« Poprzednie hasło: DOCHODZENIE | Następne hasło: DOCHODZIĆ SIĘ » |
DOCHODZIĆ (295) vb impf i pf
impf (294) [znacz. I.], pf (1) [znacz. II.]
Oba o jasne.
inf | dochodzić | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
indicativus | ||||||
praes | ||||||
sg | pl | |||||
1 | dochodzę | dochodzimy | ||||
2 | dochodzisz | |||||
3 | dochodzi | dochodzą |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | -ém dochodził | m pers | |
3 | m | dochodził | m pers | dochodzili |
f | dochodziła | m an | ||
n | dochodziło | subst | dochodziły |
fut | ||
---|---|---|
sg | ||
1 | m | będę dochodził |
3 | m | dochodzi, będzie dochodził |
imperativus | |||
---|---|---|---|
sg | pl | ||
1 | dochodźmy | ||
2 | dochodź | ||
3 | niech dochodzi |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | m pers | bysmy dochodzili | |
2 | m | byś dochodził | m pers | |
3 | m | by dochodził | m pers | by dochodzili |
f | by dochodziła | m an | ||
n | by dochodziło | subst | by dochodziły |
inf dochodzić (100). ◊ praes 1 sg dochodzę (13). ◊ 2 sg dochodzisz (2). ◊ 3 sg dochodzi (55). ◊ 1 pl dochodzimy (14). ◊ 3 pl dochodzą (38). ◊ praet 1 sg m -ém dochodził (1). ◊ 3 sg m dochodził (10). f dochodziła (1). n dochodziło (3). ◊ 3 pl m pers dochodzili (7). subst dochodziły (8). ◊ fut 1 sg m będę dochodził (1). ◊ 3 sg dochodzi (1) RejWiz; będzie dochodził (1). ◊ imp 2 sg dochodź (3). ◊ 3 sg niech dochodzi (1). ◊ 1 pl dochodźmy (2). ◊ con 2 sg m byś dochodził (1). ◊ 3 sg m by dochodził (3). f by dochodziła (5). n by dochodziło (4). ◊ 1 pl m pers bysmy dochodzili (2). ◊ 3 pl m pers by dochodzili (3). subst by dochodziły (7). ◊ pass inf dochodzić się (2). ◊ part praes act dochodząc (7).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
- I. impf
(294)
- 1. Zbliżać się (do miejsca), docierać, sięgać, mieć dostęp (106)
- 2. Ścigać, domagać się, upominać (najczęściej na drodze prawnej) (98)
- 3. Wnioskować, dociekać, śledzić, badać; rozumieć, pojmować, dowiadywać się (60)
- 4. Osiągać stopień, kres, granicę (czasu), doczekać (10)
- 5. Dochodzić do skutku, odbywać się, realizować (17)
- II. pf Donosić, zniszczyć (1)
- *** Bez wystarczającego kontekstu (3)
dochodzić czego (12), kogo (1) (13): FalZioł III 37a; GlabGad K2; RejWiz 151; Czytamy w ſtárych Hiſtoryach/ że niekthorzy ſchodzili rozmáite Prowincie/ dochodzili nowych ludzi/ zieździli Morzá Leop *B2; Od tey ſkáły od záchodu Słońcá miáſto ſzło ná doł zniżáiąc ſie/ mieyſcámi też podnoſząc/ áż do muru [...] gdzie iuż miáſto dochodziło brzegu wody y vlicżki BielKron 264v, 286; Mącz 483, 490b [2 r.]; Oczko 26v; GostGosp 4; SkarKaz 353b; SapEpit B3.
dochodzić do czego (6), kogo (2) (8): BielKron 103v, 410; Mącz 473a; MycPrz II B3v; SkarŻyw 251; GostGosp 54, 58; bydlęce tory Nie dochodzą do progu złodźieyſkiey obory. KlonWor 22.
dochodzić czym (4): Ut venatores solent indagare feram, Lowić zwierzę/ oſládą dóchodźić. Mącz 168b, 483c, 490b [2 r.].
»spełna dochodzić« [szyk zmienny] (5): Klucżnik/ gdy młyn blizu dworá/ Młynárzá ma mieć ná piecży/ áby Páńſka miárá dochodźiłá do dworá ſpełná GostGosp 58, 4, 54, 62; SarnStat 357.
dochodzić czego (16), kogo (9) [w tym: czego czym (5), czego, kogo przez co (4)] (27): A ſnádnie iuż dochodzi onych wiádomośći/ Skąd przychodzą ſláchetnych ſtanow pocżciwości RejWiz 7, A8; RejPos 119v, 292; Kto ſzcżęſcia ſwego dochodzi s trudnoſcią/ Pewnie mu w rychle ſtánie w gárdle koſcią. RejZwierc 229, 221v; A ktorzi ná to niedbáią/ ći tego dochodzą [id consequuntur] [...] że iáko wiele máią poddánych/ ták wiele nieprzyiaćioł. ModrzBaz 89, 121v; SkarŻyw 312; Ták iż przez rok cżáſem/ y piąći tyſięcy oſob to dobrodźieyſtwo dochodźi. ReszHoz 121; ArtKanc H7v; GórnTroas 48; Z Twey śmierći/ Iezu/ dochodźiem żywotá GrabowSet Q; OrzJan 92; Iednákże gdy kto waży ſie kortyzáńſkim práwem dóbr kośćielnych doſtáwáć: tedy y przyiaćiół tá kaźń dochodźić ma. SarnStat 587; SkarKaz 387a [3 r.].
dochodzić czego czym (5): CzechRozm 173; ZEbyś poznał/ o iáką nas oni przodkowie náſzy vtratę y ſami ſiebie przypráwili/ á iáką iey pokutą y nádzieią záś dochodzili SkarŻyw 261; Z drugiey ſtrony owoce Duchá opiſuie: ktorymi tegoż kroleſtwá [niebieskiego] dochodzimy/ choćiabyſmy vczynkow zakonnych nie pełnili. WujNT 662; SarnStat 669; CiekPotr 26.
dochodzić czego (3), kogo (1), przez co (2), przez kogo (2) (4): Ale dochodźić tego pokármu mamy [...] przez moc á śiłę Duchá ś. WujJudConf 255v; CzechRozm 27v, 216; Przetoſz pożytek máły Chryſtuſá [...] przez nas dochodzi. SkarŻyw 312.
dochodzi co kogo (14), czego (3) (17): RejPs 178; LibLeg 10/154; k temu nas dochodziło to IchM na posły koronne uskarżywanie Diar 84; BibRadz Gen 18/21; RejPos 192v, 193; ZapMaz II G/78v; Bo ieſteſmy tego y ſami pocżęſći świádomi/ y dochodzi też to nas y z inąd że ſie przez was ledwie nie wſzyſtko w Vrzędzie wáſzym bárzo niedbále dzieie KarnNap A2v; KochDryas A2; SkarŻyw 383; PaprUp F4; y predzey mię takie nowiny dochodzyły, niz wm ActReg 166, 53, 70. Cf »dochodzić uszu«.
dochodzi co do czego (12), do kogo (1) (13): Nie dochodźi tu do nas z niebá pienie iego. KlonŻal A4. Cf »dochodzić do uszu«.
W charakterystycznych połączeniach: dochodzą głosy (3), nowina (2), rzecz (2), słowa (6), wiadomość (1).
dochodzi co czego (2), kogo (2) (4): SkarŻyw 238; Ale z których Zydów żaden pożytek nas nie dochodźi [nullum ad nos commodum pervenit JanStat 1129]/ tym Zydóm nie dopuſczamy práwá vżywáć/ przez nas y przodki náſzé nádánégo SarnStat 265, 107, 1029.
dochodzi co do czego (2) Czopowé od káżdégo pićia [...] z miáſtá Krákowá do ſkárbu náſzégo Koronnégo dochodźić miáło SarnStat 963, 972.
Iron: Ten święty ná tę Plebánią iákie prowenty miáł? dochodziły go cżęſte kámienie y kije SkarŻyw 238.
dochodzić przez kogo (1), co (3) (4); Pani Sanocka barzo vrget ot uarys modis przez lekkie ludzie tego dochodzi ActReg 172; A tego naprzód przez poſelſtwo, y rádámi dobrémi dochodzić. SarnStat 124, 1267; KlonKr Bv.
dochodzić czym (35): RejKup Y; GroicPorz C2; BielKron 311; RejZwierc 212; CzechRozm 230v; Mogłáby ſię náleść táka drogá/ iżby y świádkámi dochodźić ſię rżeczy mogły/ y krżywoprżyśięſtwoby nie bywáło GórnDworz H3 [2 r.]; ActReg 18, 172; Tákowymże proceſſem wolno będźie káżdému dochodźić poſſeſsiiéy dóbr náſzych SarnStat 7, 124, 1160, 1178 [2 r.]. Cf »dochodzić prawem«, »dochodzić wojną«.
dochodzić na kim (5), czym (1) (7): ISćiec álbo Wierzyćiel [...] długu ſwego dochodźić ma przodkiem ná ruchomych rzeczách dłużnikowych/ Potym ná ſtoiącym Imieniu iego. GroicPorz q4v, 43; UstPraw A; Mącz 375d, 410a; Zgodź ſie pirwey z bliźnim twoim/ gdyż maſz náukę iáko maſz ná nim dochodzić powinnośći ſwey RejPos 181; SarnStat 632.
dochodzić nad kim (3): A według nieprawośći náſzych/ nie dochodź pomſty nád námi. LatHar 179, 146, 288.
W charakterystycznych połączeniach: dochodzić bliskości (1), dobr (4), dziedzictwa (3), imienia (5), kmieci (3), ojczyzny (2), pieniędzy (1), przymierza (1), rzeczy (4), własności (1), ziemi (3).
»krzywdy dochodzić« [szyk zmienny] (5): ODporna ſtroná záklęta/ może ſye w Práwie bronić/ ále pozywáć y ſwey krzywdy dochodźić niemoże GroicPorz f3v; Duchowni ſądźić niemaia rzeczy ziemſkich/ á ſámi krzywd ziemſkich/ iáko o gránice/ o zábićie/ o rány/ o chłopá zbiegłego dochodić [!] niemáią/ieno práwem źiemſkiem. UstPraw B; CzechRozm 230v; ActReg 18; Ná woynie którzy ſzkody ciérpią, w którym práwie máią dochodźić krzywd ſwoich SarnStat 439, 683.
»prawa dochodzić« = causam agitare JanStat [szyk zmienny] (3): zebrał woyſko z Pſkowſkiey y Nowogrodſkiey Ruśi/ chcąc woyną dochodzić práwá ſwego pierworodnego pod młodſzym Brátem StryjKron 360; SarnStat 566, 771.
»prawem, (podług) z prawa, w prawie dochodzić« = iuve agere Mącz [szyk zmienny] (16 : 2 : 1): GroicPorz 113v; A przyiaćiele żenine/ máią práwem dochodzić wiáná. UstPraw B2v, A, B; Mſzcżuy dochodzić Gdańſká chćiał práwem przyrodzonym po braćie BielKron 363; Mącz 410a, 491a; CzechRozm 246; StryjKron 712; GórnRozm Ev; ActReg 4; práwem/ któré iest ná gołoty vczynioné/ máią ná nim dochodźić [iure Gołotarum deinceps conveniendus JanStat 571] SarnStat 632, 91, 632, 633, 683, 936 (8).
»sprawiedliwości dochodzić« = iustitiam experiri JanStat [szyk zmienny](9): GroicPorz C2, e2; zá czym trudno vbogiemu dochodźić ſpráwiedliwośći GórnRozm H4v, Ev; LatHar 146, 258; SarnStat 535, 807, 1180.
»winy dochodzić« (2): ComCrac 18v; táki [Starosta] ma być karan winą iáko y inſzy Zyemiánie/ Ktorych pieniążnych win może kożdy dochodzić UstPraw A.
»wojną dochodzić« = bello repetere, quaerere Modrz (5): [radzili] woynąm v nas Pruſkich źiem záśię dochodźić. BiałKaz I; ModrzBaz 104v, 105; StryjKron 360, 712.
»zbrojnie, przez zbroję, zbrojną ręką dochodzić« [szyk zmienny] (1 : 1 : 1): BielKron 311; Ja jednak będę swego chciał dochodzić zbrojnie. KochMon 29; KlonKr Bv.
»dochodzić i dokazować« (1): Náucżyſz ſię ſurowey iego ſpráwiedliwośći/ ktorey nád źieloną gáłąſką ták ſrodze dochodźił y dokázował. LatHar 258.
»ani zaniedbać ani dochodzić« (1): coż kiedy wziął żonę/ Ktorey áni zániedbáć/ áni też dochodźić Dobry/ vććiwy cżłowiek bez wſtydu nie może: [...] On chocia ze wſtydem Zony ſie upomina. KochOdpr B4v.
dochodzić czym od kogo (1): [Cesarz turecki] inſzemi wſzyſtkimi zaloty dochodźił od Wáſzéy kró: M. nam nieſczęſnégo przymiérza ſwégo. OrzJan 76.
dochodzić z czego (16): Przetoż ták rozumiemy/ że z tego piſmá dochodźić muśimy prawdźiwey mądrośći y pobożnośći. WujJudConf 29v, 29v marg, Nn; CzechRozm 178v, 261; CzechEp 88, 139; NiemObr 45, 79, 93 [2 r.], 114, 173; WujNT 139, 784; Tedy tu ieno z koniektur, álbo domniémánia iákiégo dochodzą SarnStat 792.
dochodzić przez co (4): Coniecturalis To co ſie przes domysł bywa wywiedziano álbo rzecz przes którą dochodźimy czego. Mącz 162b; OrzQuin T; á my przez tho co widzimy/ dochodzimy tego cżego widźieć nie możem GórnDworz L15; GrzegGeom B2.
dochodzić czym (14): Odmiány nie wiem iákiey gwiazdámi dochodzą Prot D; SienLek T4; GórnDworz L1; Tákim pytániem dochodźi ſumnienia y obycżáiow onego świádká [Eiusmodi interrogationibus conscientia et mores testis investigantur]/ godźienli tego áby iego świádectwu wiárę dano/ cżyli nie. ModrzBaz 86; CzechEp 257; A wżdy poteſtat Padewſki nie niemo ſądźi/ ále y pyta y rozmáitemi kſztałty dochodźi rżeczy GórnRozm F4, F3v; WujNT Hebr 11/3. Cf »rozumem dochodzić«.
dochodzić za czym (2): iż zá rozcżytániem iey/ mielismy nieiáko dochodzić/ y smákowáć onych rzecży niewidomych GórnDworz Bb7v; Strum A2v.
dochodzić w czym (2): Gdy nie wiemy iákiego wyrozumienia piſmá świętego/ w vcżynkách y ſpráwách ludźi świętych tego dochodźmy. ReszPrz 17; GórnRozm K4.
Ze zdaniem dopełnieniowym: [w tym z zapowiednikami: tego (7), stąd (5); iż (8), że (3), co (1), żeby (1)] (13): LibMal 1544/83v; SienLek T4; CzechRozm 76, 93, 261v; Iż cżyni z nieumieiętnośći: tego sſtąd dochodzę: że ábo tych kśiążek ſam pierwey nie przecżełd [!]/ ábo cżytáiąc nie pilnie/ onych nie zrozumiał. CzechEp 55, 88, 139; NiemObr 173; chćiał mieć od tego Medyká/ chćiał Chirurgá/ ktorzyby rozumem/ náuką y experiencyą/ tego dochodźili/ co dla ktorey choroby zdrowo/ co niezdrowo. ReszPrz 11; Stąd dochodzimy iż dwoiákie ſą grzechy WujNT 817, 608, Hebr 11/3.
W charakterystycznych połączeniach: dochodzić rzeczy (5).
»rozumem dochodzić« [szyk zmienny] (5): WujJud 255v; ReszPrz 11; KochPieś 10; Calep 241b; VMie Pán Bog ná świećie wſzyſtkiemu dogodźić/ Iego ſądow trudnoby rozumem dochodźić. KołakCath C4.
»uczyć i dochodzić« (1): nie ſkąd inąd iedno z piſmá ś. tego ſię vcżyć/ y dochodźić mamy NiemObr 79.
dochodzić czego (9): FalZioł I 7c, 146b, IV 24c; RejPs 106v; Tey miáry/ tego kreſu/ twe ſzcżęſcie dochodźi/ Ze niewiem/ ieſli prośić o więcey ſie godzi. KochZuz ktv; SWiát widźimy iż ná wſzytkim ſchodźi/ Ziemiá nie ták ſwe pożytki rodźi/ Tákież ludźie ſłábſzy ſie iuż rodzą/ Iáko pierwey ſtá lat nie dochodzą BielKron A5; Bo ták miárkowány żyẃot/ dochodźi ſwey ceny KlonŻal A2v; VotSzl Cv. Cf »żywota dochodzić«.
dochodzić czego czym (1): ieſt to ziele barzo zagrzewaiącze/ prawie cżwartego ſtopnia ciepłoſcią przyrodzoną dochodźi. FalZioł I 146b.
dochodzić czym (1): Tymże obyczáiem Podkomorzégo źiemſkiégo elekcia ma dochodźić SarnStat 458.
W połączeniu z okolicznikiem [w tym: czasu (8), miejsca (5)] (13): tedy przedśię Wiécá záwżdy na twym mieyſcu ſwégo czáſu/ roku káżdégo dochodźić máią. SarnStat 721; té Roki tego czáſu wedle ſtárádawnégo zwyczáiu w Sędomiérzu/ á potym w inſzych powiećiéch dochodźić máią. SarnStat 724, 717, 723 [2 r.], 724 [2 r.], 727 [2 r.], 733, 735; Gdy ſzláchćicá nie poimáć áż práwem przekonánego/ ktore drugdy w 50. lat nie dochodźi/ áż drugich názábija ile chce. SkarKaz 315b.
Synonimy: I. 1. donosić, dotykać, gonić, imać; a. docierać, dostępować; 2. upominać się, żądać; a. starać się; 3. baczyć, dobaczać się, domyślać się, dorozumiewać się, dowiadywać się, rozbierać, wyrozumiewać; 4. osiągać; 5. stawać się.
Formacje pochodne cf CHODZIĆ.
Cf DOCHODZĄCY, DOCHODZENIE, DOCHODZON
JZ