[zaloguj się]
[pdf]

DONOSIĆ (26) vb impf i pf

impf (14), pf (12).

Oba o jasne.

Fleksja
inf donosić
praet
sg pl
3 m donosił m pers
f donosiła m an
n subst donosieły
imperativus
sg
2 don(o)ś
conditionalis
sg pl
3 m by donosił m pers by donosili
f by donosiła m an
n subst by donosili

inf donosić (5). ◊ praes i fut 1 sg donoszę (1). ◊ 3 sg donosi (5). ◊ 3 pl donoszą (2). ◊ praet 3 sg m donosił (1). f donosiła (1). ◊ 3 pl subst donosieły (1) ActReg. ◊ imp 2 sg don(o)ś (1). ◊ con 3 sg m by donosił (2). f by donosiła (3). ◊ 3 pl m pers by donosili (1). subst by donosili (1). ◊ pass praes 3 pl donoszą się (1). ◊ part praet act donosiwszy (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. donieść.

I. impf (14):
1. Zanosić, dostarczać; asportare, deferre, degerere, ferre, perferre Cn (3):

donosić komu czego (2): álbo mu [niemocnemu] wżdy donośi [jaka babka] oney żywnoſtki iego/ álbo opátruie potrzeby iego. RejPos 243; ludzie prośći á ludzie ktemu máło powinni donoſzą im [ubogim] rády y pomocy RejZwierc 189.

donosić do czego, do kogo (1): Ci ktorziby te pieniądze wybieráli/ á do ſkárbu do onych trzech ſtárſzych donośili [afferrent]/ mogliby Poborcámi być zwáni ModrzBaz 123v.

2. Zawiadamiać, komunikować, informować, dawać znać; przekazywać; deferre, ferre, perferre Cn (10): gdyż káżdy poſeł co mu roſkażą donośi/ á co opowiedzą odnośi. BielSpr 48v.

donosić co (4): kiedy nie ma przyiacielá tákiego ktoryby y poſelſtwo donośił/ y o chęći tákowey vmiał powiedzieć GórnDworz Dd2. Cf donosić co do kogo, do czego.

donosić co do kogo, do czego (3): Miasta [...] donosieły tezdonas prozbę swą ActReg 46, 14. Cf Zwrot.

donosić czemu (1): Bo ſłuch przez ony błonki dziwney ſubtylnośći/ Gdy doydzye do rozumu/ [...] muśi mu donośić RejWiz 118v.

Zwrot: »[co] donosić do uszu« (1): A iáko káznodzyeiá przepowiedáiąc ſłowo Boże. do nośi [!] ie głoſem ſwym do vſzu ludzkich RejPosWiecz3 [97]v.
W przen [co do kogo, czego] (2): nairoſkoſznieyſzym pokármem náſyći ſie duſzá/ przez ſpráwę dwu ſmyſłow/ [...] á ſą [one] temi ſługámi/ kthorzy wſzytko donoſzą do rozumu GórnDworz Mm2; ále donoś wſzytko [cokolwiek przeczcisz] do onego wſzech ſmyſłow woytá á do woytowey/ to ieſt do rozumu á do pámięći RejZwierc 15v.
a. W funkcji strony biernej: stawać się wiadomym, znanym [kogo] (1): domowe ſromoty: ktore gdy wſzytcy ſąśiedźi bacżą/ ſámem goſpodarzom ábo niewiádome bywáią/ álbo ſię iych áż ná oſtátku donoſzą [patefiunt]. ModrzBaz 53v.
b. Oskarżać, denuncjować [co do kogo] (1): y donoſił [et retulit] Iozef niesławę ich [braci] złą do oycá ich. BudBib Gen 37/2.
3. Dosięgać, trafiać (o strzelaniu); adigi, advolare, ferri, perferri, pertingere Cn [na co] (1): záſádzili [Niemcy] dziáłá pocżyniwſzy ſzańce/ áby ná wſze ſtrony donoſili. BielKron 312.
II. pf Przebyć ciążę do końca, prawidłowo; urodzić, wydać płód we właściwym czasie, nie poronić; perferre Cn (12): ábowiem łatwie niektora pocznie/ ále niedonośi SienLek 113; kiedy máćicá [...] zácząć/ álbo donośić niemoże Oczko 23; á ówém [niewiastam] co więc donośić niemogą/ áby przed czáſem nieporzucáły/ [cieplice] lepiéy niż inſze wſzyſtkich bab párzenia prędzey rátuią. Oczko 15v.
Zwroty: »czasu, do czasu (słusznego, słusznie) donosić« [szyk zmienny] (4 : 1): FalZioł I 155b; gdy Sará (donośiwſzy słuſznego czaſu) żywe dźieciątko porodźi. BibRadz I 9v marg; Bachuſá ktory ſie był pocżął w żywocie v niey [Semele] wyrwał prętko/ włożył do ſwoiego łoná iżby czáſu donośił BielKron 21; SienLek 113; Druga rzecż/ piſmo ś. vcży/ iż Márya Panná pocżąwſzy/ cżáſu ſłuſznego donośiłá/ y dźiećiątko vrodźiłá NiemObr 144.

»dzieciątka, płodu, dziecię (nie) donosić« [szyk zmienny] (3 : 1 : 1): Też aby pani mogla donoſić dzieciątka w żywocie FalZioł I 38d; yteż dzieciątka niedopuſzcża [pes corvinus] donoſić FalZioł I 107b; Niewiaſta iżby dziecię donoſiła do cżaſu ſłuſznego FalZioł I 155b, *3a, V [30].

Synonimy: I. 1. dawać, dostarczać; 2. powiadać; b. oskarżać; 3. dosięgać, osięgać, przylatywać.

Formacje pochodne cf NIEŚĆ.

Cf DONOSZENIE, DONOSZONY

LZ