á tułamy ſie po drogach á po gośćińcoch thego nędznego á mizernego Ieruzalem thego ſwiátá RejPos 112.

Przen (80): Boć záwżdy wſpák zazdrość chodzi. BierEz F4v; WróbŻołt 103/3; BielKom D2; RejWiz 31v, 129; Spráwiedliwość będzie przed nim chodziłá Leop Ps 84/14, Deut 6/8, Ez 10/22; O nieſzcżęſna przyiáźni/ ktora iuż ták chodiſz [ ! ]/ Kiedy więcey muſzeniu/ niżli cnocie godziſz. RejZwierz 102v; Prot Cv; GórnDworz T8v; HistRzym 24; RejZwierc 131v, 155; BielSpr 73v; á niechay ſtobą nie chodzi wdrogę opilſtwo. BudBib Tob 4/16; KochPs 81, 170; BielSjem 32, 34; BielRozm 34.

chodzić za kim, za czym (33): RejWiz 53v, 55, 189; bo pili z duchowney ſkáły ktora zá nimi chodziłá/ á ſkáłá byłá Chryſtus. Leop YY4v; RejAp 123v; á pomſtá vſtáwicżnie thuż chodzi zá nimi RejPos 277, 129v, 138v [2 r.], 309v; RejZwierc 59v, 168v, 224v; a zá ocżymá moiemá chodziło ſerce moie BudBib Iob 31/7, Ez 33/31; chorobá która zá káżdym żywiącym chodźi/ ſámá do tego vſtáwicznie ćiśnie. Oczko 1v; CzechEp 103; Smierć zá człowiekiem ná wſzelki czás chodźi KochFr 14; WerGośc 254; PudłFr 76; ArtKanc S17; ZawJeft 29; GostGosp 2; GrabowSet E2. Cf »za piętami chodzić«.

chodzić po kim, po czym (10): BierEz G; RejJóz O6; GliczKsiąż N8v; RejWiz 44, 129; á iam chodził po cudnośći ſſyie iey Leop Os 10/11; OrzRozm R4; RejPos 51; KochPs 128. Cf Fraza.

Przysłowia: gdyż fortuná błędliwemi drogámi chodzi BielKron 130v; Iáko cnotá z rozumem y fortuná roznemi gośćińcy chodzą. RejZwierc A5v [idem] 21v, 23 [ogółem 4 r.].

ábyś nie chodził iáko piąte koło miedzy ludźmi RejZwierc 20v.

Nieſzcżeśćie po ludziech chodzi BierEz G; OrzRozm R4.

Iż nieſzcżęſcie nigdy ſámo nie chodzi. RejAp 135.

Przygodyć po ludziech chodzą RejJóz O6; RejWiz 44; RejPos 129v; Gdyż też y przygodá zá káżdym chodźi GostGosp 2 [ogółem 4 r.].

Tákże káżdy przypadek co ſie w ten cżás rodzi/ S tákiemiſz obycżáymi thu po ſwiátu chodzi. RejWiz 129.

Fraza: »powieści [po kim] chodzą« (1): Gdy thy powieśći po woyſce chodzą/ wieść przyſzłá pewna/ że iuż cżęść woyſká Ceſárzá Tureckiego Draw rzekę przebyłá BielKron 306v.
Zwroty:»bezpiecznie chodzić« (1): Prawdá/ y miłość po polách beſpiecznie Chodzą KochPs 128.

»po czemu (a. temu), po czym chodzić« = mieć wartość (2 : 2): GliczKsiąż I7v; ále v tych ktorzi znáią co pocżem chodźi [qui res penitus noverunt]/ zá nic to będźie. ModrzBaz 42; Wierzę/ iż ten nic niewié co po czemu chodźi PudłFr 24; Gdyż náſzá kondytia po temu niechodźi GosłCast 71.

»w koło [z kim] chodzić« (2): Ia wſtánę/ á komorá w koło zemną chodźi PudłFr 72; GosłCast 2.

»za piętami chodzić« (8): A iż tuż śmierć zá káżdym zá piętámi chodzi. RejWiz 75v, 159v; RejAp 5v, 87, 96v, 199v; RejZwierc 72, 130v.

»około płotu chodzić« = prawdopodobnie mówić nie wprost (1): Y choćiaż ſię X. K. z rzecżą rozſzyrzał/ przed ſię około tego płotu chodźił NiemObr 30.

»za pługiem chodzić« (1): Do ſzczęśćia drógę zágrodźi/ Któré zá pługiém nie chodźi KochMRot A4v.

»w pługu chodzić« (1): Choć nas wiele w pługu chodzi Przedſie ſie nic nieurodzi RejRozpr G.

»stroną chodzić« = pozostawać na uboczu (1): Kiedy publiká ſtroną ſobie chodzi/ Priwatá ná nię by kot ná myſz godzi. RejZwierc 222v.

»po ziemi chodzi« (1): Człowiek/ gdy mu ſię wedle myśli wodźi/ Mnima/ że proſto nie po ziemi chodzi KochFr 37.

a. Udawać się na określone miejsce, w określonym celu albo przybywać z określonego miejsca; wędrować; uczestniczyć; accedere Mącz; consectari Cn (460): MetrKor 34/134; nieracży tam więcey chodzitz. OpecŻyw 71, 32 [2 r.]; kthorzy nyedawno pod Oczakow chodzily LibLeg 7/33v, 11/46, 56 [2 r.]; RejKup Kv, bb6; MurzNT Matth 14/16; LubPs B; RejWiz 40v, 190; Leop Deut 1/42; KochZuz A2v; BibRadz Gen 14/24, Deut 1/42, 3.Reg 22/13, 1.Par 17/8; ieſlim łáskę nálazł przed ocżimá twymi/ nie chodź ſtąd áż záſię przydę. BielKron 50, 62v, 111v, 214, 380, 457; Mącz 191d, 251a, 346c; LeovPrzep Samb b4; RejAp 149v, 168v; RejPos 111, 258v; RejZwierc 197v; BielSpr 53, 64v; BudBib Tob 12/1, Num 14/42, 22/12, Deut 12/5, 1.Reg 22/14, 1.Par 17/6; BudNT Ioann 21/18; ModrzBaz 84v, 85; dla tego zaſłonę v ołtárza/ áby zá nię białe głowy niechodziły/ vcżynił. SkarJedn 238; SkarŻyw 537, 599; StryjKron 411 marg, 772; KochJez B4; KochFr 72; ReszHoz 119; ReszList 161, 162; CHodził pierwey prosząc o to Posłow Kanclerz abysię zanim prycżynili. ActReg 6; Aby z pochodnią pod dách nie chodźili. GostGosp 166, 34; WujNT Ioann 21/18; SarnStat 857 [2 r.], 870; KmitaSpit C4; VotSzl Cv; CiekPotr 32; KlonFlis C; KlonWor 6, 50.

chodzić do kogo, do czego [w tym: od kogo, od czego do kogo, do czego (11), z powtórzeniem tego samego wyrazu (9)] (192): anym sznyem do pnya chodzyl etc. ZapWar 1511 nr 2067; BierEz P4, Q3; niechodzątz do niego/ vzdrowil ſlowem ſlużebnika iego. OpecŻyw 42v, [34]v, 40, 71, 78 [2 r.], 87, 87v; OpecŻywSandR nlb 3v; PatKaz III 104v; cżęſto ſie myy á do łaznie chodz FalZioł V 46, 19c; BielŻyw 80; abi poſlowye yego nyechodzyly do Krola yego M. LibLeg 10/122v, 6/118v, 11/134, 134v, 136, 154v, 155v; Item zeznal yſch od yarmarku do Jarmarku chodzacz kradl czągo ſzyą mogl dorwacz LibMal 1545/93v, 1544/89v, 91v, 1545/96, 1547/125, 129v (9); LudWieś A2; thákże ná ręku y ná nogach ſzedł ku vlicżce ktorą chodzono do rzeki HistAl Nv; MurzNT Luc 24/22, 24; GliczKsiąż E; [...] gdy kto chodźi do cudzey żony w dom/ kiedy mężá domá niemáſz. GroicPorz hh4, h2; KrowObr 111v, 195v; RejWiz 1v, 134v; Leop Lev 19/31; Do Sądu zbroyno chodzić niemáią. UstPraw B4v; KochZuz A2v; BibRadz Num 34/8, 3.Reg 6/8, Prov 15/12, Os 4/15, Matth 10/5, Luc 24/24; iáko ie też chowáć/ y do chorych ſnym chodzyć BielKron 236, 5v, 21v, 24v, 36v, 38v (42); Haec est via qua itur Ennam, Tá yeſt drógá którą chodzą do Enny. Mącz 492b, 307b, 357a; OrzQuin F4; RejAp 27; po thę mądrość ieſteś do Rzymu chodźiłá. HistRzym 25, 121; A do vbogich á do nędznikow nigdy nie proſzony ſam dobrowolnie chodził RejPos 255v, 243; BielSat Dv, L3; WujJud 56v; BudBib Iudic 19/18, Is 57/9, MycPrz II B3; CzechRozm 81, 109v, 110, 159v, 160; PaprPan Hhv; á iáko ſię ich żonam godźi/ do igry/ bieśiad álbo do tańcow chodźić? ModrzBaz 55; Rzemieśnicy/ ktorz od mieyſcá do mieyſcá chodzą robiąc/ á mieſzkánia pewnego niemáią: [...] niechby byli od wſzelkich tákich brzemion wolni. ModrzBaz 123; SkarJedn 208; Pánie/ niechodz do domu mego bom tego godzien nie ieſt SkarŻyw 243, 30, 87 [2 r.], 107 [2 r.], 141, 165 (20); MWilkHist A4v, K; CzechEp 83, 261; NiemObr 25; ReszPrz 45; ReszHoz 126, 132; Dwáy záwſze z nim po Rzymie do kośćiołow chodźili ReszList 174, 156, 157, 170; WerGośc 223; BielSjem 5; PudłFr 35; BielRozm 25; GórnRozm Mv; ActReg 169; GostGosp 32; GórnTroas 26; KochAp 11; KołakSzczęśl C2; WujNT Mar 1/21, Luc 2/41, 18/3, s. 358, Act 21/4, 12, s. 495 marg; SarnStat 323, 372 [3 r.], 378, 571, 788, 931 marg, 1276; SkarKaz 162a, 453b; Chodźiłám [kust: Chodźiłá] do złośniká: czymże mię odpráwił? GosłCast 50; SkarKazSej 679a, 684b, 685a; KlonWor 52.Cf chodzić z czego do kogo, do czego.

chodzić od kogo, od czego (18): ániechay nie chodzi od ciebie FalZioł +2v; LibMal 1545/93v, 96, 1547/127, 1550/157; BielKron 464v; Potym on kowal chodził od miáſthá do miáſtá/ ſzukáiąc ſwych pieniędzy. HistRzym 121; ModrzBaz 123; SkarŻyw 165, 212, 596; SarnStat 1276. Cf »chodzić dom od domu«.

chodzić z czego (18): kupczi y praſzolowye chodzą zhalicza MetrKor 57/116v [idem] 59/275v; BielKron 9, 266; Aby bez Páńſkiey woley rodźicy ze wśi nie chodźili. GostGosp 166; SarnStat 982. Cf chodzić z czego do kogo, do czego; z czego na co.

chodzić z czego do kogo, do czego (9): abo theſz zmoldawſkyei do Krolewſkyey zyemye spozwi chodzą MetrKor 40/822; LibLeg 6/78v, 157, 159v; A s tey przycżyny chodzili z dálekich ſtron do Herkuleſá/ dawáiąc ſie pod iego obronę BielKron 62, 274, 368v; RejPos 183v; BudBib 1.Par 17/5.

chodzić z czego na co [przeważnie z powtórzeniem tego samego rzeczownika] (3): to ieſt wrzedzienicza iakoby mrowka barzo iadowita/ ktora chodzi z mieſtcza na mieſtcze FalZioł III 33a; á dźieśiątkámi chodźić z roboty y ná robotę máią GostGosp 160; WujNT 430.

chodzić k(u) komu, k(u) czemu (11): potym lepak kſtołu á ku odpocżynieniu chodzili BielŻyw 114, 29; Diar 39; BibRadz Ios 10/10; BielKron 113v, 234v, 260; Tunc ad eam accede cum potes, Tedy chodź ku niey gdyć ſie może ſtáć. Mącz 468c; SienLek 53v; iuż ku mnie więcey nie chodź HistRzym 62v; BudBib I 409a marg.

chodzić na co (54): OpecŻyw 35, 146; ktorzi kniemu na poſłuchanie chodzili BielŻyw 29; LibLeg 7/9, 11/98; RejPs 178v; LibMal 1544/91v; LudWieś A2; Pleban pyta kupcza chodzyl ly na odpuſty. RejKup i8, k4, r8; RejWiz 57; Leop Ier 16/5; owſzem iáki dźiał prziydźie tym co chodźili ná woynę [descendentis in praelium] BibRadz 1.Reg 30/24, 1.Par 12/33; Dla cżego wiele ich chodziło ná iego kazanie ná puſzcżą. BielKron 137; potym mu broniono ná zamek chodzić BielKron 381, 37, 53, 63v, 195, 219 (17); GórnDworz Q8; RejPos 330v; Piotr y Ian ś. chodźili ná Nonę/ álbo ná dźiewiątą modlitwy godźinę. WujJud 187; BudBib Ruth 2/8, Ier 6/25; CzechRozm 81; SkarŻyw 87 [2 r.], 597; BielSjem 5; BielRozm 28; GostGosp 92; WujNT 358, Act 15/38, Aaaaaav; SarnStat 1274; PowodPr 9; SkarKaz 552a. Cf chodzić z czego na co; »chodzić na drogę«.

chodzić na kogo = walczyć (1): Chodźił Stopolk Michael Kniáź Kijowſki ná Połowcow StryjKron 185.

chodzić po kogo, po co (15): Theſch chodzacz poribi ſuche na gorą do komori s Sebaſtianem ſynem panyey ſwoyey wzyąla zloſchka zaglowek kwapovi LibMal 1544/91v; KrowObr 159v; RejFig Eev; BibRadz Gen 24/11; tylko do rzeki Sanu po wodę chodzili/ pocżyniwſzy groble z obu ſtron dla nieprzyiaćieli áby im przeſpiecżniey po wodę chodzić BielKron 348; HistRzym 25; CzechRozm 110; SkarŻyw 183, 452; nyechocz wyęczy pomyę ZapKościer 1584/49; áby iéy po háńbę y lekkość chodźić nie dopuſczał KochWz 142; ReszList 170; GórnRozm Mv; SkarKaz 552a.

chodzić w co (13): Aż ieden gdy włáźnią chodził/ Ná onże kámień vgodził. BierEz D3v; BielŻyw 58; LibLeg 10/98, 11/64v, 162v; SeklKat Zv; GroicPorz hh4; KochZuz A2v; SkarŻyw 596; SkarKaz 419b. Cf »chodzić w drogę«, »w pole chodzić«, »w tańce chodzić«.

[chodzić z kim = walczyć: Przeto w ten cżás gdy Aiáx y Achilles mężnie ſie potykáli/ Theutrácius przyrodny brát Telephuſow przyſkocżył widząc iż Aiáx Rycerſkie ſie potykał/ ku niemu ſie obroćił/ y do thąd z Aiáxem chodził/ áż go Aiáx przemogł y zábił. HistTroj E4, H5.]

chodzić za kim (5): za thakowymy Zlodzyeymy slyſthy thych tho stharoſthw kasdy ma Chodzycz MetrKor 34/134v; OpecŻyw 87, 87v; BibRadz 1.Mach 4/16; BudBib I 409a marg.

chodzić po kim, po czym (45):BielŻyw 32; LibMal 1547/128, 1550/156, 1553/173; że chodźił po miáſtecżkach okolicżnych/ náucżáiąc. Leop Mar 6/6; BibRadz Luc 8/1, 13/22, Act 8/40, 15/41, 16/4, 20/2; s pieniądzmi chodźił opſes po goſpodách BielKron 420v, 25, 143, 144, 412, 420; HistRzym 115v; żeć ten Pan nie po temu był/ áby był miał po bieſiádach chodzić RejPos 43v, 204, 351v; BudBib 2.Mach 9/17; BudNT Act 9/32; ModrzBaz 61; SkarŻyw 219, 356, 597; NiemObr 25, 26; WerGośc 216 [2 r.]; BielRozm 28; LatHar 557; WujNT Matth 12/43, Mar 6/6, Luc 8/1, 9/6, 13/22, s. 323, Act 16/4; co z ruſznicą bądz po tárgu, bądz po weſelu chodzą SarnStat 500. Cf »chodzić po kolędzie«.

cum inf (27): Chodził teéż mily Iezus w tych leciech cżęſto krotz na poſſcżą modlitz ſie bogu oyttzu wſſechmogącemu OpecŻyw 35, 50; LibLeg 10/98, 11/57v, 162v; Pánie day mi tey wody ábych nie vprágnęła/ á żebych thu cżyrpać nie chodziłá. BibRadz Ioann 4/15, Ier 7/2; BielKron 9, 53, 82v, 97, 234v (8); Mącz 357a; Ktoby miał ſwą cnotę zdrádzić/ Niechay tu nie chodzi rádzić. RejZwierc [238]; BielSpr 5v; BudBib Num 14/38, Ruth 2/8, 4.Reg 8/28; CzechRozm 109v; KochFr 62; ReszList 158; Ale wdy Priamus ſam do nas prośić chodźił GórnTroas 26; KołakSzczęśl C2; WujNT Ioann 4/15.

Przysłowie: ták nie chodząc od Annaſzá do Kaiphaſzá, woli káżdy ábbrewiáturą iśdź SarnStat 1276.
Zwroty:»bezpiecznie (a. przezpieczno) chodzić« (3): LibLeg 6/78v, 159v; Beſpiecznie wſzędy chodzę nieboiąc ſię kazni/ Gdyż ſię ćiſną y wielcy do moiey przyiázni. Prot B.

»chodzić dom od domu« = circuire domos Vulg [szyk zmienny] (6): dom od domu chodzi zapálaiątz ſie goſpody proſſątz OpecŻyw 15; iako ieden z vbogich chodzątz dom od domus [ ! ] żebrál. OpecŻyw [34], 84v; GroicPorz ee3v; KrowObr 142v; WujNT 1.Tim 5/13.

»chodzić na, w drogę« = podróżować; per viam ambulare PolAnt [szyk zmienny] (1 : 1): LubPs gg6v; Nie chodź w drogę z człowiekiem zvfáłym BibRadz Eccli 8/18.

»chodzić po kolędzie« [szyk zmienny] (4): BielKom C7v; Włocży ſie iáko z wilkiem chodząc po kolędzye. RejWiz 16v, 59v, 181.

peryfr. »na cudzych nogach [= po pijanemu] chodzić« (1): PRzeto nie rad do ćiebie ná biéśiádę godzę/ Bo téż nie rad ná cudzych nogách do dóm chodzę. PudłFr 35.

»chodzić przeciw nieprzyjacielowi« = wojować (1): ktorzi opátrzywſzy ſię w potrzeby wſzytkie woienne/ chodźili przećiw nieprzyiaćielowi [hostibus obviam procedebant] ModrzBaz 117.

»pieszo chodzić« (4): Nuż y wy ktorzy pieſzo ná drogi ſwe chodzicie LubPs gg6v; BielKron 354; MycPrz II B3; tám cżęſto pieſzo ziedną towarzyſzką chodząc/ wielkie modlitwy cżyniłá. SkarŻyw 580.

»w pole chodzić« = walczyć (1): Chociaż nie cżęſto w pole przećiwko nim chodzą/ Rowno z męſtwá z drugiemi w dobrey ſławie brodzą. PaprPan Z2.

»w tańce chodzić« (1): Zwłaſzcża iż ćię iuż teſkno/ w tańce dłużey chodźić PaxLiz C2v.

Szeregi: »nie chodzić ani się udawać« (1): Nie chodźćieſz/ áni ſię zá nimi vdawayćie [Nolite ire neque sectemini]. WujNT Luc 17/23.

»chodzić i ugęszczać« (1): iákoż tám chodźić y vgęſzczáć ludźie nie mieli? SkarKaz 41b.

W przen (4):

chodzić do czego (2): Byłem ślepym y kochałem ſię w ślepoćie/ á do ćięmnośći chodźiłem przez ćięmnośći.LatHar 568; WysKaz 36.

chodzić na co (1): Bo wſzelki ktory źle cżyni/ światłośc nienáwidźi/ i na światłośc nie chodźi [non venit ad lucem] MurzNT Ioann 3/20.

cum inf (1): Ale Kośćioł Bozy nie będźie chodźił pytáć o Regeſtr kśiąg ś. do ſwoich nieſzcżęſnych zbiegow. WysKaz 36.

Fraza: »nogi [komu] chodzą po kolędzie« = [ktoś] zatacza się (1): ſukmánę vbłoconą zá rękaw zá ſobą wlecże/ nogi mu chodzą po kolędzie RejZwierc 61.
α. Uczęszczać; frequentare Calep (34):

chodzić do czego (32): ReszHoz 137; á day chodźić do twych Zborow świętych/ gdźie ieſt obcowánie wiernych. ArtKanc K8v; SkarKaz 39b, 41a. Cf Zwroty.

chodzić na co (2): KromRozm II v v; Frequento ‒ Vſtawnie na iedno mieiſcze chodzę. Calep 434b.

Zwroty: »do kościoła chodzić« [szyk zmienny] (13): Rzadkom chodzyl do koſczyola RejKup i3v; iż do koſcyołá żydowſkyego z żydy weſpołek ná modlitwę chodźili KromRozm II v v; KrowObr 136v, 226; Do kośćiołá niewiáſty raz wtydzień chodzą w piątek BielKron 261, 224v; WujJud 189, 225v; SkarJedn 366; SkarŻyw 471; ReszList 158; SkarKaz 40a, b.

»do szkoły chodzić« [szyk zmienny] (15): aby ale do ſſkoly chodzil/ a vcżyl ſie. OpecŻyw 35; LibMal 1545/98v; HistAl A6v, I7; Illiteratus, Nieuk/ proſty/ Nieumieyętny który nigdy nie chodźił do ſzkoły/ Láik. Mącz 195d, 125a; MączKoch nlb 12; HistRzym 18, 49v; BielSat N2; iuſz mię ich bárzo wſtyd/ y do ſzkoły chodzić mi przykro SkarŻyw 134, 244; CzechEp 192; BielSjem 38; SkarKaz 42a.

W przen (1):
Zwrot: »do szkoły chodzić« (1): ále owſzem áby ſię tákich ſtrzegli [...] á do ſzkoły tákich miſtrzow nie chodźili WujNT 815.
β. O pasieniu bydła; sequi Vulg (11):

chodzić nad czym (2): Anim ią tego ſobie zá niewcżás pocżytał/ W budzie leśney ſię przeſpáć/ y nád ſtády chodzić. KochOdpr B3v; Ze áni páſtérz nád owcámi chodźi/ Ani oſtrożnych pſow zá ſobą wodźi. KochPieś 38.

chodzić z czym (2): aby beſz voley pana mego na Polya yego M. pastherze y zowczany [!] y Barany nyechodzily. LibLeg 7/33; RybGęśli B2.

chodzić za czym (5): RejPs 117v; Leop Am 7/15; iam ćię wziął od chlewá gdys chodził zá drobem [Ego tuli te, cum in pascuis sequereris gregem Vulg] BudBib 1.Par 17/7; KochPs 118; KochSob 62.

W przen (2):

chodzić nad czym (1): Oto iáko ſą piękne nogi Páſterzow tych/ kthorzy opowiádáią pokoy á prawdę/ chodząc po gorach nád owiecżkámi ſwemi. RejPos 123.

chodzić za czym (1): [Pan do księdza] Lecz czáſem ná wełnę godziſz Kiedy zátym ſtádem chodziſz RejRozpr A4.

γ. O potrzebie fizjologicznej (5):
Zwroty: »na potrzebę (przyrodzoną), po swej potrzebie chodzić« [szyk zmienny] (2 : 1): Máć w ten cżás przy nich nie byłá/ Po ſwey potrzebie chodziłá. BierEz N4; Będźiećie też mieć mieſce iedno zá obozem/ kędy będźiećie chodźić ná potrzebę przyrodzoną [ad quem egrediaris ad requisita naturae Vulg]. BibRadz Deut 23/12; Też ná potrzeby chodząc dworowe przed namioty/ áby vkopał dołek w zyemi/ á zákrył niecżyſtość ſwoię BielKron 36v.

»z uryną chodzić« (1): Bywa też taka vrina z zaziębienia mechierza/ iż cżęſto z nią muſi chodzić FalZioł V3.

»z wodą chodzić« (1): Mictito, Vſtáwicznie s wodą chodzę. Mącz 222b.

b. Przyjść, zbliżyć się (często wyraża wezwanie do wykonania jakiejś czynności; przeważnie w imp pf); adire Mącz, Cn; accedere, procedere, venire Mącz (74): Chodzyſz ty Achizo miła Będziewa wżdy czo mowiła RejJóz C7, F5; RejKup bb2v, bb8v, Cc; Chodz wynidzmy ná pole. Leop 1.Reg 20/11; Chodźćie/ wſthąpmy ná gorę Páńſką Leop Is 2/3, 1.Reg 16/1, Ps 65/5, 16, Is 56/12, Ioel 3/13, Apoc 6/7, 22/17 [2 r.]; Chodź ſioſtro moiá/ á leż ſemną. BibRadz 2.Reg 13/11, Matth 28/6, Apoc 22/17, 20; BielKron [852] [2 r.]; Chodziſz teraz moy miły Thomaſzu/ á ogląday rány w nogach RejPos 120v, 121 [2 r.]; MWilkHist K4v; ArtKanc P4v; WujNT Matth 8/9, 14/29, Act 7/34, Apoc 6/1, 3 (9).

chodzić do kogo (8): MurzNT Matth 11/28; Nye brońcye dzyatkom do mnye chodzić GliczKsiąż H3; Leop Ier 50/26; BielKron 64v; Mącz 100d; HistHel Cv; MWilkHist F3v; KołakSzczęśl B2.

chodzić ku komu (2): RejKup V; chodźćie wſzyſcy obćiążeni ku mnie ArtKanc C17.

chodzić po kogo, po co (2): RejRozpr C4v; Rozeznay Boże miedzy namá/ owo krolewſki oſzcżep/ chodź ktory poń. BielKron 67v.

cum inf (1): Dziewko moja! Chodź siedzieć KochMon 24.

Fraza: »chodź(cie) sam« = veni(te) PolAnt, Vulg (29): choć ſám perlicżko: Wierna Páńſka miłośnicżko BierEz C3; OpecŻyw 18; HistJóz A2; Chodz ſam bráćie po odpráwę RejRozpr C4v; RejJóz G6v, K7v, O5v; RejKup f6, V; KrowObr 119v, 234; Leop Ier 50/26; BibRadz Apoc 17/1; Eho tu, Choć ty ſam. Mącz 100d, 43c, 44c, 100d, 429d, 482d; RejAp 88; HistHel Cv; Chodźćie ſám ludźie ModrzBaz 143; SkarŻyw 142, 572; Chodź ſám ty do mnie Miáchále [ ! ] Hufcow niebieſkich Hetmánie. MWilkHist F3v, I2v; WyprPl A3; KołakSzczęśl B3; WujNT Apoc 17/1.
Zwrot: »[komu] na oczy nie chodzić« (1): Ad me in conspectum venire vetueram, Zákazałem mu był áby mi ná ocży nie chodźił. Mącz 480b.
Szereg:»chodzić, (a) pość« (2): Chodźćie podzmyż [Venite, et eamus] do Gálgálá Leop 1.Reg 11/14, 2.Reg 15/22.
c. O ruchu figur szachowych (11): Drab ná proſt chodzi/ ále z boku kole KochSz A3v; Ieden po drugim záwżdy w tey grze chodzi. KochSz A3v; Cżymeś tknął/ tym iedź: ták ſtárzy chodzili. KochSz B2, A3 [2 r.], Cv, C2, C2v, C3 [3 r.].
2. Zachowywać się, być, przebywać; być jakimś (1044): BierEz L; OpecŻyw 4; PatKaz III 149; TarDuch A5; BielŻyw 27; Abowiem ſtan krolewſki/ barzo dziwnie chodzi KlerWes Av; March3 V6v; Dla tego przez wſzytek żywot moy chodziłem zaſmuczony. WróbŻołt 37/7, 142/8; LibLeg 11/57; RejPs 51v, 60v, 104v; RejRozpr Kv; RejJóz E8; Ktory ſwowolnye chodzi od woley twey z dáleká LubPs R2, B6v, Kv, Tv, Y, dd6v; Bo pátrz kiedy pijány bez rozumu chodzi RejWiz 137v, 2, 8, 15, 16, 20v (19); Poſilę ie w Pánie/ á w imię iego będą chodzić [in nomine eius ambulabunt] Leop Zach 10/12, 2.Reg 5/10, 3.Reg 3/14, Prov 28/18, Eccli 13/16, Philipp 3/17, 18; RejFig Dd; RejZwierz 16v, 91, 139v; Przez cztherdźieſći dni chodźi nic nie iedząc. BibRadz 1.Reg 19 arg, Ex 18/20, Ios 14/8, 4.Reg 21/21, Iob 34/8, Ps 143/8 (10); BielKron 66; Prot Cv; SarnUzn F2; SienLek 5; GórnDworz M2v, R3; RejPos 6v, 72, 184, 209v, 249, 335v; RejPosWiecz2 94; BielSat D2, D4; A ow ſobie wſpaniły z rozważnym rozumem záwżdy weſoło chodzi RejZwierc 87; dopirko nędznicy poznacie co tho ieſt chodzić bez obrony á bez opieki iego. RejZwierc 206v, 49v, 53v, 64v, 237v; byśćie ſie chronili káżdego brátá ktory nierządnie chodźi WujJud ktv; RejPosWstaw [212]v; y chodził [habitavit] Abráhám wziemi Peliſtymſkiey wiele dni. BudBib Gen 21/34; Kto chodzi z mądremi/ mądry bywa BudBib Is 29/1, Iob 30/28, Prov 20/19, Iudith 13/19, Eccli 19/23; BudNT t marg, 1.Thess 4/1 [2 r.]; CzechRozm 38v, 112v; PaprPan D3v, K2v, K4v, L3v, Bbv, Bb3; SkarJedn 322, 393; Gdy w tym ſmutny bárzo chodził/ iednemu ſię towárzyſzowi zwierzył ćięſzkośći oney ſwoiey SkarŻyw 290, 114, 226, 300, 307, 337, 352, 558; KochJez A2v; KochMRot A3v, B2v; ReszList 191; A Enoch był żyw trzy ſtá ſześcdźieśiąt y pięć lat/ y chodźił z Bogiem WerGośc 263; PudłFr 70; ArtKanc C17, O16v, R19v; BielRozm 27, 30; ZawJeft 36, 38; GrabowSet C4; LatHar 162, 171, 613; WujNT Act 21/24, 2.Cor 5/7, s. 682, Philipp 3/18, Col 1/10, 1.Ioann 2/6 [2 r.], s. 844; KmitaSpit C, C4v; My też z ſercá do świętych Bożych teſkniąc/ drogi ſię ich trzymaymy/ ktorą chodźili SkarKaz 638a, 122a, 314a, 580a, b.

chodzić między kim, między czym (16): OpecŻyw [34]v; iako zawżdy w niewinnoſci chodził miedzy ludem żydowskim WróbŻołt gg8; RejPs 125, 136; RejWiz 33v; RejZwierz 23; BibRadz Lev 26/12, Ier 37/4, 4.Esdr 3/33; BielKron A5; RejZwierc 54, 82v, 136v; BudBib Lev 17/8; KołakSzczęśl B; WujNT Apoc 2/1.

chodzić pod czym (28): BielKron 429v; RejAp 22, 70, 84v, 104v, 106, 120; chodzilichmy pod niewolą á pod ſrogoſcią zakonu RejPos 33; Prorocy ſwięći iego/ ktorzy chodzili iáko pod iárzmem pod cięſzkoſcią zakonu ſtárego RejPos 240v, 34, 44v [2 r.], 47v, 85, 221v (13); RejZwierc 128, 198v, 259v; CzechRozm 228v; CzechEp 37.Cf »pod brzemieniem chodzić«, »pod jarzmem chodzić«.

chodzić przed kim, przed czym (75): OpecŻyw 177; TarDuch E2v; iuż beſpiecznie będę chodził przed oblicznoſćyą twoią RejPs 171, 31v, 36, 147v, 190v; MurzHist L2v; LubPs H4 marg, T, X2v [2 r.]; KrowObr 27v; Leop 2.Par 7/17 [2 r.]; á iżbyś z pokorą chodźił przed Bogiem twoim. BibRadz Mich 6/8, Gen 24/40, 2.Par 7/17 [2 r.], Ps 50/12, 116/9; BielKron 18; RejAp 120v, 186v, 187, 192; dziękował pánu bogu/ chodząc przed nim we wſzem przykazániu iego HistRzym 46v; á nigdy nie chodziſz bez tego trądu/ tho ieſt bez márnego grzechu/ przed Máyeſtatem Páńſkim. RejPos 216, 30v, 80, 86, 110, 124 (30); RejPosWiecz2 95v; RejZwierc 23, 192; przed Bogiem chodził Noe. BudBib Gen 6/9; y zbuduię mu dom wierny że będzie chodzić przed pomázáńcem moim po wſzytki dni. BudBib 1.Reg 2/35, Gen 48/15, 1.Reg 2/30, 3.Reg 8/25 [2 r.], Ps 114/9, Mal 3/14; chodź przedemną/ (to ieſt ták ſie rządź w tym żywoćie/ iáko ſie mnie ſpodoba) CzechRozm 75; SkarŻyw 114, 261; NiemObr 17; ArtKanc A18, L9; SkarKaz 350b.

chodzić za kim, za czym (58): Ktorzy zá ćyáłem w żądzy nyeczyſtoſci chodzą KromRozm I D2v, D3; MurzNT 93v, Ioann 10/27; KrowObr B4; a nie będą chodzić zá złoſćią ſercá ſwego nagorſſego. Leop Ier 3/17, Deut 11/28, 1.Par 5/25, Ier 16/12; Y nie będą chodźić dáley zá vporem złoſliwego ſercá ſwego. BibRadz Ier 3/17; á nie chodzćie zá Bogi cudzemi ná wáſz vpadek. BibRadz Ier 7/6, Deut 28/14, Ios 14/9, Iudic 2/19, Ps 81/13, Ier 7/9 (10); Assector, Vſtáwićznie násláduyę/ chodzę zá kim. Mącz 385a; RejAp 119 [2 r.], 141, 195; iż ſie on záwżdy o ty ſtára/ á nigdy ich nie opuſzcża/ kthorzy chodzą zá nim. RejPos 83, 81v, 82, 187v, 271; BudBib 3.Reg 14/8, Ier 25/6; Chriſtuſá náſládować: á práwie zá nim ſtopámi iego chodźić. CzechRozm 225, 174, 225, 225v, 226, 233 (12); ModrzBaz 39v; CzechEp 26, 62, 106, 368, [396], [415]; NiemObr 10, 115; ArtKanc P7, S16v; Ci chodzą zá Báránkiem gdźiekolwiek idźie. WujNT Apoc 14/4, 2.Petr 2/10, s. 872; áby ſię náuczył wſzytko z rádą czynić/ [...] y zá ſwemi áffektámi nie chodzić SkarKaz )(4.

chodzić po czym (45): LibLeg 10/59v; Drogę tę rácż mi oznáymić po ktorey mam chodzić LubPs ee5, bb, bb6v; BibRadz Deut 13/5, Iudic 2/22, Is 48/17, Ier 42/3; á náucż ie dobrey drogi po ktoreyby chodźili BudBib 2.Par 6/27; KochPs 208; NiemObr 80.Cf »chodzić po drodze«, »po świecie chodzić«, »chodzić po ścieżkach«, »po ziemi chodzić«.

chodzić w czym (387): TarDuch E2v; á tedi więcz będę chodził w prawdzie twoiey WróbŻołt 85/18, 22/4, 88/16, 31, gg8, 118/1 [2 r.] (11); RejPs 33v, 147v, 163, 190v; LibLeg 11/154v; KromRozm I B4v, D2v, D3, E3; MurzNT Ioann 8/12; kto mye náſláduye nye chodźi w ćyemnoſćyach. KromRozm III B8v; LubPs D2v, F2v, F3, Gv, G2 (18); SeklPieś 20; Aby wſzyſcy według powołánia y poświęcenia ſwego/ w dobrych vtzynkach chodzili KrowObr 61v; áby ſie vſtáwitznie modlili/ wtrzezwości chodzili KrowObr 62v, 6, 59v [3 r.], 61v, 64, 187, 258; RejWiz 8v, 49v [2 r.], 58, 79v, 88 (19); ktory chodził w proſtoćie ſwey. Leop Is 57/2; A byli oboie ſpráwiedliwych przed Bogiem/ chodząc we wſzytkich przykazaniach y vſprawiedliwieniach Páńſkich bez przygany Leop Luc 1/6, 1.Par 5/25, Iob 8/6, 18/8, Ps 37/6, 85/11 (16); RejZwierz 131; Ale y Lot ktory chodźił w towárzyſthwie z Abrámem/ miał też wiec doſyć/ wołow y namiotow. BibRadz Gen 13/5, I *7, Gen 18/5, 3.Reg 6/12, 8/61, 15/3 (20); BielKron 79v; GrzegRóżn C4; Mącz 363b; SienLek 92; RejAp 30, 118, 120v, 185, 186 (8); HistRzym 40v, 46v; iáko záwżdy wierny chodzi w opiece Páńſkiey RejPos 39v, 7v, 14v, 15, 15v, 17 [2 r.] (85); RejPosWiecz2 93v [2 r.], 95v; RejPosWiecz3 98v; GrzegŚm 24; KuczbKat a2, 110; będzieſz záwżdy chodził w beſpiecżney nádziei RejZwierc 128, 134v, 136v, 173v, 190 [2 r.], 192 (10); RejPosWstaw [414]v, [1102], [1103]; BudBib 3.Reg 6/12 [2 r.], Iob 31/5, Ps 77/10, 85/11, 137/7 (16); BudNT Rom 6/4, Eph 5/3; ktoryby potym w ćiele też chodzić miał/ gdy ſie wprzod bes ćiáłá nábuiał. CzechRozm 38v, 39 [2 r.J, 116v, 210, 213, 214, 256, 259; KarnNap B2v; ModrzBaz 94v; SkarJedn 8, 401; że Anioł w perſonie Bożey okázuiący ſię/ chodźił ták w kſztałćie ludzkim CzechEp 262, 3, 23, 37, 116 [3 r.], 131 (11); NiemObr 18, 79; KochEpit A3v; KochMRot A4; WerGośc 209, 267; ArtKanc A16v, A18, E6, L5v, L9 (12); BielRozm 9; Dlugi tzas niebozeta wnierzadzie chodzili PaprUp A3; GórnTroas 4, 32; GrabowSet B4, D4, K4; LatHar 305, 685, 737; KołakSzczęśl B, B4; WujNT Luc 1/6, Ioann 8/12, s. 338 marg, Rom 6/5, 13/13 (23); á ſpraw to/ ábychmy chodzili w roſkazániu twoim SkarKaz )(3v, 2a, 8b, 315b, 350b, 516a, 638b. Cf »w bezpieczeństwie chodzić«, »w błędzie chodzić«, »chodzić w błogosławieństwie«, »chodzić w bojaźni«, »w jednej cenie chodzić«, »chodzić w drodze«, »w jarzmie chodzić«, »chodzić w ścieżkach«, »w żałobie chodzić«.

W porównaniach (106): RejPs 63v; Tak ći chodzy by ſzalona/ a prawie beż pamięci RejJóz C5, D5, F3v, P2v; Iako Błazen takem chodził. RejKup t8v, bb2; BielKom F; LubPs H4 marg, L4v; KrowObr 27v, 121v; Ze chodzi by ſtłucżony bez rozumu práwie RejWiz 41v; Cżwarty rodzay iuż też ſą oni wſzetecżnicy/ Co chodzą by ſzaleni vbodzy nędznicy RejWiz 78, 11, 12v, 26, 39v, 41 (21); RejZwierz 69v; BielKron 181v; RejAp 30, 120v, 148, 168; iż tu ſobie chodzi iáko paw/ buiáiąc po ſzyrokoſciach ſwiátá tego RejPos 204, 17, 61, 76v, 80, 108v (23); RejPosWiecz2 94 [2 r.]; KuczbKat a2; Leż záwżdy chodzi by Gęś oſzemłána/ A prawdá iáko krolewná vbrána. RejZwierc 216; Coż páni ſtára dziáłamy/ Práwie iuż ſwiát opuſzcżamy/ Poginęły y bieſiády/ Práwie chodzimy by báby. RejZwierc 235v, 2, 7, 61v, 82v, 85 (28); BudBib Soph 1/17; PaprPan X4v, Z2, Aa3v; ModrzBaz 94v; SkarŻyw 134; KochFr 28; A on chodźi iákoby go teraz gárncarz z gliny vlepił WerGośc 236; BielRozm 9; GórnTroas 4, 34; GrabowSet P2; PaxLiz B2.

Przysłowia: Kto ſie zawſze ſtrzeże ten biezpiecżno chodzi. BielŻyw 41.

Gdy kto ná ſwiecie nábeſpiecżniey chodzi/ Ten iáko dudek ſam w śidło vgodzi. RejZwierc 230.

Zwroty: »bezpiecznie (a. przezpiecznie), w bezpieczeństwie chodzić« [szyk zmienny] (20 : 9): BierEz L4v; BielŻyw 41; RejPs 136, 171; RejKup z6; LubPs bbv; A káżdy im beſpiecżniey w ſwym vporze chodzi/ Tym rychley nie obacży gdzye w śidło vgodzi. RejWiz 8v, 137, 172v; BibRadz Prov 3/23; A thák thu obácż w iákim beſpiecżeńſtwie chodziſz/ á iáko możeſz záwżdy być ſrog ſprzećiwnikowi ſwemu RejPos 78, 37v, 86, 110v, 177, 206v (14); RejZwierc 128, 138v, 198v, 230; SkarŻyw 261.

»w błędzie chodzić« (1): Zrządzenie pierwſze po Bodze/ Dáło ludziem tu dwie drodze: Ktorzy ich nie dobrze wiedzą/ w błędzie wielkim záwżdy chodzą BierEz F.

»chodzić w błogosławieństwie« [szyk zmienny] (11): A czoż ſie inſzego nád tákim cżłowiekiem może ſtáć/ iedno iż iuż vſtáwicżnie będzie chodził w błogoſłáwieńſtwie Páná ſwoiego RejPos 65, 16v, 30, 44, 63v, 86 (11).

»chodzić w bojaźni« [szyk zmienny] (15): RejPs 36; LubPs aa6v; Then Enoch chodźił w boiáźni Bożey [ambulavit Chanoch cum Deo] á pothym nigdy nie był widźian. BibRadz Gen 5/24, I *4; RejAp 192; RejPos 44v, 57v, 58, 305, 306, 350; SkarŻyw 114; GrabowSet P3; kośćioł po wſzytkiey Iudſkiey źiemi y Gálileiey y Sámáriey miał pokoy/ y budował ſię chodząc w boiáźni Páńſkiey [ambulans in timore Domini] WujNT Act 9/31; GosłCast 35.

»pod brzemieniem chodzić« [szyk zmienny] (2): RejAp 32v; pod ktorych [grzechów] brzemieniem chodząc/ poſłuſzny był Bogu CzechEp 317.

»w jednej cenie chodzić« = mieć tę samą wartość (1): Ták tu chudy iáko pan w iedney cenie chodzi PaprPan T2.

»chodzic drogą, po drodze, w drodze, na drogę« = ambulare in viis a. per viam Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (88 : 10 : 10 : 2): OpecŻyw 54v; aby vmiał tą drogą chodzić WróbŻołt 31/8, 100/6, 118/3 qq7, 127/1; BielKom B4v, B6, E8v; Chodząc drogámi memi/ iużby był wſzytko k myſli miał LubPs S4v; A tu vſtáwicżnie chodzą w ſwyętych drogach yego LubPs cc6, X3, aa4v, aa5, bb4, eev; Leop Deut 5/33, 11/22, 30/16, 3.Reg 3/14, 2.Par 21/6 (9); BibRadz 3.Reg 8/58, 11/33, 38, 15/26, 4.Reg 21/21 (13); chodził drogámi Bożemi BielKron 4v; á chodź po drogach ſercá twego BielKron 82; żeś nie chodził drogámi oycá twoiego BielKron 86, 3v, 45, 76v, 78v, 79v (12); KwiatKsiąż Fv; RejAp 102, 158v; ktorzy tą drogą przez ſmutki wielkie dla Bogá chodzili HistRzym 122v; RejPos 112, 204v, 349, 349v, 350; Kto ieſt práwie błogoſłáwiony/ á práwą drogą chodzi. RejZwierc B2, 138 [2 r.], 138v [4 r.], 142 marg, 206 [2 r.], Aaa4, Aaa4v, Bbbv; WujJud ktv, 39v, 40 [3 r.], 42v, Nn2; BudBib Eccli 49/11, Deut 8/6, 30/16, 1.Reg 8/3, 5 (9); MycPrz I [A3]v; BudNT Act 14/16; Nie chodźćie ná drogę Pogánow CzechRozm 235, 38v [2 r.]; ModrzBaz 23v; CzechEp 106, 340; NiemObr 78; Chodźćie drógą oycá ſwégo KochMRot A3v; ArtKanc P20v; GrabowSet O2, Q4v; WujNT Act 17/15, s. 860; WysKaz 7, 21; SiebRozmyśl A2v, Bv; SkarKaz )(2v; GosłCast 35; SapEpit B4v.

»dwiema drogami chodzić« = postępować obłudnie (1): Biádá temu [...]/ ktory dwiemá drogámi chodźi. SkarKazSej 662a.

»gościńcem chodzić« (1): Kto ná niewinne foldruiący? [...] Cżyli ći ktorzy ſię práwym gośćińcem chodźić rozumieią: choćiaż ſproſnie od Chriſtuſá błądzą? CzechEp 98.

»w jarzmie, pod jarzmem chodzić« (3 : 1): Znák dawáiąc iż choć ſie tu wolnie rodzimy/ Przedſię iednák pod iárzmem do śmierći chodzimy. RejWiz 88, 55; w iárzmie ty Litwinie przyrodzónym iáko wół chodźiſz OrzQuin Q4; GórnDworz Gg3v.

»posłem chodzić« = posłować (1): Do Turek poſłem chodźił KochFr 53.

»przodkiem chodzić« = być najlepszym (1): REy bowiem iáko mowią ty ſam w Polſzcże wodziſz/ W náſzym Polſkim ięzyku ty ſam przodkiem chodziſz. RejZwierc A4v.

»pustopas chodzić« [szyk zmienny] (7): Wieſz że ieſt Boża wola ábychmy ták żyli/ A puſtopás iáko źwirz nigdy nie chodzili. RejWiz 57v, 88v, 138v, 139, 178; RejPos 331v; RejZwierc 83v.

»społu chodzić« (1): Gdyż ſie też opowiádáć racży/ iż on záwżdy więczey pilen zábłądzonych owiecżek ſwoich/ niżli tych ktore ſpołu chodzą w oney wdzyęcżney ſpołecżnośći ſwiętego zgromádzenia iego RejPos 183.

»chodzić stady« (1): Y Kxieża chocz chodzą ſtady Mało y wnich znaydzie rady RejKup p3.

»w stadku (a. stadzie) chodzić« [szyk zmienny] (2): Dobrzy w iego reyeſtrá ći nigdy nie wchodzą/ Chociay tu w iednym ſtadku ſpołu z złemi chodzą. RejWiz 79v; RejAp 118.

»stopami chodzić« [szyk zmienny] (9): to ieſt tych ktorzy ſtopámi wiáry oycá Abráhámá chodzą. CzechRozm 74v, 79v, 174, 225 [3 r.], 233; CzechEp 49; WujNT Ddddddv.

»stroną chodzić« = stronić, unikać [szyk zmienny] (10): Iuż y zyſk ſyn moy ſ[f]ortuną Chodza ſobie jnſſą ſtroną RejKup p3; A od twego przykazánya záwżdy ſtroną chodzą LubPs aa5v, H4; RejWiz 31v, 33v, 44; RejAp 30; Wnet będą mowić iż tho s tego nic dobrego nie będzie/ bo wſzytko fántáſtykuiąc ſtroną chodzi. RejZwierc 24v, 85, 113.

»chodzić ścieżką, po ścieżkach, w ścieżkach« = insistere vestigiis JanStat [szyk zmienny] (7 : 5 : 1): RejPs 84, 175; KromRozm III G5; Błogoſłáwyony to cżłek coś ty mocą yego/ Ktory chodzi w ſcyeſſkach twych s ſercá vprzeymego LubPs S6v, aa6v, bb4; RejWiz 97, 136; y będziemy chodzić po ſćieſſkách iego [et ambulabimus in semitis eius] Leop Is 2/3; á nigdy nie chodź śćieſzką żywotá złego HistRzym 60v; y náucży nas drog ſwoich/ y chodzić będziem śćieſzkámi iego. SkarJedn 9; KochPs 83; SarnStat 48.

»po, na świecie chodzić« [szyk zmienny] (11 : 2): RejKup r7v; KrowObr 200, 223v, 229v; Tákże ludzye ná świecie theż chodzą by wſciekli. RejWiz 72v; Poki będzyeſz w tey nędzy po tym ſwiecie chodzić. RejWiz 107, 47v, 87, 127; BielKron 24v; RejZwierc 158, 230; GórnTroas 32.

»chodzić za tarczą« = być pod osłoną (3): Iuż tháki zá beſpicżną tarcżą záwżdy chodzi/ Ze go żadna przygodá nigdy nie vgodzi. RejWiz 103; RejZwierc 194v, 195v.

»wolno (a. wolnie) chodzić« [szyk zmienny] = być wolnym (12): FalZioł IV 56b; niechbi sobye wolnie chodzily po pansthwye naſchim LibLeg 10/59v, 11/159v; RejZwierz 125v; Ná ten czás chodźił Ieremiaſz wolno miedzy ludźmi [libere ambulabat in medio populi Vulg] BibRadz Ier 37/4; Puſzcżon potym przez Neroná y wolno chodził BielKron 143, 395v, 416v, 466v; KochPs 181; SkarŻyw 300; GórnTroas 15.

»po, na ziemi chodzić« = super humum gradiri Vulg [szyk zmienny] (8 : 1): Animal terrestre, [...] Zwyrzę co poźyemy chodzy. Murm 44; BartBydg 157; HistAl M5v; Leop Deut 12/1, Is 42/5; RejPos 332v; WSzyſcy/ którzy po źiemi chodźićie/ Ku czći pánu weſoło krzyknićie KochPs 149, 92; Wſzytko co ſie rodźi/ Bądź po źiemi chodźi SzarzRyt A.

»w żałobie chodzić« = lugere Vulg [szyk zmienny] (10): RejWiz 165v; RejZwierz 14; Prosequi lachrimis mortuos, Opłákáwáć śmierć ych. W żáłobie chodźić. Mącz 386a, 331a; SkarŻyw 349; KlonŻal B; WujNT Matth 9/15; Iáko Egipt wſzytek 70. dni Iákobá płákał/ to ieſt w żáłobie po nim chodźił. SkarKaz 385a, 5b, 385a.

Szeregi: »być a (i) chodzić« (2): RejAp 118; iż záwżdy byłá á chodziłá w boiáźni Bożey przed oblicżnoſcią ſwiętą Páná ſwego. RejPos 305.

»mieszkać a chodzić« (1): ábowiem mieſzkáiąc á chodząc miedzy pogány/ widźiałem ie kwitnącymi BibRadz 4.Esdr 3/33.

»chodzić a przebywać« (1): á co ieſt Koſcioł zebránia náſzego Krześćiáńſkiego/ w ktorym day Pánie Boże nam vſtáwicżnie chodzić á przebywáć RejPos [137]v.

a. Ulegać, być posłusznym (85):

chodzić podług (a. wedla, a. wedle, a. według) czego (83): BielKom C3; Ktory ná wſſem myał chodzić wedle woley yego LubPs S2, O6 marg, R5, S2 marg, Xv marg; GroicPorz ppv; kthorzy według właſnych ſwoich żądz będą chodzić KrowObr 240, 138, 138v; RejWiz 131; Y chodzili według zwycżáiow onych Narodow [ambulaverunt iuxta ritum gentium] Leop 4.Reg 17/8, Ier 9/13, Act 22/12; y chodźiłeś wedle rad ich BibRadz Mich 6/16, Gen 6/9; RejAp 59v; ktokolwiek będzie chodził wedle woley iego RejPos 127v; Duch Boży nie ieſt z wámi/ á wedle ſwiáthá chodzicie RejPos 144v, 21, 39v, 40v, 42v [2 r.], 43 (48); RejZwierc 192; WujJud 17; ktorzy wedle żądz ſwoich chodząc/ mocy Bożey nieználi. BiałKaz D4; BudNT Rom 8/1, 4, 1.Cor 3/3; CzechRozm 225; CzechEp 116; ArtKanc P5; KołakSzczęśl A3v; ktorzy nie podług ćiáłá chodźimy/ ále według duchá. WujNT Rom 8/4, Mar 7/5, Act 21/21, Rom 8/1, 1.Cor 3/3, 2.Cor 10/2, Eph 2/2, 2.Ioann 6.

Zwrot: »po [czyjej] woli chodzić« [szyk zmienny] (2): PaprPan Gg3v; BOgá ſię bać dźiatki trzebá [...] Y po iego woléy chodźić KochMRot A2v.
b. O ciąży; partum ferre, uterum ferre Mącz, Cn; gerere utero Mącz; continere in alvo, gestare in alvo, gestare in utero, partum gerere Mącz (34): Przetho brzemienne maią ſie laznie wiarować/ wyjąwſzy gdy iuż nadedniem chodzą FalZioł V 30v; CzechRozm 135v.

chodzić z kim, z czym (9): Z tych rzecży pewnie ſie nadzieway chorego á mdłego dzieciątka: z ktorim na ten cżas niewiaſta chodzi. FalZioł V 17d, V 17d. Cf Zwroty.

Zwroty: »bydłem chodzić« (1): Forda, Bos pregnans, Która bydłem chodźi. Mącz 133d.

»brzemienną, brzemienna, z brzemieniem chodzić« [szyk zmienny] (3 : 1 : 1): PatKaz II 76; żoná Fineeſowá/ chodziłá brzemienna [praegnans erat] Leop 1.Reg 4/19; CzechRozm 141; iſz pánná zbrzemieniem chodzi. SkarŻyw 183; GórnTroas 63.

»ciężka, ciężką chodzić« [szyk zmienny] (5 : 1): FalZioł I 155b; á krolowá iuż chodziłá cięſzká HistAl A4v; Mulier gravis, Cięſzká chodźy. Mącz 149c, 121d, 483c, 509d.

»dziatkami (a. dziećmi), z dziatkami (a. z dziećmi) chodzić« (7 : 2): ieſtli niewiaſta z dzieczmi chodzi FalZioł V 15, IV 34c; Partum ferre dicitur femina, Dziećmi chodźić/ Brzemienną być. Mącz 121d, 149c, 509d; ktora iuż przedtym pocżąwſzy dziatkámi chodziłá? CzechRozm 135, 127v; GosłCast 23; KlonWor 63.

»z synem (albo z dziewką), synem (albo dziewką) chodzić« (4 : 4): Ieſtli z ſynem albo z dziewką: chodzi. FalZioł V 15, V 15; Znáki ieſli Páni/ Dźiewką álbo Synem chodźi. SienLek 112v marg; pewnie ſynem chodźi SienLek 112v, 112v; ieſli ſynem ieſli dziewką chodzi. CzechRozm 135, 135v; bo gdy z tym złym ſynem ALEXándrem chodziłá KochOdpr D2v.

»płodem chodzić« (1): Gerunt utero sexagenis diebus, Po ſześćidzieſiąt álbo prżes ſześcdieſiąt [!] dni plodem chodzą. Mącz [390]c.

3. Starać się, zabiegać (19): á wyznawſzy ią [prawdę pańską] pochlebuią chodząc przedſię owym co im o cożkolwiek v nich idzie. RejAp 179v.

chodzić (o)koło kogo, (o)koło czego (11): a to mayą na bacznoſczy dobrey myecz, y otho sye pylnye staracz y okolo thego chodzicz LibLeg 10/70, 11/26; GliczKsiąż G5v; Leop 1.Mach 11/1; tak długo chodźił około tego áż ią zwiodł ſobie BielKron 462v, 52; RejZwierc 64; SkarŻyw 62, 207; Koło wſzelkiey poſługi vprzeymieś chodźiłá. LatHar 518; SarnStat 259.

chodzić za czym (2): kthorzy zá ſuknią/ á koſztownieyſzym vbiorem chodzą GórnDworz L6; ModrzBaz 55.

chodzić o czym (5): O dzyeſięćinę klną popi/ Tobyećby to o tym chodzić/ Iákoby to poſtánowić BielKom A2v; RejWiz 109, 177v; y ták chodził o tym/ Ze muśiáłá być iego poślubioną potym. KochFr 87; PaxLiz E2v.

4. Nosić się, ubierać się, nosić, mieć coś stale przy sobie; incedere Mącz, Cn; grassari, ire Cn (377): Cżemuż pry w ten cżás ſpokoyny/ Chodziſz táko bárzo zbroyny. BierEz P3v, 114; BielŻyw 108; RejRozpr H3v, I3; LudWieś A3v [2 r.]; RejKup t8, cc5; GliczKsiąż F4v; KrowObr 129; By też wierę iáko Paw vbrawſzy ſie chodził. RejWiz 98v, 18, 92v, 104; RejZwierz 80; BielKron 459; GórnDworz L7 [2 r.]; BielSat Dv; RejZwierc 50v; rádźi chodźićie vpſtrzywſzy ſię śrebrem y złotem. ModrzBaz 143, 14v; PudłFr 73; BielRozm 25; GórnTroas 12, 28; SarnStat 431; ZbylPrzyg A3 [2 r.], A3v, B2, B3v.

chodzić bez, przez czego (7): Ci Mniſzy bes tzapek/ bes botow/ bes ſſukien chodzili KrowObr 137; BielKron 260v; kiedy kto chodził bez vbránia GórnDworz Iv; RejPos 82v; BudBib Bar 5/30; KochFr 15.Cf »bez broni chodzić«.

chodzić po jakiemu (4): GórnDworz N5; RejZwierc 243v; Ci ktorży v was po Turecku chodzą/ wino niż wodi wolą. GórnRozm D3, D3.

chodzić z czym (44): BierEz P3v; kładz do obuwy mech ktori na dębie roſcie, á tak z nim chodz. FalZioł V 65; RejKup t7v, v3; A tá iedno beſpiecżnie vmie nas rozeznáć/ Od onych błędnych źwirząt ktore chodzą z rogi RejWiz; UstPraw K2 [3 r.]; RejFig Bb2; błáznował krolowi chodząc s kijem iáko błazen BielKron 105v, 23, 261v, 430v; Więcz iedni golą brody/ á z wąſy chodzą GórnDworz L6; RejZwierc 28v, 165; CzechRozm 234 marg, 234v [3 r.], *2v; A iák żywo w tym mieſcie ták ſie mężni rodzą/ Poznay y ſam widząc to z iákim Herbem chodzą. PaprPan G, S4v; ModrzBaz 84v [2 r.]; SkarŻyw 399; BielSjem 22; BielRozm 10; Claviger ‒ Tenktori zbuławą chodzi. Calep 204b; Móy to obyczay záwżdy z łukiem chodźić. KochFrag 45; SarnStat 16 [2 r.], 500 [4 r.], 858, 871. Cf »z bronią chodzić«.

chodzić na czym (3): Anypodetus, [...] Boſak/ Mnich. który ná drewniánych trepkách chodźi. Mącz 12a, 367a; Nożká záwżdy chędoga/ bo chodźi na korku BielSat D2v.

chodzić w czym (221): botz ktorzy w miękkim odzieniu chodzą/ w krolewſkich palátzach mieſſkaią. OpecŻyw 47v; ForCnR E3v; W ſzkorniach á w trzewikoch ſmierdzączych chodzić: ieſt rzecż brzydka. FalZioł V 65; BielŻyw 29, 46; GlabGad L; MiechGlab 62; RejPs 51v; LibMal 1543/69v, 70, 75, 75v [2 r.], 1544/81v (21); RejRozpr E4v, I3; Też ſtey welny chodzy wſubie. RejKup h3v, Xv; HistAl D4v; MurzNT Matth 6/25, Luc 7/25, 20/46; BielKom F4; GliczKsiąż F2v, F4v [2 r.], G6, H2; Tedym ſie ya oblokſſy chodził w włoſienicy LubPs I3; wkomżach y w dáłmuciach chodzą KrowObr 36v, 61v [2 r.], 106, 106v [5 r.], 107 [2 r.], 126v (17); Ieden chodzi w powrozye/ á drugi w birecie RejWiz 183v, 15v, 33v, 89, 126, 141v, 153v; Leop Ruth 3/15, 3.Esdr 3/6, 1.Mach 8/14; Ktoż wiedał by mołoko w iápońcży chodyło. RejFig Cc7v; RejZwierz 35v, 123, 127, 131; BibRadz I 48c marg, Lev 19/19, 2.Reg 20/8, 1.Mach 11/58; Goski 15; iż w tych cżapkach chodzili ktore znácżyły wielkie weſele po wſzytkim mieſcie. BielKron 145, 4v, 10, 13v, 25v, 110 (31); Cucullatus, Który w kápicy chodźi/ Kápicznik/ Mnich. Mącz 70d, 453d [2 r.]; OrzQuin Kv, P3v [2 r.]; Prot B2, D; Chodź w kápturze á kreẃ puſzczay. SienLek 43v; RejAp CCv, 36v [2 r.], 37, 37v, 142, 170v, Ee2; GórnDworz K2v; HistRzym 12; Nie chodził w Szárłacie/ w Hátłaſie/ w Dálmucium/ áni w żądney wymyſloney kápicy RejPos 13, 138v, 170v, 228, 298v; BielSat B3, D3; y w odźieniach Sodomſkich chodzą GrzegŚm 59, 27; Vźrzyſz go w ſzárzy czo chodził w zieleni. RejZwierc 229v, 20, 53, 57v, 103v, 111v, 178v, 243; BielSpr 2; MycPrz I B2; Strum P3v; CzechRozm 39; PaprPan B3v, Gg3v; ModrzBaz 50v, 51 [3 r.], 109v, 142; KochPs 49; SkarŻyw 52, 74, 92, 98 [2 r.], 185 (9), MWilkHist E4v, Gv; Y owcá w wełnie nie dla ſiebie chodzi StryjKron 279; CzechEp 165, 348; Dwór wſzyſtek wczérni prze ćię/ Kryſki/ chodźi. KochFr 27; KochMRot A4v; WerGośc 223; BielSjem 4, 23 [2 r.]; W czérwonéy czapce chodźił KochPieś 21; PudłFr 33, 49, 54; ArtKanc K; BielRozm 12, 30; Soleatus – Ten ktori wtrzewikach wirzezanich chodzi. Calep 988b; KochFrag 18; WyprPl A2v; KołakSzczęśl B2v; Strzeżćie ſię Doktorow/ ktorzy chcą chodźić w długich ſzátách/ y być pozdrawiáni ná rynkách WujNT Mar 12/38, s. 220 marg, Luc 20/46, Apoc 3/4; WysKaz 42 [2 r.]; SarnStat 262, 293, 665, 920; KmitaSpit C; CzahTr F2, L2; SkarKazSej 668a; KlonFlis E2; KlonWor **v, 14, 49; Drugá chodźi by Turczyn w wyſokim kiwiorze. ZbylPrzyg A2v, A4 [2 r.], B, B3, B3v, B4v. Cf »chodzić w bieli«, »chodzić w żałobie«.

Zwroty: »chodzić w bieli« (1): Będą zemną chodzić w bieli: ábowiem godni ſą. WujNT 278.

»boso chodzić« [szyk zmienny] (18): Boſom chodzyl wkazdy pyątek RejKup g5, r6v; BielKron 272v, 394v, 443v, 462; RejPos 100, 225v; BielSat I4v; Wſzyſcy iego vcżniowie boſo chodzili SkarŻyw 575, 32, 454, 573, 576; ReszList 176; BielSjem 15; SkarKazSej 705b [2 r.].

»z bronią, bez broni chodzić« = (nie) być uzbrojonym [szyk zmienny] (6 : 1): Abowiem wedle Práwá/ Podwoyſki nie má z bronią chodźić. GroicPorz g4, h2 [2 r.]; BielKron 346; BielSpr 59; á ludźie waleczni nie chodzą bez broni GórnRozm E2v, E3.

»brudno chodzić« (1): Brudno chodzą/ plugáwe zápuſzcżáią włoſy KlonWor 53.

»chodzić chędogo (a. ochędożnie)« (3): RejWiz 93; Dobrzeć wam chodzić chędogo. RejZwierc 235v; BielSjem 7.

»nago, nagi chodzić« = nudus ambulare Vulg [szyk zmienny] (40 : 1): zawzdy nago chodzimy HistAl I5v, H8v, I; GliczKsiąż C5, G8; BibRadz Apoc 16/15; ludzye byli grubi á prośći a nágo chodzili BielKron 3; Wiele ich nágo chodzą BielKron 452, 8, 22, 126, 261, 268v (24); Mącz 150d; RejAp 134; Cżemu nágo nie chodziſz? RejPosWiecz3 98, 98; CzechRozm 39; ReszList 176; Bez práwá/ y bez wſtydu wſzytcy nágo chodzą GórnTroas 71; KołakSzczęśl C; WujNT Apoc 16/15; SkarKazSej 705b [2 r.].

»(wymyślno) strojnie chodzić« (2): Bo wnet táki krolem chce być/ Stroynie chodzić á hoynie żyć BielKom D8; Nie tegoć zacnym zową, co ſię zacnie rodźi, Ani tego ktory wymyślnoſtroynie chodźi ZbylPrzyg kt.

»chodzić w żałobie« [szyk zmienny] (3): A ten ſie vbrał w káptur/ y chodził w żáłobie RejZwierz 34v; Sordidatus incedit, Chodźi w żáłobie. Mącz 403a; KlonWor 54.

Szereg: »stroić się abo chodzić« (1): Nie dáię ia przygány [...]/ Ze ſię on według ſtanu ſtroi/ ábo chodźi ZbylPrzyg ktv.
W przen (3): Mącz 456c; Tobie kwóli w kłóśiánym wieńcu Láto chodźi. KochSob 72 [idem] ArtKanc P14v.
5. Obracać się, krążyć, toczyć się; ambulare PolAnt (29): GlabGad L3 [2 r.], L6; RejWiz 154; A gdy chodźili Cherubini/ chodźiły theż ſpołu y kołá BibRadz Ez 10/16, 11 [3 r.]; BielKron 46; Modiolus in rota cui affixi sunt radi Piaſtá kołowa w którey oś chodźi á ná którey ſzpice ſtoyą. Mącz 228d, 486d; iákoby zawiáſy/ ná kthorych drzwi álbo okiennice á wieká chodzą SienLek 142v; BudBib Ez 10/11 [5 r.]; Calep 950a.

chodzić po kim, po czym (3): bolenie kthore chodzi po ciele y pożiłach FalZioł I 94d; GlabGad I2; płomięń po mnie táiemny chodźi KochFr 106.

Zwrot:»chodzić samopas« (1): Gdy kto z mieſzkiem pękátym y z káletą dużą/ Nośi ią nie oſtrożnie/ nośi przeſtrono pás: Abo ieſli mu chodźi kieſzenia ſámopás KlonWor 36.
а. O ruchu ciał niebieskich (7): BielKron 270; GórnDworz L15v; KTobiem ocży wynioſł/ o Boże moy wiecżny/ Po ktorego woli/ chodźi bieg Słonecżny GrabowSet S2, E2v, T3; Zá czyią ſpráwą we dnie ſłóńce chodźi? KochFrag 16; Mieśiąc ww [ ! ] odmienney w iedney twarzy chodźi/ Wdźięczna Iutrzenká y ſłońce przywodźi. SzarzRyt D3v.
6. Następować, mieć związek, być z sobą w ścisłym związku; występować łącznie; persequi PolAnt; consequi Modrz (84): áby zakon ták był dan przez Kriſtuſá iáko przez Moiżeſzá/ bo ći dwá dáleko od ſiebie chodzą. SarnUzn D2v; Oczko 30 [2 r.]; JanNKarKoch G2; Albo płácz śmieſzny nieważney ćięſzkośći/ Ktora przy trudney tuż chodźi miłośći. SzarzRyt D2v.

chodzić z kim, z czym (25): BierEz K4v; BielKom C7v, F6 [2 r.]; RejWiz 40, 43; RejZwierz 74v, 118v; Poſpolićie zazdrość s ſzcżęśćiem chodźi BielSat H2; RejZwierc 32, 32v, 211v, 215, 216, 217v, 222v; PaprPan D3v; Cnotá ſię ná niebie rodźi/ Która z bogiem záwżdy chodźi KochMRot A2; WerKaz 304, 305; PudłFr 64; Iáko trunki/ potráwy z wielkim koſztem chodzą BielRozm 5; SarnStat 1218; SiebRozmyśl A3v; SkarKaz 384b marg.

chodzić za kim, za czym (34): BierEz I3; RejPs 186; LibLeg 10/155; Bo kramne zá kramnym chodzi RejRozpr H2v, B4v; MurzHist R4v; Ktora dumá poſpolićye chodźi zá śwyecką náuką y mądroſcyą KromRozm II p3; RejWiz 77v, 90; bo zá wſtydem cnotá chodzi. BielKron 127; niewiárá zá niewolą záwſze chodźi/ ták iáko záśie zá ſwobodą chodźi wiárá OrzQuin Qv, E3 [2 r.], O3; GórnDworz Ee7; RejPos 50v, 177v; HistLan F5v; RejZwierc 59v, 68v; WujJud 234, Nn7; BudBib Prov 13/21; CzechRozm 224; ModrzBaz 6v, 42v, 56, 65v; ZawJeft 27; GórnTroas 23; KochPij C4; WujNT 21.Cf Fraza.

Przysłowia: Záwżdy łeż s prawdą rozno s ſobą chodzą RejZwierc 216.

A iż zá wielkim ſczęśćiém/ wielkié chodzą ſzkody. GórnTroas 23.

Y ty nie płácz: twóy ſmutek Bóg zinąd nagrodźi/ Po niepogodnéy źimie piękna Wioſná chodźi KochTarn 79.

Zapłátá zá zaſługą chodźi WujJud 234, Nn7; WujNT 21.

Zá weſelem żáłość chodzi. BierEz I3; WerKaz 304.

Fraza: »co za tym chodzi« (1): GAmrat Arcybiſkup/ iż był pan hoyny/ co zá tym więc rádo chodźi/ był téż y dłużny KochAp 11.
Zwroty:»koleją chodzić« (1): Gdy koleią ſtátek/ y żárt chodźi. KochPieś 23.

»(nie)rowno chodzić« = być (nie)podobnym (5): BierEz K4v; BielKom F6; Vporne ſerce rowno z dyabłem chodzi RejZwierc 215; PaprPan D3v; KlonWor 69.

»osobno chodzić« (1): á w obiecádłowym methodum oſobno chodźiłá Venditio, á oſobno Intromiſsio SarnStat 691.

»parami chodzić« (1): A dla tego s przyrodzenia parámi tho chodzi/ áni może iedno być/ bez drugiego. GórnDworz X8.

»(po)społu (a. społem, a. wespoł) chodzić« [szyk zmienny] (17): RejWiz 40v, 43; RejFig Bb7v; RejZwierz 74v; Sąć to ſkryté/ á wielkiéy táiemnice rzeczy/ Bóg/ Kápłan/ Król: poſpołu té rzeczy chodzą OrzQuin X3v; Iuż záwżdy dwoiá rádość y żáłość dwoiá poſpołu s ſobą chodzi. RejZwierc 32 [idem WerKaz 304], 232; WujJud 172; WerKaz 304; GórnRozm Ev; Aczkolwiek tá prowincia z Krákowſkim Woiewództwem ſpółem chodźi SarnStat 1218; SiebRozmyśl A3v; SkarKaz 155b marg, 208b, 384b [2 r.], Oooo2a.

»rozno chodzić« = różnić się, wykluczać się (10): A rozno chodzą ſmutki/ á rozno weſele. RejWiz 127; RejZwierz 118v; Cnotá s Fortuną rozno s ſobą chodzą RejZwierc 211v; Pliány s trzeźwiem bárzo rozno chodzą RejZwierc 217v, 32v, 142, 216; IAko ogień/ á wodá rózno śiebie chodzą/ Ták miłosć/ á powagá nigdy ſię niezgodzą. KochFr 109; WerKaz 305; PudłFr 47.

»w tropy chodzić« (1): á zá niemi oſławá/ lekkość/ y háńbá/ wte tropy chodzi GórnDworz Ee7.

»wzajem chodzić« (1): Bez tego być nie mogło/ bo to w zaiem chodzi WisznTr 12.

7. Pływać (18): FalZioł IV 44b; ieſt y rzeka Wieſmá [...]/ chodzą też nią ſzkuty ná gorę y ná doł BielKron 431v; Mącz 242c; czáſem wodá y przez Groblą chodźi. Strum H3; Abowiém Kárṕ źimie nie chodźi Strum Pv, O; Gdźie wiſłá ktorą z Kárpatu Callirhòé rodźi Pod mieyſkie mury chodźi. KlonŻal B4v; GórnTroas 17; SarnStat 1184.

chodzić do czego (1): A dla tego ſię był znim ſtowárzyſzył áby zbudował okręty ktoreby chodziły do Thárſys [ut faceret naves ad eundum in Tarsis] BudBib 2.Par 20/36.

chodzić po czym (5): LibLeg 10/67, 68v; Tą rzeką wielkie towáry chodzą wzwodę y po wodźie BielKron 432; Naviger, Co łodź nośy álbo po czym łódz chodźy. Mącz 242c, 242c.

Zwrot: »nurkiem chodzić« = nurkować (2): Albo iedzye przez wodę moſt ſie pod nim złomi/ Alić iuż nurkiem chodzi/ álić náſz pan w toni. RejWiz 136, 42.
W przen (1):
Zwrot: »nurkiem [= niewidocznie] chodzić« (1): WIierz mi iż tá ſkowerá/ choć ták nurkiem chodzi/ Vźrzyſz y on też ſwego/ poćichu vgodzi. RejZwierz 131v.
8. Sięgać, dosięgać (15):

chodzić do czego (1): Wſzákże niechodząc ieſzcże do nowego teſtámentu/ izali y Prorocy tegoż też znáć nie dawáli? CzechRozm 179.

chodzić kogo (1): á pozew iżby záwżdy tego chodźił/ kogo pożywáią GórnRozm L.

chodzić po co (1): HistLan B3v cf Zwrot.

Zwrot: »(nie)daleko chodzić« [szyk zmienny] (13): RejFig Dd4v; SarnUzn E5; Wſzák nie trzebá dáleko nam po przykład chodzić HistLan B3v; WujJud 22v; MycPrz II B4; Lecż niechodząc dáleko: oto v tegoſz Máláchiaſzá CzechRozm 57v, 110v, 113v, 128v; co dáleko niechodząc/ ſámo wino álbo gorzałká niech okaże Oczko 10v; StryjKron 416; Phil O2; SarnStat 1286.
Szereg: »daleko nie chodzić albo nie sięgać« (1): A dáleko/ iáko ono mowią/ nie chodząc álbo nie ſięgáiąc/ może być káżdemu po cżęśći dokumentem tá wrzáwá Phil O2.
9. Zwroty o różnych znaczeniach (49):
»za łeb chodzić« = walczyć, wadzić się (8): RejZwierz 74v; Iakob y Ezau bliźniętá záłeb (iż ták rzekę) chodźili w żywoćie mátki ſwey będąc OrzRozm G3v; Zá łby wrzkomo z tą Moſkwą kilká lat chodźimy. Prot B4; RejPos 243; Niech drudzy zá łby chodzą KochFr 40; BielRozm 4; KmitaSpit C5v; KlonWor 50.

»za mąż chodzić« (5): Cżemu Márya zá mąż chodźiłá CzechRozm 164, 145v; WerKaz 284 [2 r.]; Abowiem gdy zmartwychwſtáną/ áni ſię żenić będą/ áni zá mąż chodźić [neque nubent neque nubentur] WujNT Mar 12/25.

»chodzić w odpowiedzi« = sprzeczać się (1): A z nią też (o ſzaleńſtwo) chodzą w odpowiedźi Prot D4v.

»za pasy chodzić« = walczyć, toczyć bój, mierzyć się, współzawodniczyć, wadzić się; colluctari, complexu luctari, decertare, deluctari, luctari Mącz; certare Cn [szyk zmienny] (33): nyewydzyalemgo Aczem chodziel za paſzi wſchakze nyewyem yeſly zanyolem albo ſkym ginſchym. LibMal 1554/190; BielKom C3, C6v; GNiew z rozumem cżęſto tu/ zápáſy chodzili RejZwierz 50v; BibRadz Os 12/3, 1.Cor 9/25, II 95v marg; BielKron 15v, 272v; Decerto, Biedźić ſie/ zá páſy chodźić/ Szermowáć Mącz 48d; Delúctor, Byedzę ſie/ zápáſy chodzę. Mącz 81b; Luctor, Zápáſy chodzę/ Spieram ſię s kim/ Szermuyę. Mącz 198b, 198b [2 r.], 273a, 304a, 480c; SienLek 190; iż białeygłowie nie przydzie w turnieiu być/ áni przyſtoi koniem tocżyć/ ſzermowáć/ zápáſy chodzić GórnDworz X3, E2, Sv, X3; BielSat I4; CzechRozm 48, 51v; CzechEp 185, 195, 261, 263; BielSjem 13; BielRozm 4; Drudzy niechay ſpią/ niech zá páſy chodzą Zá łby ſię wodzą. KlonFlis H4; KlonWor 17.

peryfr. »po wałasku za pasy chodzić« = mieć stosunek płciowy (1): Thakież gdyby ſobie mąż pomazał Cżłonek taiemny gdy ma z panią po wałaſku zapaſy chodzić, iuż go zawſze muſi miłować. FalZioł IV 9a.

»spać chodzić« (1): áby po niéy nierychło ſpáć chodźił Oczko 24v.

Synonimy: 1. biegać, iść, postępować, przechodzić się, wędrować; a. uczęszczać, ugęszczać; 2. być, postępować, przebywać, znajdować się; 3. starać się, zabiegać; 4. nosić się, ubierać się; 5. krążyć, obiegać, rozchodzić się, szerzyć się, toczyć się; 6. następować, wynikać; 7. pływać; 8. sięgać.

Formacje pochodne: dochodzić, dochodzić się, nachodzić, nachodzić się, nadchodzić, obchodzić, obchodzić się, obychodzić, obychodzić się, odchodzić, pochodzić, podchodzić, przechodzić, przechodzić się, przedchodzić, przychodzić, przychodzić się, rozchodzić się, schodzić, schodzić się, sprzechodzić, uchodzić, wchodzić, wschodzić, wychodzić, zachodzić, zachodzić się, znachodzić się, zschodzić; chadzać, pochadzać, podchadzać, przechadzać, przechadzać się, przedchadzać; pochodzać; chodziwać, wchodziwać; przechodować, przechodować się.

Cf CHODZĄCY, CHODZENIE, CHODZONY

ZZa