[zaloguj się]
[pdf]

DOSIĘGAĆ (41) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf dosięgać
indicativus
praes
sg pl
1 dosięgåm dosięgåmy
3 dosięgå, dosiągå dosiągają, dosięgają
praet
sg pl
1 m m pers -śmy dosięgali
3 m dosięgåł m pers dosięgali
f dosięgała m an
n dosięgało subst dosięgały, dosiągały
imperativus
sg pl
2 dosięgåj dosiągåjcie

inf dosięgać (4). ◊ praes 1 sg dosięgåm (3); -å- Mącz, też Calep. ◊ 3 sg dosięgå (7), dosiągå (4); dosięgå GrzegRożn, Mącz (2), KochPhaen (2), GórnTroas; dosiągå GrochKal; dosięgå : dosiągå RejPos (1 : 3). ◊ 1 pl dosięgåmy (1). ◊ 3 pl dosiągają (2) RejWiz, WitosłLut, dosięgają (1) Mącz. ◊ praet 3 sg m dosięgåł (3). f dosięgała (2). n dosięgało (3). ◊ 1 pl m pers -śmy dosięgali (1) ActReg. ◊ 3 pl m pers dosięgali (3). subst dosięgały (1) RejPos, dosiągały (1) WisznTr. ◊ imp 2 sg dosięgåj (1). ◊ 2 pl dosiągåjcie (1) LatHar. ◊ part praes act dosięgając (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Sięgając dotykać, dostawać, chwytać; dotykać, stykać się; attingere, contingere Cn (16):

dosięgać kogo, czego (12): Iż go [miesiąca] iego [słońca] promienie doſięgáć nie mogą/ Wnet vkaże na ſobie ſzpetną ciemność ſrogą. RejWiz 145; Tákże ſkrzydło Cherubiná drugiego ná piąći łokći doſięgáło [tangens] ſćiány domu/ á ſkrzydło drugie ná piąći łokći doſięgáło [adherens] ſrzydłá Cherubiná drugiego. BibRadz 2.Par 3/12, 11 [2 r.]; KochPhaen 17, 18; WisznTr 12. Cf dosięgać komu, czego; czym; kogo za co.

dosięgać czego komu (1): Poźrzał nádoł Smok ſie k niemu ſciąga/ Ledwe że mu nog iuż nie doſiąga. RejPos B.

dosięgać czego czym (2): RejWiz 145; Harpa, Hák v łodźy krzywy też wſzeláki hák którym czego w wodzie w ſtudni doſyęgáyą. Mącz 153b.

dosięgać kogo za co (1): A práwie cie doſiąga [smok] zá nogi RejPos B.

W przen (4):
Zwrot: »dosięgać (aż) nieba, aż do nieba« [w tym: czego czym (1)] = wznosić się ponad przeciętność, osiągać sławę [szyk zmienny] (3 : 1): virgiliuſa porodziła/ ktory ſwą wymową iakoby drzewo wyſokie aż nieba doſięgał BielŻyw 125; Leop Sap 18/16; á ſtoiąc [słowo Boże] cżęśćią niebá doſięgało [attingebat]/ cżęśćią ná ziemi chodziło/ wſzytko śmierćią nápełniáiąc. BudBib Sap 18/16; Bo ćiężſza tá nędzá/ co po pánſtwie náſtáie. Podeyźrzáné to rzeczy/ á drżéć ná nie trzebá/ Kto ták wylećiał górę/ iż dośięga niebá. GórnTroas 23.
2. Dochodzić, docierać do określonego punktu; pertinere, pertingere Mącz, Calep (12): Pertingo, Wſzędzie dotykam/ mácam/ też doſięgam roſciągam. Mącz 440b; Calep 792b, 793a.

dosięgać czego czym (1): Tám gdźie ſwe Wiſłá rámioná rośćiąga/ Ktoremi zdawná Krákowá dośiąga. GrochKal 13. Cf Zwrot.

dosięgać do czego (3): Ad pulmones usque pertinet, Aż do płuc doſięga. Mącz 447d, 447d. Cf dosięgać od czego do czego.

dosięgać od czego do czego (1): Ad oculis pertingit ad cerebrum, Od oczu áż do mozgu doſięga. Mącz 440b.

Przen: Obejmować zasięgiem działania (5): Iż y ná niebie/ y ná zyemi/ y w piekle/ y w morzu/ wſzędy doſięga możność tey práwice Bogá Oyczá tego niebieſkiego. RejPos 231v; iáko ten Pan oſobámi nie brákuie/ á iáko z dáleká doſiąga można ręká iego/ gdyż ſłyſzyſz iż vbożuchnych á nędznikow ſam ſzukał RejPos 245v.

dosięgać czego (1): gdyż władza y roſkázowánie ich [Włochów i Rzymian] tych ſtron niedoſięgáłá StryjKron 71.

a) Dolatywać (o głosie) (1): SLicżna Iuno ieſli ćię ieſzcże niebá máią/ Y iákie ludzkie głoſy z źiemie dośiągáią. WitosłLut A4.
b) Zawierać, mieścić się w czym (1):

dosięgać kogo czym (1): bo [Syn Boży] oboią náturą obudwu doſięga/ Oycá Bogá y ludźi. GrzegRóżn L.

3. Dociekać, zgłębiać, przenikać, wnikać; badać, wykrywać; poznawać; pojmować, rozumieć (13):

dosięgać kogo, czego (9): A on [Antoni] od proſtych rzecży pocżąwſzy/ ná ták ſię wyſokie wynioſł/ iſz go y vcżeni ledwie doſięgáć mogli. bo był cżłek rozumu oſtrego: pámięć miał iáko kśięgi SkarŻyw 543. Cf »rozumem dosięgać«, »wiarą dosięgać«.

Zwroty: »rozumem, wyrozumieniem dosięgać [czego]« (1 : 1): nauka o Boſkich poſtępkach zawiera w ſobie ſprawy [...] rzeczy ktore nie wpadaią pod naſze zmyſly/ ktorych wyrozumienim tylko doſięgamy. KwiatKsiąż K; Vmárł pothym pan Boiánowſki Polſki Philozoph/ ktory przyrodzonym rozumem ſwym [...] głębokich rzecży doſięgał GórnDworz Dd8.

»umysłem dosięgać [co]« (1): święté ćiáło Bogá twego wiárą ogląday/ vmyſłem dośięgay BiałKat 331.

»wiarą, przez wiarę dosięgać« [w tym: czego (6)] (6 : 1): A my ácż tego ocżymá cieleſnemi doſiądz ábo widzieć nie możemy/ ále ocżymá duſznemi á wiárą tego doſięgáć mamy. RejPos 130v, 207v; Iż Chriſtus vtyſkował ná Filippá/ y ná iego błędu rowienniki/ iż Boſtwá w nim zátáionego wiárą nie dośięgáli CzechEp 175, 140, 142, 175; Y cżego oko nie widźi/ przez wiárę dośiągayćie. LatHar 385.

Szereg: »dosięgać i obaczyć« (1): TEN ieſt ſpoſob vmysłu y rozumu ludzkiego/ iż [...] ſam przez śie dośięgał y obacżał wiele rzecży/ ktore ku Boſkich rzecży poznániu ſłużyły KuczbKat 1.
a. Pytać, dowiadywać się, zwracać się; zasięgać (o radzie, zdaniu) [czego] (1):
Zwrot: »zdania dosięgać« (1): gdyśmy y dalei zdania Panow rad przy nas będących dosięgali, coby wzdy mianowicie około czasu złozęnia Seimu tego rozumieli ActReg 134.

Synonimy: 1. brać, chwytać, dotykać, imać, uchwytać, ujmować; 2. dostawać, dotykać, dotykać się, rozciągać; 3. badać, czuć, domyślać się, doświadczać się, myślić, obaczać, rozmyślać, rozpamiętawać, rozważać, rozumieć, sperować, szukać, śledzić, wynajdować, znać; a. badać, dowiadować się, pytać, wywiadować się, wypytać się.

Formacje pochodne cf SIĘGAĆ.

LZ